TÜRKİYE’DE TOPLUMSAL CİNSİYET EŞİTSİZLİĞİ VE EĞİTİM: KEŞFEDİCİ MEKÂNSAL VERİ ANALİZİ

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 1, 187 - 200, 29.06.2022

Sibel Selim Beyza Nur Ok

Öz

Toplumsal cinsiyet, bireylerin, toplumda etkin bir rol alması, toplumla uyum içinde yaşayabilmesi, haklarını bilmesi ve kullanabilmesi ile yakından ilişkilidir. Türkiye’de toplumsal cinsiyet eşitsizliği; çalışma yaşamı, sağlık, karar mekanizmalarına katılım alanlarında olduğu gibi eğitim alanında da kendini göstermektedir. Türkiye’de ilköğretim düzeyinde cinsiyet eşitsizliğinin ortadan kaldırılması hedefine ulaşılmasına rağmen, orta öğretimde eğitime devam etmeyen özellikle kız çocuklarının oranının oldukça yüksek olduğu görülmektedir. Kadın ve erkek ayrımı yapılmadan bireylerin eğitime katılmaları özellikle de kadınların eğitiminin arttırılması oldukça önemlidir. Bu bağlamda bu çalışmanın amacı, 2019 yılı Türkiye İstatistik Kurumundan elde edilen eğitim ile ilgili göstergelere ilişkin veriler kullanılarak Türkiye’de kadın ve erkeklerin ortaöğretimde okullaşma, lise ve üniversite mezunu oranının iller düzeyinde mekânsal etkileşimin varlığını analiz etmek ve cinsiyete göre etkileşim farklılıklarını belirleyebilmektir. Çalışmadan elde edilen bulgulara göre, illere ait kadın ve erkeklerin eğitim düzeyinin birbirine yakın olan yerlerde benzer değerler alması illerin birbirinden etkilendiğini göstermiştir. Ancak mekânsal ilişki her eğitim düzeyinde görülmemekle birlikte erkeklerin ortaöğretimde okullaşma oranı ve yüksekokul veya fakülte mezunu kadınların oranında mekânsal ilişki bulunmamıştır.

Anahtar Kelimeler

Eğitim, toplumsal cinsiyet eşitsizliği, keşfedici mekânsal veri analizi, Türkiye.

