The Visual Representation of Women in Servet-i Fünun

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 2, 65 - 93, 30.12.2023

Saadet Tıkaç , Özlem Özkal

Öz

This study investigates the representation of women in Servet-i Fünûn, an influential journal of the late Ottoman period. To understand the nature of the female portrayal, a visual discourse analysis was carried out with 1257 unique images of women from the issues between 1895-1920. Mode categories identifying the women, outlining the locations they are in, describing their activities and physical appearance were created to effectively account for the social meaning of the imagery (Lister & Wells, 2011). The data set was classified and coded on NVivo 12 and interpreted thereafter. It is found that the journal shows many women of differing identities and visual characteristics, and the representation is not exclusively that of the Ottoman individuals and life. It presents a modern world where women are progressively literate, visible out of home and in public sphere, in European style garments, and participating in a variety of professional activities. However, their responsibilities of motherhood and homemaking are not overlooked, either. It is concluded therefore, the journal mediates and supports a transformation in lifestyle, thought and action regarding women to its Ottoman audience, while continuing to relate to the traditions that governed the society.

Anahtar Kelimeler

Servet-i Fünun, women’s studies, visuality analysis, representation of women, Ottoman women

Servet-i Fünun Dergisi'nde Kadının Görsel Temsili

Öz

Bu çalışma geç Osmanlı döneminin etkili yayınlarından biri olan Servet-i Fünûn dergisinde kadın temsilini araştırmaktadır. Dergideki kadın tasvirinin doğasını anlamak amacıyla, 1895-1920 yılları arasındaki sayılardaki 1257 özgün imaj ile bir görsel söylem analizi gerçekleştirilmiştir. Görsellerin sosyal anlamlarını etkili bir şekilde izah etmek için kadınların kimliğini, bulundukları mekanları, aktivite ve fiziksel görünüşlerini açıklayan mod kategorileri oluşturulmuştur (Lister & Wells, 2011). Veriler NVivo 12 kullanılarak sınıflandırılmış ve sonrasında yorumlanmıştır. Dergide, çeşitli kimlik ve görsel biçimlerde pek çok kadın figür olduğu ve salt Osmanlı birey ve hayatının temsil edilmediği anlaşılmıştır. Dergi; okuma yazma bilen, ev dışında ve kamu alanında görünür, Avrupai kıyafetler içinde ve iş hayatında giderek daha fazla aktif olan kadınlar içeren bir modern dünya sunmaktadır. Ancak, kadının annelik ve ev işi sorumluluğu da göz ardı edilmemektedir. Bu sebeple; derginin, yaşayış tarzında ve kadına dair düşünüş ve eylemde Osmanlı okuyucusu için bir değişime arabuluculuk yapmakla birlikte, toplumu yöneten geleneklere bağlılığını sürdürdüğü çıkarımına varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Servet-i Fünun, kadın çalışmaları, görsellik çözümlemesi, kadın temsili, Osmanlı kadınları

