Binbir Gece Masallarında Firak ve Visal Olgusu

Yıl 2024, Sayı: Vuslat ve Firak Özel Sayısı, 44 - 63, 25.10.2024

Ahmet Gemi

https://doi.org/10.19059/mukaddime.1496821

Öz

Binbir Gece Masalları ya da Arap Geceleri, yazarı ve yazılan zamanı tam olarak bilinmeyen, bir ana hikâye içinde iç içe örülmüş ve birbiri ile bağlantısı olan masalların olduğu bir masal külliyatıdır. Yüzlerce hikâyeden oluşan bu masalların ana karakterleri, karısı tarafından ihanete uğrayan ve bundan dolayı bütün kadınlardan nefret eden Kral Şehriyâr ve vezirinin kızı Şehrâzât’tır.
Tam olarak kaç hikâye olduğu hakkında tartışmaların bulunduğu Binbir Gece Masallarının birbirinden farklı birkaç baskısı bulunmaktadır. Arap edebiyat tarihinde Hikâyâtu/Kıssatu Elf Leyle ve Leyle olarak bilinen bu eserin barındırdığı hikâyeler, ait olduğu dönemlere ışık tutacak sosyo-kültürel konuları içermektedir. Kökeni efsanelere dayanan eser her ne kadar Şehrâzât tarafından söylendiği iddia edilirse de bu eserin barındırdığığı hikâyelerin çoğu Hint ve İran menşelidir. İslâmî dönemle birlikte Arap dünyasında anlatılmaya başlanan bu hikâyeler bu süre boyunca eklemeler ve çıkarmalara maruz kalmış, her râvinin rivâyetiyle birlikte farklı formlar kazanmıştır.
Binbir Gece Masalları ilk defa Fransız şarkiyatçı Antoin Galland tarafından Fransızcaya çevrilmiştir. Ahmed Nâzif Efendi tarafından ise Terceme-i Elf Leyle ve Leyle adıyla Türkçeye çevrilmiştir.
Firak ve visal olgusu insanlık tarihi kadar eskidir. Bu olgu, başta dini metinler olmak üzere destan, masal, hikâye ve diğer edebî türlerde yer almıştır. Edebî bir hazine olan Binbir Gece Masalları da bu edebî türlerden olup bir ansiklopedi hükmündedir. Arap dili ve edebiyatı alanına hitap edecek birçok bilgi ihtiva eden bu ansiklopedide firak ve visal/ayrılma ve kavuşma ile ilgi birçok anekdot bulunmaktadır. Bu çalışmada Binbir Gece Masalları ile ilgili bilgi verilmiş ve bu masallardaki visal-firak olgusu incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

afag, gfdsgds, ggk

Kaynakça

• Akalın, Ş. H. (2011). Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Attâr, F. (1990). Mantık al-Tayr. Abdülbaki Görpınarlı (trc.) İstanbul: M.E.B Yayınları.
• Aykaç, N. (2023). Binbir Gece Masallarında Kök Değerler ve Masalların Çocuk Edebiyatına Katkısı Üzerine Bir İnceleme. Basılmamış Doktora Tezi. İnönü Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya.
• Boratav, P. N. (2012). Halk Hikâyeleri ve Halk Hikâyeciliği. İstanbul: Tarih Vakfı.
• Câmî, A. (1958). Heft Evreng. Murtazâ Müderris-i Gîlânî (nşr.) Tahran.
• Ed-Da‘ca, M. M. (2020). Mezâhirü’l-fesâdi’l-ictimâi fi’l-asri’l-Abbâsî es-sânî. Camiatü’l-Ezher, Mecelletü Külliyyeti’l-lugati’l-Arabiyye Bi-îtâyi’l-Bârûd. Cilt: 33, Sayı: 9. 2. Baskı, ss. 10387-10443. doi: 10.21608/JLT.2020.143533
• Ebû Zahv, F. H. M. (2012). Mecâlisü’l-lehvi fî Kusûri’l-Hulefâ fi’lasri’l-Abbâsî el-evvel. Nablus: Camiatü’n-Necâh el-Vataniyye.
• Elf Leyle ve Leyle. (2017). ABD: Müessetü Hindâvî.