ERKEN YAŞTA EVLİLİK DENEYİMİ OLAN KADINLAR: MUĞLA ÖRNEĞİ

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 2, 1 - 35, 31.12.2024

Zafer Durdu , Sergender Sezer , İlknur Şahin , Sevgi Arslan , Hilal Korkmaz , Öznur Üçdağ

Öz

Bu çalışmada, dünyada birçok ülkede deneyimlenen ve uluslararası kuruluşlarca da istatistiklerle, saha çalışmaları ile tespit edilen çocuk yaşta evlilikler konusu ele alınmaktadır. Dünyanın özellikle azgelişmiş ülkelerinde gözlemlenen ve Türkiye’de de karşılaşılan ve önemli bir sosyal sorun olan çocuk evliliklere dair farkındalığın attırılması, kamuoyu ilgisinin oluşması, politika yapıcıların soruna yönelmeleri önem arz etmektedir. Çalışmanın temel amacı, erken yaşta evlendirilen kadınların yaşamış oldukları zorlukları, bu zorluklar ile nasıl başa çıkmaya çalıştıklarını anlamaktır. Ayrıca henüz çocuk yaşta evlendirilen, toplumsal bir kurumun işleyişinde sorumluluk yüklenen çocukların evlilik sürecinde yaşamış oldukları psikolojik zorluklar, karşılaşmış oldukları fiziksel şiddet vb. durumları anlatmaları istenmiştir. Böylece, kadınların aktarmış oldukları deneyimler aracılığı ile evlilik deneyimlerini anlayabilmek, sorunun çözümü ile ilgili ülke genelinde farkındalığı yükseltmek önemlidir. Çalışma ile böylesi bir sosyal sorunun farklı yönleriyle anlaşılmasına yönelik bilimsel katkıda bulunularak çözümüne yönelik çeşitli önerilerde bulunmak da bir diğer hedeftir.
Türkiye kurumsal ve sistemsel özelliklerinin de bir sonucu olarak sorunlarının çözümünde siyaset mekanizması anahtar bir ülkedir. Bu nedenle de siyasal alanın tüm oyun kurucu ve oyuncularının da soruna eğilmelerini sağlayarak erken yaşta yapılan evlilikleri engellemek ya da olabilecek en alt düzeye indirtebilmek hedeflenmektedir. Erken evliliklere dair sorunların tespiti sosyolojik olarak çözüm önerilerinin de oluşmasına katkı sağlayacaktır. Bu çalışmada, erken yaşta evlendirilen kız çocukları Muğla ilinin Kafaca ve Yeşilyurt mahalleleri örnekleminde ele alınmıştır. Muğla ilinin araştırma evrenini oluşturduğu çalışmada niteliksel araştırma yöntemi ve derinlemesine mülakat tekniği kullanılarak, 18 kadın katılımcı ile görüşülmüştür. Görüşme yapılan kadınlardan evlilik deneyimlerini anlatmaları istenmiştir. Çalışma verileri çocuk evliliklerde eğitim durumu, aile yapısı, toplumsal çevre, arkadaş çevresi, geleneksel kültür gibi değişkenlerin önemli olduğunu ortaya çıkarmıştır.

Anahtar Kelimeler

Evlilik, Erken ve Zorla Evlilik, Çocuk Gelin, Çocuk Hakları, İstismar

Etik Beyan

Bu çalışma TÜBİTAK 2209-A Üniversite Öğrencileri Araştırma Projeleri kapsamında desteklenen 1919B012107812 nolu “Erken Yasta Evlendırılen Kadınların Deneyımlerı Ve Yasadıkları Sorunlarla Basa Çıkma Yolları” başlıklı projeden hareketle hazırlanmıştır.