Kaynakça

• Akagündüz, Ü. (2013). Kadın ve kadınlığa dair: 2. Meşrutiyet dönemi dergilerinden yansımalar (1908-1918). Folklor/Edebiyat, 19(73), 63-80.
• Andı, K. (2006). Servet-i Fünun Mecmuası, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 4(7), 533-544.
• Avcı, Y. (2007). Osmanlı Devleti’nde Tanzimat döneminde “otoriter modernleşme” ve kadın özgürleşmesi meselesi. Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi OTAM, (21), 1-18.
• Başkan, Ş., & Çay, A. M. (2019). Tanzimat dönemi Osmanlı eğitim sistemi. Journal of International Social Research, 12(64), 176-186.
• Bell, P. (2011). Content analysis of visual analysis. In T. van Leeuwen & C. Jewitt (Eds.). The Handbook of Visual Analysis (pp. 10-34). Sage.
• Berger, J. (1972). Ways of seeing. Penguin.
• Beyaz Özbey, İ. (2022). Erzurum’da kadın sürücü olmak: Gerilimler, aşınan sınırlar ve değişen toplumsal yüzler bağlamında kadınların sürücülük deneyimleri. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 32(1), 321-333.
• Ciydem, E., Ozdemir, Y. & Erturk, N. H. (2017). Re-think the Tanzimat Period in context of the relationship between Education and Culture. Global Journal of Sociology: Current Issues, 7(1), 54-62.
• Çakır, S. (2010). Osmanlı kadın hareketi. Metis.
• Çizgen, E. (1992). Türkiye’de fotoğraf. İletişim.
• Demirel, F. (2013). Dilsiz ve ama mektebi. İdeal Kültür. Dominguez Andersen, P. & Wendt, S. (2015), Introduction. In P. Dominguez Andersen & S. Wendt (Eds.).
• Masculinities and the Nation in the modern world: Between hegemony and marginalization (pp. 1-18). Palgrave Macmillan.
• Eldem, E. (2015). Görüntülerin gücü: Fotoğrafın Osmanlı İmparatorluğu’nda yayılması ve etkisi, 1870-1914. In Z. Çelik & E. Eldem (Eds.), Camera Ottomana: Osmanlı İmparatorluğu’nda fotoğraf ve modernite: 1840-1914. (pp. 106-154). Koç Üniversitesi Yayınları.
• Gelişli, Y. (2004). Education of women from the Ottoman Empire to modern Turkey. SEER-South-East Europe Review for Labour and Social Affairs, 7(4), 121-135.
• Günay-Erkol, Ç. (2011). Osmanlı-Türk romanından çağdaş Türk romanına kadınlık: Değişim ve dönüşüm. Türkiyat Mecmuası, 21, 148-175.
• İlkhan, S. (2018). II. Meşrutiyet Dönemi’nde Türk kadını. Bayterek International Journal of Academic Research, 1(1), 56-76.
• İstanbul Kadın Müzesi (2014). İnas Darülfünunu ve Kadınlar Dünyası Dergisi. Düzen. https://www.duzen.com.tr/artFiles/cumhuriyete_yon_veren_kadinlar.pdf
• Kabacalı, A. (2000). Başlangıcından günümüze Türkiye’de matbaa, basın ve yayın. Literatür.Kızıl, F. (2021). Romana yeni bir bakış: Türk romanında erkeklik ve millyetçilik (1908-1923) [Review of the book Türk romanında erkeklik ve milliyetçilik (1908-1923), by M. Gür]. Kültür Araştırmaları Dergisi, 8, 341-347.
• Kızıl, F. (2021). Romana yeni bir bakış: Türk romanında erkeklik ve milliyetçilik (1908-1923) [Review of the book Türk romanında erkeklik ve milliyetçilik (1908- 1923) by M. Gür]. Kültür Araştırmaları Dergisi, 8, 341- 47.
• Koç, F. & Koca, E. (2007). The Westernization Process in Ottoman Women's Garments: 18th Century-20th Century. Asian Journal of Women's Studies, 13(4), 57- 84.
• Koloğlu, O. (1992). Basınımızda resim ve fotoğrafın başlaması. Engin.
• Kress, G. and van Leeuwen, T. (2006). Reading images: The grammar of visual design. Routledge. Kurt, S. K. (2015). II. Meşrutiyet dönemi Osmanlı kadın dergilerinde aile ve evlilik algısı. Belleten, 79(286), 1073-1098. Lister, M. & Wells, L. (2011). Seeing beyond belief: Cultural studies as an approach to analysing the visual. In T. van Leeuwen & C. Jewitt (Eds.). The Handbook of Visual Analysis (pp. 61-91). Sage.
