Harmony In M. Zahir Ertekin Poems

Yıl 2024, Cilt: 15 Sayı: 1, 41 - 76, 30.05.2024

Halil Akgül

https://doi.org/10.19059/mukaddime.1376605

Öz

Harmony in poetry is achieved through a number of rhythm techniques. External harmony (meter) and internal harmony (rhyme, word after the rhyme, repetition) increase the effect of the poem. Classical poetry adheres to these elements, but modern poetry, which has matured within the framework of innovation, has deprived itself of some elements of harmony, even though it has freed itself from these patterns. Nevertheless, modern poetry has achieved harmony through various techniques. While the harmony of the poem increases the effect of the poem and places it in an aesthetic position, it also reflects on the poet's style. M. Zahir Ertekin is a representative of modern Kurdish literature with two poetry books (Nêrgiza Lam û Elîfê, 2016 - Xeyalên Kehrebayî, 2020). In this study, M. Zahir Ertekin's poems are analyzed in terms of meter, rhyme, word after the rhyme and repetition. With the help of Microsoft Word and Microsoft Excel, sound and word usage rates were determined. M. Zahir Ertekin's poems did not use the meter of prosody. Among 119 poems, 12 poems are written in syllabic meter, and the other poems are either in incomplete prosody meter or in free meter. The use of rhyme and word after the rhyme is rare. In the repetition of sounds and words, some sounds and words come to the fore. This situation is the same in both books.

Anahtar Kelimeler

Harmony, Rhythm, Sound Repetition, M. Zahir Ertekin

Aheng Di Helbestên M. Zahir Ertekin De

Öz

Di helbestê de aheng bi hin teknîkên rîtmê ve saz dibin. Ahenga derekî (kêş) û ahenga navekî (serwa, paşserwa, dubarekirin, cînas û ww.) karîgeriya helbestê xurttir dikin. Helbestên klasîk bi awayekî tund xwe bi van hêmanan ve girêdane lê helbestên nûjen ku di çarçoveya nûxwaziyê de kemilîne, xwe ji van qaliban rizgar kirine lê pê re jî ji hin hêmanên ahengê bêpar mane. Digel vê, helbesta serbest ahenga xwe bi teknîkên cuda bidest xistiye. Ahenga helbestê çawa ku karîgeriya helbestê xurttir dike û wê dixe bazineya estetîkê, şêwaza helbestvan jî diyar dike. M. Zahir Ertekin bi du pirtûkên xwe yên helbestê (Nêrgiza Lam û Elîfê, 2016 – Xeyalên Kehrebayî, 2020) ve nûnerekî helbesta kurmancî ya nûjen e. Me helbestên wî ji aliyê kêş, serwa, paşserwa û dubarekirinê ve li ber çavan raxist. Bi alîkariya Microsoft Word û Microsoft Excelê me rêjeya dengan, dubarekirina deng û peyvan tesbît kirin. Di helbestan de kêşa ‘erûzê ya tekûz nayê dîtin, ji nav 119 helbestan 12 helbest bi kêşa xwemalî ne, helbestên din jî an bi kêşa kêm a ‘erûzê an jî bi awayê serbest in. Bikaranîna serwa û paşserwayê qels e. Di dubarekirina deng û peyvan de hin deng û peyv bêtir derdikevin pêş. Ev rewş di herdu pirtûkan de jî bi heman awayî ye.

Anahtar Kelimeler

Aheng, Rîtm, Rêjeya Dengan, Helbest, M. Zahir Ertekin

M. Zahir Ertekin Şiirlerinde Âhenk

Öz

Şiirde âhenk birtakım ritim teknikleri ile sağlanmaktadır. Dış âhenk (ölçü) ve iç âhenk (kafiye, redif, tekrar) şiirin etkisini arttırmaktadır. Klasik şiirler bu unsurlara sıkı sıkıya bağlıdırlar ancak, yenilikçilik çerçevesinde olgunlaşmış modern şiirler kendilerini bu kalıplardan kurtarmış olsalar da bazı âhenk unsurlarından mahrum kalmışlardır. Bununla birlikte, modern şiir çeşitli tekniklerle âhenk sahibi olmuştur. Şiirin âhengi şiirin etkisini arttırmakla onu estetik bir konuma yerleştirirken aynı zamanda şairin üslubuna da yansıtmaktadır. M. Zahir Ertekin iki şiir kitabıyla (Nêrgiza Lam û Elîfê, 2016 – Xeyalên Kehrebayî, 2020) modern kürt edebiyatının bir temsilcisidir. Bu çalışmada M. Zahir Ertekin'in şiirleri ölçü, kafiye, redif ve tekrar unsurları bakımından incelenmiştir. Microsoft Word ve Microsoft Excel yardımıyla ses ve söz kullanım oranları tespit edilmiştir. M. Zahir Ertekin şiirlerinde âruz ölçüsü kullanılmamıştır. 119 şiir arasında 12 şiir hece ölçüsüyle yazılmış olup diğer şiirler ya eksik âruz ölçüsü ile ya da serbest ölçüdedir. Kafiye ve redif kullanımı azdır. Ses ve söz tekrarlarında bazı ses ve sözler ön plana çıkmışlardır. Bu durum her iki kitapta da aynıdır.

