Nadir İbrahimi’nin Ateş Bedun-i Dûd Romanında Türkmenlerin Var Olma ve Birlik Mücadelesi

Yıl 2024, Cilt: 15 Sayı: 2, 416 - 442, 27.11.2024

Ayşe Sosar

https://doi.org/10.19059/mukaddime.1506297

Öz

Ateş Bedun-i Dûd (Dumansız Ateş), modern İran edebiyatının önde gelen isimlerinden romancı, öykü yazarı, senarist ve yönetmen Nadir İbrahimi’nin İran Türkmenleriyle ilgili kaleme aldığı yedi ciltlik eseridir. Kaçarlar döneminin (1796-1925) ortalarında başlayan ve baba-oğul Pehlevi döneminin (1925-1979) son yıllarına kadar uzanan zaman dilimini içine alan romanda yazar, İran tarihinin yaklaşık yüz elli yıllık panoramasını gözler önüne serer ve olayların geçmişi hakkında okuyucuya geniş bilgiler verir. Söz konusu dönemler, İran tarihinin siyasi ve toplumsal yapısında ciddi bozulmaların yaşandığı dönemlerdir ve romanda bu olumsuz şartlardan en çok etkilenen, ezilen, sömürülen ve yalnız bırakılan Türkmen halkının var olma ve hayatta kalma mücadelesi anlatılır. Mücadele fikrini ortaya çıkaran siyasi, sosyal, ekonomik ve kültürel sorunlar; çözüm arayışları ve karşılaşılan engeller bir aşk hikayesi ekseninde tek tek irdelenir. Türkiye’de şimdiye kadar hakkında herhangi bir çalışmanın yapılmadığı tespit edilen söz konusu romanın betimsel-analiz yöntemiyle incelendiği bu çalışmanın amacı, eseri tüm yönleriyle tanıtmak, Türkmen tarihi ve toplumu açısından taşıdığı önemi ortaya koymak ve farklı bakış açılarıyla yapılacak yeni çalışmalara kapı aralamaktır. Bulgular, dönemin toplumsal ve siyasi yapısına ışık tutması, Türkmen tarih, toplum ve kültürüne ait pek çok unsuru barındırması ve tema açısından oldukça zengin ve çeşitlilik arzetmesi yönüyle bu hacimli eserin, kapsamlı ve müstakil bir çok çalışmaya kaynaklık edebilecek özelliğe sahip olduğunu ortaya koymuştur.

Anahtar Kelimeler

İran Edebiyatı, Nadir İbrahimi, Ateş Bedun-i Dûd Romanı, Türkmenler, Birlik Mücadelesi.

Kaynakça

• Alevi Mukaddem, M., Purşehram, S. (1390). Nakd ve Tahlil-i Sahtar ve Enasır-ı Dastani-i Roman-ı Ateş Bedun-i Dûd. Faslname-i Tahassusi-i Sebk Şinasi-i Nezm ve Nesr-i Farsi, 4(3), 255-266.
• Garthwaıte, G. R . (2011). İran Tarihi. (çev. F. Aytuna). İstanbul: İnkılap Kitabevi, 2011.
• Gani, S. (1378). Ber Ameden-i Rıza Han. (çev. H. Kamşad). Tahran: İntişarat-ı Nilufer.
• İbrahimi, N. (1372). Ebu’l-Meşağil. Tahran: Ruzbehan.
• İbrahimi, N. (1386). İbn-i Meşğale. Tahran: Ruzbehan.
• İbrahimi, N. (1371). Ateş Bedun-i Dûd. Tahran: Ruzbehan.
• İbrahimi, M., Kasi, F. (1399), Gozer-i Suje ez Çarçubha-i İdeolojik der Roman-ı Ateş Bedun-i Dûd, Edebiyat ve Pejuheşha-i Meyan Rişteyi 2(3), 21-34.
• İranpur Yelme, H. (1395). Berresi-i Muhteva ve Derunmaye-i Roman-ı Ateş Bedun-i Dûd ba Tekiyye Ber Ferheng-i Torkemen (Payanname-i Karşınasi-i Erşed). Danışgah-ı Simnan, Daneşkede-i Ulum-i İnsani, Simnan.
• Kasımi, R. (1390). Nakd-ı Camıe Şinasi-i Ateş Bedun-i Dûd (Payanname-i Karşınasi-i Erşed). Danışgah-ı Erak Danışkede-i Ulum-i İnsani, Erak.
• Lukoşova, B.R. (1359). Torkemenha-i İran. (çev. S. İzzedi, H. Tahvili). Tahran: Şebaheng.
• Maksudi Gence, O. A. (1390). Berresi-i Şahsiyetperdazi der Mecmua-i Ateş Bedun-i Dûd-ı Nadir İbrahimi (Payanname-i Karşınasi-i Erşed). Danışgah-ı Şehr-i Kord Denışkede-i Edebiyat ve Ulum-i İnsani, Şehr-i Kord.
• Miri, E., Mehdevi, M. C., Şerifi, Ş., Bahtiyari, B. M. (1398). Berresi-i Çegunegi-i Tarihsazi-i Nadir İbrahimi der Ateş Bedun-i Dûd ber Esas-ı Olgu-i Se Sathi-i Fraklaf. Costarha-i Novin-i Edebi, 50(2), 154.
• Mir Abidini, H. (1377). Sed Sal Dastannivisi-i İran. Tahran: Neşr-i Çeşme.
• Nuri, H. (1387). Tahlil-i Sahtar-ı Roman-ı Ateş Bedun-i Dûd ba Ruykerdi be Şahıseha-i Muhtevayi-i An (Payanname-i Karşınasi-i Erşed). Danışgah-ı Mazenderan, Danışkede-i Ulum-i İnsani ve Ulum-i İctimai, Mazenderan.
• Rızvaniyan, K., Nuri, H. (1388). Ravi der Roman-ı Ateş Bedun-i Dûd. Pejuheşha-i Zeban ve Edebiyat-ı Farsi, 4, 84-85.
• Teslimi, A. (1388). Gozareha-i der Edebiyat-ı Muasır-ı İran. Tahran: Kitab-ı Amme.
• Vaiz, N. (1388). Ehdaf ve Revend-i Siyaset-i Ferhengi-i Dovlet-i Pehlevi-i Evvel bera-i İlat ve Eşayir. Tarih-i İslam ve İran,19(1), 140.
• Velayeti, A.E. (1393). Tarih-i Kohen ve Muasır-ı İran Zemin (C. 12). Tahran: İntişarat-ı Emir Kebir.