• Mardin, Ş. (1985). Tanzimat ve aydınlar. In M. Belge (Ed.). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, Cilt 1 (pp. 46-60). İletişim.
• Mardin, Ş. (2021). Türk modernleşmesi. İletişim.
• Mohajan, H. (2019). The first industrial revolution: Creation of a new global human era. Journal of Social Sciences and Humanities, 5(4), 377-387.
• Norris, S. (2002). Multimodal discourse analysis: Aconceptual framework. In P. LeVine & R. Scollon (Eds.), Discourse and technology: Multimodal discourse analysis (pp.101-115). Georgetown University Press. Odabaşı, İ. A. (2021). Osmanlı matbuat kapitalizmi ve milliyetçilik (1913-1914). Türk Vakfı Yurt.
• Özger, Y. (2012). Osmanlı’da kadınların memuriyette istihdamı meselesi ve sicill-i ahvâlde kayıtlı memurelerin resmi hal tercümeleri. History Studies, 4(1), 419-447.
• Özkiraz, A. & Arslanel, M. N. (2011). İkinci Meşrutiyet Döneminde Kadin Olmak. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 3(1), 1-10.
• Öztürk, G. (2019). Osmanlı kadın hareketi öncülerinden Hanımlara Mahsus Gazete’de ideal evlilik ve aileye Gormally, M. F. (2019) Lace in fashion, Fashion
• Oliver, K. (2017) The male gaze is more relevant, and more Theory, 23(3), 459-477.
• dangerous, than ever,New Review of Film and Gopaldas, A. (2016). A front-to-back guide to writing a Television Studies, 15(4), 451-455.
• qualitative research article. Qualitative Market Research: An International Journal, 19(1), 115-121.
• Marmara Üniversitesi Kadın ve Toplumsal Cinsiyet Araştırmaları Dergisi, 7-2 (2023): 65-100 Saadet Tıkaç- Özlem Özkalbakış. [Unpublished master’s thesis], Tekirdağ Namık Kemal University.
• Sağlam Tekir, H. (2015). Osmanlu Devleti’nde sağır,dilsiz ve âmâların eğitimi ve toplumsal hayattki roller. [PhD dissertation]. Kafkas University.
• Sağlam Tekir, H. (2021). Osmanlı Devleti’nde sağır, dilsiz ve âmâların eğitimi ve gündelik hayatları. Yeditepe Akdemi.
• Strinati, D. (2004). An introduction to theories of popular culture. Routledge.
• Sturken, M. & Cartwright, L. (2001). Practices of looking: An introduction to visual culture. Oxford University Press. Şeyda, A. (2006). Kadın eğitimi bağlamında Hanımlara Mahsus Gazete, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 29, 279-294.
• Tan, Y., Shaw, P., Cheng, H. & Kim, K. K. (2013). The construction of masculinity: A cross-cultural analysis of men’s lifestyle magazine advertisements. Sex Roles, 69, 237-249.
• Tanör, B. (1985). Anayasal gelişmelere toplu bir bakış. In M. Belge (Ed.). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, Cilt 1 (pp. 10-26). İletişim.
• Tekinsoy, Y. E. (2016). Balkan Savaşları’nda propaganda unsuru olarak kadın ve kadın fotoğrafları. Geçmişten Günümüze Şehir ve Kadın, 2, 1005-1120.
• Tokgöz, A. İ. (2012). Matbuat hatıralarım (3. Basım). Türkiye İş Bankası Kültür.
• Tokgöz, A. İ. (2020). Babıali Yokuşu’ndan portreler. (N. Tonga, Ed.). Çolpan Toprak, Z. (2014). Türkiye’de kadın özgürlüğü ve feminizm (1908-1935). Tarih Vakfı.
• Uğuş, M. (2020). II. Abdülhamid dönemi basın hayatında görsel temsiliyet bağlamında basın yayın hareketi incelemesi: Servet-i Fünun mecmuası örneği. Mevzu Sosyal Bilimler Dergisi, 4, 65-94.
• Yıldız, H. (2018). Rethinking the political: Ottoman women as feminist subjects. Journal of Gender Studies, 27(2), 177- 191.
• Zorlu, A. (2017). Türk modernleşmesi sürecinde Servet-i Fünun dergisinin giyim, kuşam, süslenme kültürünün değişimine katkıları, ICANAS, 4(3), 1471- 1491.