Hareket’in İzleri: Nurettin Topçu’nun Erken Cumhuriyet Dönemiyle İlgili Eleştirel Görüşleri

Yıl 2024, Cilt: 15 Sayı: 2, 330 - 352, 27.11.2024

Fahri Yetim

https://doi.org/10.19059/mukaddime.1532598

Öz

Türk düşünce hayatı kadim geçmişinden aldığı güçle modernleşme sürecinde de oldukça dinamik bir seyir izlemiştir. Bununla beraber modernleşme sürecine intibak konusunda farklı tezleri içeren çağdaş Türk düşüncesi içinde teorik yaklaşımlar, tahlili düşünce ve eleştirellik konusunda bazı eksiklikler söz konusudur. Büyük ölçüde tarihsel gecikmişliğin telafisine dönük kaygılardan kaynaklan bu durum, zaman içinde eleştiri ortamının giderek daralmasına yol açmıştır. Cumhuriyet dönemi itibarıyla bu açığın giderilesine yönelik adımlardan biri olan Hareket dergisi, 1939 yılında başladığı yayın hayatı boyunca Cumhuriyet tarihinde felsefi düzeyde eleştirel düşünceye öncülük etmesiyle önem taşır. Türkiye’nin ilk yurt dışı doktoralı felsefe doçenti olan Nurettin Topçu’nun girişimleriyle çıkan ve zaman içinde çoğulculuğa açık, kalabalık bir yazar grubuna ulaşan Hareket dergisi, içerdiği eleştirel metinlerle modern Türkiye’nin geçirdiği değişimin farklı açılardan değerlendirilmesine önemli katkılar sağlamıştır. Bu bakımdan Hareket dergisinin bir bütün olarak değerlendirilesinin yanında, derginin ana eksenini oluşturan Nurettin Topçu’nun özellikle ilk dönemlerde yazdığı makaleler, Türkiye’nin modernleşme tarihine alternatif bakış açıları getirebilecek bir külliyatı içerir.
Bu çalışmada, Türkiye’nin modernleşme ile geçirdiği büyük değişim konusunda özellikle erken Cumhuriyet dönemi olmak üzere yukarıda sözü edilen yaklaşımlar çerçevesinde başta Topçu olmak üzere Hareket dergisinde yer alan bazı eleştirel görüşlerin bir değerlendirilmesi yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Türk Düşüncesi, Hareket Dergisi, Nurettin Topçu, Erken Cumhuriyet Dönemi, Eleştirel Düşünce.

Traces of the Movement: Nurettin Topçu's Critical Views on the Early Republican Period

