Türkiye Türkçesi Ağızlarında Derleme Sözlüğü’ne Göre Karakter Adlarının Tematik ve Yapı Tasnifi; Ne Olumlu Ne Olumsuz Anlama Sahip Olanlar

Yıl 2024, Cilt: 15 Sayı: 1, 1 - 14, 30.05.2024

Fatma Koç

https://doi.org/10.19059/mukaddime.1436479

Öz

Belirli bir kategoriye ait olan sözcüklerin oluşturduğu topluluk söz varlığını ifade eder. Yöreden yöreye göre değişen söyleyiş farklılıkları sadece ses ve şekilde değil aynı zamanda söz varlığına da etki etmiştir. Türkiye Türkçesi ağızlarının incelenmesi sonucunda ortaya konulan çalışmalar neticesinde dile ait olan veriler içerisinde söz varlığının boyutu ve kapsamı da veri olarak elde edilir. Ağızlarda yaşayan birçok sözcüğün standart dile geçtiği görülmektedir. Sözcük çeşitliliği açısından zengin bir kaynak olan Türkiye Türkçesi ağızları, bu kapsamda söz varlığının boyutunun genişlemesini sağlamaktadır. Bu açıdan değerlendirildiğinde ağız çalışmalarının yapılmasının önemi birçok bakımdan ortaya çıkmaktadır. Ad verme ve tanımlama eylemleri, toplumun kültürel birikimini yansıtır. Bunun sonucu olarak insanlar; karakter, huy, mizaç özelliklerini tanımlarken içinde bulunduğu toplumun maddi ve manevi atmosferini de sözcüklere aktarırlar. İnsanların herhangi bir özelliğiyle bilinmesi ve bu özelliğin ifade ediliş biçimi, karakter niteliklerini içeren adlarının meydana gelme ihtiyacını ortaya çıkarmıştır. Bir karakter adı, birden fazla anlama sahip olmakla birlikte karakter adının içerdiği anlam olumlu, olumsuz, ne olumlu ne de olumsuz anlama sahip olabilmektedir. Söz konusu anlam değerindeki farklılık, aynı zamanda konuşulan yörenin ağzındaki kültür farklılığını yansıtmaktadır. Bu çalışmada Derleme Sözlüğü’nün taranmasıyla elde edilen karakter adları içerisinde yer alan ne olumlu ne olumsuz anlama sahip olan karakter adları incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Dilin Kapsamı, Türkiye Türkçesi Ağızları, Söz Varlığı, Ne Olumlu Ne Olumsuz Karakter Adları

Teşekkür

Teşekkürler.

Kaynakça

• Akar, A. (2016), Sosyal bilimlerin veri kaynağı olarak ağızlar. Gazi Akademik Bakış, 10(19), 169-182.
• Gül F. ve Soysal B. (2009), Dil ve düşünce ilişkisi üzerine. SBArD, 13, 65- 76.
• Hengirmen, M. (1999). Dilbilgisi ve Dilbilim Terimleri Sözlüğü, Ankara: Engin Yayınları.
• Kaplan, M. (1999), Kültür ve Dil, Dergah Yayınları: İstanbul.
• Karaağaç, G. (2012). Türkçenin Dilbilgisi, Akçağ Yayınları: Ankara.
• Koç, F. (2023). Ziya Gökalp’in şiirlerinde millî değerleri içeren sözcüklerin anlam bakımından incelenmesi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 45, 95-116.
• Korkmaz, Z. (1995), Türk Dili Üzerine Araştırmalar-II, Ankara: TDK Yayınları.
• Kramsch, C. (1998), Language And Culture, New York: Oxford University Press. MENGÜŞOĞLU, T. (2005), Felsefeye Giriş, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Korkmaz, Z. (2007), Anadolu ve Rumeli ağızlarının dayandığı temeller. Türk Dili, 1, 87-110.
• Özkan, M. (2006), Yüksek Öğretimde Türk Dili Yazılı ve Sözlü Anlatım, İstanbul: Filiz Kitabevi. Schmidt, S. J. Sprachliches und soziales Handeln Überlegungen zu einer Handlungstheorie des Sprechens, in: Linguistische Berichte, 1969(2), 64-69.
• Şahin, H. (2004). Türkçede Organ İsimleriyle Kuruluş Deyimler, Bursa: Uludağ Üniversitesİ Yayınları.
• Şahin, H. (2006). Terimlerin genel dile yansımasına dair bazı gözlemler. Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2006(1), 123-129.
• Türk, O. ve Koç, F. (2021). Gözene köyü ağzında “oyun, mevsim, yemek ve gıda” ile ilgili kültürel unsurlara ait söz varlığı. International Journal of Filologia, 4(6), 20-27. Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü (I-II-III-IV-V-VI). (2019). Ankara: TDK Yayınları.
• Uygur, N. (1996). Dilin Gücü (Denemeler), İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Üçok, N. (1947). Genel Dilbilim (Lengüistik), Ankara: Ankara Üniversitesi Dil, Tarih – Coğrafya Fakültesi Yayınları.
• Üstüner, A. (2003). Anadille Eğitim ve Türkçe. Birses, 21.01.2003.
• Yılmaz, T. ve Doğan, Y. (2014). 7. sınıf öğrencilerinin anlamını bilmedikleri kelimeler ve Türkçe ders kitaplarındaki kelime çalışmaları bağlamında kelime öğretimi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(25), 279-295.