Anahtar Kelimeler

Âhenk, Ritim, Ses Tekrarı, Şiir, M. Zahir Ertekin

Kaynakça

• Açar, Z. (2021). Şêwaza Zimanî Di Mem û Zînê De. Di nav de A. Timurtaş & M. Z. Ertekin & A. Tek. Xanînasî. (95-110). Van: Weşanên Peywend.
• Adak, A. (2015). Destpêka Edebiyata Kurdî ya Klasîk. Stenbol: Weşanên Nûbihar.
• Adak, A. (2017). Aheng û Mûsîqî di Helbestên Melayê Cizîrî De. Mukaddime, 8 (Özel Sayı 1), ö41-ö76. https://doi.org/10.19059/mukaddime.364775
• Ahmed, H. M. (2017). Teknîka Dubarekirinê di Avakirina Rîtma Navxweyî ya Helbestên Kamîran Bedirxanî de – Dîwana Dilê Kurên Min Wek Nimûne-. (Teza Lîsansa Bilind). Zanîngeha Mardin Artukluyê. https://tez.yok.gov.tr/
• Ahmed, B. T. (2019). Di Helbestên Kanî de Muzîk. (Teza Lîsansa Bilind). Zanîngeha Van Yüzüncü Yılê. https://tez.yok.gov.tr/
• Ako, A. A. H. (2021). Şêwaz Di Helbestên Abdulla Peşêw De. (Teza Lîsansa Bilind). Zanîngeha Van Yüzüncü Yılê. https://tez.yok.gov.tr/
• Cîhanî, P. (2019). Şêwaza Berhemên Feqîyê Teyran. Bingöl Üniversitesi Yaşayan Diller Enstitüsü Dergisi. Yıl: 5. Cilt: 5. Sayı: 10. 101-122
• Çetin, M. A. (2021). Türk Edebiyatında Serbest Şiirin Kaynakları. (Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi. https://tez.yok.gov.tr/
• Çetin, N. M. (1991). Aruz maddesi. T.D.V İslâm Ansiklopedisi. C3. İstanbul.
• Aytaç, G. (1999). Genel Edebiyat Bilimi. Papirüs Yayınları. İstanbul
• Devellioğlu, F. (1980). Osmanlıca – Türkçe Ansiklopedik Lugat. Ankara: Doğuş Matbaası.
• Dinç, Y. (1994). Mecâmi’ü’l-Edeb’in Şiirde Âhenk Kavramı Açısından İncelemesi. (Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi. https://tez.yok.gov.tr/
• Ertekin, Z. (2016). Nêrgiza Lam û Elîfê. Diyarbekir: Weşanên Lîs.
• Ertekin, Z. (2020). Xeyalên Kehrebayî. Stenbol: Weşanên Peywend.
• Hamad, K. A. (2020). Bunyada Ritîmî Di Helbestên Hêmin Da. (Teza Lîsansa Bilind). Zanîngeha Van Yüzüncü Yılê. https://tez.yok.gov.tr/
• İnci, S. (2021). Mezâkî Divanı’nda Ahenk Unsurları. (Yüksek Lisans Tezi). Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi. https://tez.yok.gov.tr/
• Kaplan, H. (2013). Bâkî’nin Ses Dünyası. (Doktora Tezi) Gazi Üniversitesi. https://tez.yok.gov.tr/
• Kazan, R. (2015). Arap Edebiyatında Serbest Şiirin İlk Örneklerinden: BEDR ŞÂKİR es-SEYYÂB’IN “UNŞÛDETU’L-MATAR/YAĞMURUN TÜRKÜSÜ” ADLI ŞİİRİ. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. Yıl: 2015/1. Sayı:34. 47-74
• Preminger, A. & Brogan, T.V.F. (1993). The New Princeton Encyclopedia of Poetry and Poetics. New Jersey: Princeton University Press.
• Saraç, M. A. Y. (2007). Klâsik Edebiyat Bilgisi Biçim – Ölçü – Kafıye. İstanbul: 3F Yayınevi.
• Selçuk, B. (2004). Ahenk Unsurları Bakımından Nef’î Dîvan’nın Tahlili. (Doktora Tezi) Fırat Üniversitesi. https://tez.yok.gov.tr/
• Teyran, F. (2022). Fakî-yi Teyran Divan – Dîwan Feqiyê Teyran. Werger û Şikar Kadri Yıldırım. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Üstünova, K. (2003). Söz Sanatlarının Oluşmasında Tekrarların Rolü. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı - Belleten, 49, (2001), 234-244.