Kaynakça

• Acar, A. C. (1992). Kadınların işletmelerde istihdamı ve kadınların çalışmasına karşı tutumlarla ilgili bir araştırma. Yayımlanmamış Doktora Tezi. İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Akkaş, İ. (2019). Cinsiyet ve toplumsal cinsiyet kavramları çerçevesinde ortaya çıkan toplumsal cinsiyet ayrımcılığı. Ekev Akademi Dergisi ICOAEF Özel Sayısı, 97-118.
• Aktas, S. G., Kumtepe, E. G., Kantar, Y. M., Ulukan, I. C., Aydin, S., Aksoy, T., Er F (2019). Improving gender equality in higher education in Turkey. Spatial Analysis, 12, 167-189.
• Akyeşilmen, N. (2014). Uluslararası insan hakları düzenlemeleri ve eğitim: Eğitime hak temelli bir bakış. Milli Eğitim, 44(201), 5-16.
• Anselin, L. (2001). Spatial econometrics. In A companion to theoretical econometrics Edited by Badi H. Baltagi, 310-330.
• Anselin, L. (1998). Spatial dependence in linear regression models with an ıntroduction to spatial econometrics. Statistics: Textbooks and Monographs, 155, 237-289.
• Arbia, G. (2014). A primer for spatial econometrics: with applications In R. Heidelberg, Springer-Verlag Berlin, 1-230.
• Arbia, G. (2006). Advances in spatial science. Part of the Advances in Spatial Science book series (ADVSPATIAL), Springer.
• Akçagün, P. (2015). Spatial econometric analysis of regional growth and employment convergence in Turkey, The Degree of Doctor of Philosophy in the Departmento of Economıcs, The Graduate School of Socıal Scıences of Mıddle East Technıcal Unıversıty, Ankara.
• Avşar, S. (2017). Toplumsal cinsiyet rolleri bağlamında tarihsel rollerini yitiren erkekliğin çöküşü: Küllerinden “yeni erkek”liğin doğuşu. KADEM, Kadın Araştırmaları Dergisi, 3(2), 224-241.
• Balcı, M. (2003). Genç hukukçular hukuk okumaları ve birikimleri. (Kalender, R.) Uluslararası belgelerde ve iç hukukta eğitim hakkı, 162-172. İstanbul: Step Ajans Rek. Matbaacılık Tan. ve Org. Ltd. Şti.
• Baran, D. (2021). Türkiye'de cinsiyet eşitsizliği ve ekonomik kalkınma: iller düzeyinde bir mekânsal veri analizi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Bursa Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
• Basu S., Thibodeau T. G. (1998). Analysis of spatial autocorrelation in house prices. The Journal of Real Estate Finance and Economics, 17(1), 61-85.
• Başbozkurt, H. (2015). Mekansal regresyon metotları kullanımı ile toprağın bazı fiziksel ve kimyasal özelliklerinin analizi, Yayımlanmaış Doktora Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Bhasın, K. (2003). Toplumasal cinsiyet. (K. AY, Çev.) İstanbul: Kadav Yayınları.
• Bingöl, O. (2014). Toplumsal cinsiyet olgusu ve Türkiye'de kadınlık. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2014(3), 108-114.
• Buss, D. M. (1995). Psychological sex differences. American Psychologist, 50(3), 164-168.
• Dall’erba, S. (2005). Distribution of regional income and regional funds in Europe 1989–1999: An exploratory spatial data analysis. The Annals of Regional Science, 39(1), 121-148.
• Fischer, M.M. and Wang, J. (2011) Spatial data analysis: Models, methods, and techniques. New York: Springer.
• Florax, R. J. (2003). Specification Searches in spatial econometrics: The relevance of Hendry’s methodology. Regional Science and Urban Economics, 33(5), 557-579.
• Getis, A. and Ord, J.K. (1992) The analysis of spatial association by use of distance statistics. Geographical Analysis, 24, 189-206.
• Gök, F. (2012). Eğitim hakkı bağlamında anadilinde eğitim. Eğitim Bilim Toplum Dergisi, 10(37), 10-20.
• Grifftihy, D. A. (2003). Advances in spatial science. In Spatial autocorrelation and spatial filtering, Berlin: Springer.
• Güçlü, M. (2017). Türkiye'de kadınların bölgesel işgücüne katılımının belirleyicileri. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve idari Bilimler Fakülte Dergisi, 35(3), 83-102.
• Kıran, E. (2017). Toplumsal cinsiyet rolleri bağlamında Türkiye'de çocuk gelinler. Balkan Journal of Social Sciences (Özel sayı), 1-8.
• Lawton, C. A. (2001). Gender and regional differences in spatial referents used in direction giving, Sex Roles, 44(5/6), 321-337.
• Lee, Y.C. (2005). IEAST User manual. Michigan State University, s.1-96, Erişim tarihi: 12.10.2021.http://www.masys.url.tw/AU/doc/ieastman.pdf.
• LeSage, J. ve Pace, R. K. (2009). Introduction to spatial econometric. New York: Crc Press.
• LeSage, J. P. (1998). Spatial econometrics. Department of Economics University of Toledo Circulated for Review, 1-309.
• Özaydınlık, K. (2014). Toplumsal cinsiyet temelinde Türkiye'de kadın ve eğitim. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, (33), 93-112.
• Özpolat, A. ve Yıldırım, M. (2009). Gelişmekte olan ülkelerde kadın eğitimi ve büyüme ilişkisi. Anadolu International Conference in Economics, 17(19), 17-19.
• Pehlivan, P. V. (2016). Toplumsal cinsiyet bağlamında kuramsal yaklaşımlar: Bir literatür taraması. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(31), 497-521.
• Rey, S. J. (2001). Spatial analysis of regional income inequality. (D. o. Geography, Dü.) Regional economics applications, Laboratory University of Illinois, 1-22.
• Schultz, T. P. (1990). Women's changing participation in the labor force: A World Perspectiv, Economic Development and Cultural Change, 38(3), 457-488.
• Şener, Ü. ve Demirbilek, H. (2014). Toplumsal Cinsiyete Duyarlı Veri Çalışması, Erişim tarihi: 02.06.2021, https://www.tepav.org.tr/upload/files/haber/1395332832 5.TCDV_Toplumsal_Cinsiyete_Duyarli_Veri_Calismasi_Egitimi.pdf
• Terzioğlu, F ve Taşkın, L. (2008). Kadının toplumsal cinsiyet rolünün liderlik davranışlarına ve hemşirelik mesleğinde yansımaları. C.Ü. Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, (12), 62-67.
• Tobler, W. R. (1979). Cellular geography. In: Gale S, Olsson G (eds) Philosophy in Geography. (pp. 379–386).
• Tunç, M. (2018). Kalkınmada kadın ayrımcılığı ve toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin rolü: Ülkeler arası farklı gelir gruplarına göre yatay kesit analiz. Sosyoekonomi, 26(38), 221-251.
• Türk, E. (2002). Türk eğitim sistemi ve yönetimi. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• UNDP (2012). Dünya kalkınma raporu, http://www.undp.org.tr/gozlem2.aspx?websayfano=3312
• Vieira, A. C. ve Santos, L. D. (2017). Tourism and regional development: A spatial econometric model for portugal at municipal level. FEP Working Papers.
• Yalçın, F. (2016). Antalya ili otellerin konaklama fiyatlarını etkileyen faktörlerin mekânsal analizi, Yayımlanmamış Doktora Tezi. Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
• Yang, T. C., Noah, A. J. ve Shoff, C. (2015). Exploring geographic variation ın us mortality rates using a spatial durbin approach. Population, Space and Place. 21(1): 18-37.
• Ye, N. J., Li, W. J., Li, Y. ve Bai, Y. F. (2017). Spatial econometric research on the relationship between highway construction and regional economic growth in China: Evidence from the nationwide panel data. 1st International Global on Renewable Energy and Development (IGRED 2017) IOP Conf. Series: Earth and Environmental Science 100.
• Zeren, F., Yılancı, V. ve İşlek, H. (2021). İtalya’da covid-19’un bölgeler arası yayılımı: Keşfedici mekânsal veri analizi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 20(79), 1432-1442.