Öz

Kaynakça

• Ahmed, N. (1939), Namus, Hareket, C. 1., S. 3, İstanbul: Dergâh Yayınları, 82-84.
• Ahmed, N. (1939), Namus, Hareket, C. 1., S. 3, İstanbul: Dergâh Yayınları, 82-84.
• Ahmed, N. (1939), Şehirler, Hareket, C.1, S.3, İstanbul: Dergâh Yayınları, 92-94.
• Ahmed, N. (1939), Çalgıcılar, Hareket, C.1, S. 4, İstanbul. Dergâh Yayınları, 110-111
• Arslan, H. (1988), “Türk Düşüncesinde Epistemolojik Bunalım”, İlim ve Sanat, S. 18, ss. 10-18.
• Bornovalı, L. (1948), Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Hakkında, Hareket, C. 2, S. 17, İstanbul: Dergâh Yayınları, 3-5.
• Çapku, A. (2020), Çağdaş Türk Düşüncesi Üzerine, İstanbul: Pınar Yayınları.
• Demirel, A. (1995), Birinci Mecliste Muhalefet İkinci Grup, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Kara, İ. (2012), “Nurettin Topçu”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.41, İstanbul: TDV Yayınları, 248-253.
• Kara, İ. (2015), Hareket, C. 1, İstanbul: Dergâh Yayınları, 5-7.
• Kayalı, K. (2022), Eskimeyen Entelektüellere Yaslanan Türk Düşüncesinin Dinamikleri, İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Yayınları.
• Okay, O. (1997), “Hareket”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 16, İstanbul: TDV Yayınları 123-125.
• Okurer, C. (1948), Hüseyin Avni, Hareket, C. 2, S. 14, İstanbul: Dergâh Yayınları, 8- 9.
• Öğün, S. S. (1992), Türkiye’de Cemaatçi Milliyetçilik ve Nurettin Topçu, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Tanrıöver, H. S. (1987), Dağ Yolu, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Topçu, N. (2007), Yarınki Türkiye, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Topçu, N. (1969), Hareket’in Otuz Yılı, Hareket, S. IV/37, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Topçu, N. (1939), Rönesans Hareketleri, Hareket, C. I, S. 1, İstanbul: Dergâh Yayınları, 1-6.
• Topçu, N. (1939), Asrımızın Hareket Adamları, Hareket, C. 1, S. 2, İstanbul: Dergâh Yayınları, 33-39.
• Topçu, N. (1939), Vatandaş Ahlâkı, Hareket, C. 1, S. 2, İstanbul: Dergâh Yayınları, 48-51.
• Topçu, N. ((1939), İçtimai Sınıflar, Hareket, C. 1, S. 2, İstanbul: Dergâh Yayınları, 60-64.
• Topçu, N. (1939), Siyaset ve Mes’uliyet: Vazife Adamı- Kalp Adamı, Hareket, C.1, S. 3, İstanbul: Dergâh Yayınları, 65-71.
• Topçu, N. (1939), Bizde Milliyet Hareketleri, Hareket, C. 1, S. 3, İstanbul: Dergâh Yayınları, 74-79.
• Topçu, N. (1939), Benliğimiz, Hareket, C.1, S. 4, İstanbul: Dergâh Yayınları, 112-120.
• Topçu, N. (1939), Mabet ve Tabiat, Hareket, C.1, S. 5, İstanbul: Dergâh Yayınları, 132-140.
• Topçu, N. (1939), Neslimizin Tarihi, Hareket, C. 1, S. 6, İstanbul: Dergâh Yayınları, 161-166.
• Topçu, N. (1939), Muallim, Hareket, C. 1, S. 6, İstanbul: Dergâh Yayınları, 190-192.
• Topçu, N. (1939), Millet ve Milliyet, Hareket, .C. 1, S. 123, İstanbul: Dergâh Yayınları, 355-357.
• Topçu, N. (1948), Hüseyin Avni, Hareket, C. 2, S. 13, İstanbul: Dergâh Yayınları, 2-5.
• Topçu, N. (1948), Hüseyin Avni, Hareket, C. 2, S. 14, İstanbul: Dergâh Yayınları, 2-5.
• Topçu, N. (1948), Millet Ruhu ve Milli Mukaddesat, Hareket, C. 2, S. 16, İstanbul: Dergâh Yayınları, 4-6.
• Topçu, N. (1949), İsyan Ahlakı, Hareket, C. 2, S. 27, İstanbul: Dergâh Yayınları, 6- 14.
• Topçu, N. (1953), İnkılabımız, Hareket, C. 2, S. 3, İstanbul: Dergâh Yayınları, 5- 12.
• Turan, Ş. (1992), Türk Devrim Tarihi, 2. Kitap, Ankara: Bilgi Yayınları.
• Türkmen, H. (2004), Hareket Dergisi (1939-1982), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce C. 6 (İslamcılık), İstanbul: İletişim Yayınları, ss. 715-720.
• Yetim, F. (2020), İki Farklı Ütopya Üzerinden Türk Modernleşmesi ve Cumhuriyet Devrimi’ne Bakmak, Türkiye Günlüğü, S. 144 (Güz 2020), Ankara: Cedit Neşriyat, ss. 59-72.