Destekleyen Kurum

TÜBİTAK 2209

Proje Numarası

1919B012107812

Teşekkür

Desteği için TÜBİTAK kurumuna teşekkür ederiz

Kaynakça

• Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, (2014). Türkiye aile yapısı araştırması: tespitler, öneriler. Ankara: Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Aile ve Toplum Hizmetleri Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, (2015). Türkiye boşanma nedenleri araştırması 2014. Aile ve İstanbul: Sosyal Politikalar Bakanlığı Yayınları.
• Aktepe, E. ve Atay, İ. M. (2017). Çocuk evlilikleri ve psikososyal sonuçları. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar. 9(4), 410-420. doi:10.18863/pgy.310791
• Anık, M. ve Barlin, R. (2017). Türkiye’de çocuk gelinler sorunu: Balıkesir örneği. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 6(39, 1827-1841.
• Aslan B. (2019). Psikoloji penceresinden erken yaşta evlendirilen kız çocukları. Türk Psikoloji Yazıları, 22(43), 43-55. Doi: 10.31828/tpy1301996120180525m000004
• Aydemir, E. (2011). Evlilik mi evcilik mi? erken ve zorla evlilikler: çocuk gelinler. Ankara: USAK Yayınları.
• Baysak, E. vd. (2021). Is early marriage practice a problem for women living in Istanbul? A qualitative study. Archives of Women's Mental Health, 24: 243–250, https://doi.org/10.1007/s00737-020-01067-3
• Benli, N. (2015). Türk sinemasında “çocuk gelin” imgesi: Lal Gece filmi ekseninde içerik analizi. Akademik Bakış Dergisi, (50), 193-204.
• Buran, G. ve Aksu, H. (2018). Çocuk Yaştaki Evlilikler ve Kadın Sağlığına Etkileri: Literatür İncelemesi. International Journal of Human Sciences, 15(2), 1327-1337.
• Burcu, Esra, vd. (2015). Çiçeklerin kaderi: Türkiye’de kadınların erken evliliği üzerine nitel bir araştırma. Bilig, Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, 73, 63-97. Bourdieu, P. (2015), Ayrım, Beğeni Yargısının Toplumsal Eleştirisi. (D. Fırat ve G. Berkkut, Çev.), Ankara: Heretik Yayınları. Can, M., Öncül, S. ve Deşdemir, A. (2012). Erken Yaşta Evlilikler Hakkında İnceleme Yapılmasına Dair TBMM Raporu. Ankara: Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Yayınları.
• Cevheroğlu, B. A. ve Kışlak, Ş. T. (2023). Spouse and mother-in-law rejection and marital adjustment of Turkish women with child and adult marriage. Journal of Social and Personal Relationships, 40(5), 1554–1578. https://doi.org/10.1177/02654075221129833 Çetin, M. (2020). Toplumsal bir gerçeklik olarak çocuk gelin kavramı. Toplum ve Kültür Araştırmaları Dergisi, (5), 107-122.
• Doğan, G. N. ve Mutlu, S. (2022). Çocuk Gelin Evliliklerinin Sosyo-Kültürel Kökenlerine İlişkin Nitel Bir Çalışma. Cumhuriyet Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 46(2), 218-235.
• Duman, N. (2019). “Çocuk yaşta evlilik” ya da “çocuk gelin” olgusuna psikososyal bir bakış, Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Dergisi, 4(2), 267-276. https://doi.org/10.21733/ibad.536029
• Durdu, Z. (2018), Türkiye’de Modern Düşünce ve Toplumsal Yapı. İstanbul: Doğu Kitabevi.
• Durdu, Z. ve Orun, B. (2014). Çocuk gelinler olgusuna Nusaybin’den bakmak, Şen, H. (Ed.), Çocuk Gelinler: Evcilikten Evliliğe. (ss. 96-111). Ankara: Detay Yayıncılık,
• Durdu, Z. ve Yelboğa, Y. (2016). Türkiye’de çocuk gelinler üzerine bir araştırma: Mersin örneği. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(44), 800-807.
• Elitok, Ö. ve Çabuk, G. (2014). Bilgilen Güçlen Proje Raporu: Erken Evlilik Sorunu. Antalya: Antalya Aile Danışmanları Derneği Yayınları.
• Eyüpoğlu, D. ve Eyüpoğlu, M. (2018). Küçük yaşta evlendirilmek istenen çocuklarda psikiyatrik bozukluklar ve sosyodemografik özellikler, Klinik Psikiyatri Dergisi, 21(2), 122-129. Doi: 10.5505/kpd.2018.46320
• Gök, M. (2016). Child marriages in Turkey with different aspects. International Journal of Human Sciences, 13(1), 2222–2231.
• Jain, S. ve Kurz, K. (2007). New Insights on Preventing Child Marriage, (Erişim: 28.08.2023), https://documentation.lastradainternational.org/lsidocs/icrw_child_marriage_0607.pdf
• Kaçar, Nükhet. (2021). Erken Yaşta Gerçekleştirilen Evliliklerin Kadının Psikososyal Boyutuna Etkileri. Haliç Üniversitesi, Sağ Bil Dergisi I. Ulusal Kadın Sağlığı Kongresi Özel Sayısı, ss. 61-72
• Kahraman, A. B. ve Şenateş, T., (2018), Çocuk gelinler (Siverek örneği), Sosyal Bilimler Dergisi, (29), 380-392. Doi : 10.16990/SOBIDER.4410
• Kaptanoğlu, İ. Y. ve Ergöçmen B. (2012). Çocuk gelin olmaya giden yol, Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 15(2), 128-161.
• Kara, B. (2015). Değişen aile dinamikleri açısından erken yaşta evlilikler sorunu ve toplumsal önemi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20(2), 59-72.
• Mıhçıokur S., Erbaş, F. ve Akın, A. (2010) Çocuk gelinler ve beklenen olumsuz sonuçları. Sağlık ve Toplum, 20(1), 3-12.
• Myers, J. ve Harvey, R. (2011). Breaking vows: early and forced marriage and girls' education. (Erişim: 23.08.2023). https://plan-uk.org/file/breaking-vows-efm-3462225pdf/download?token=RlE5iobL
• Orçan, M. ve Kar, M. (2008). Türkiye’de erken yaşta yapılan evlilikler ve risk algısı: Bismil örneği, Aile ve Toplum, 4(14), 97-111.
• Özarslan, S. (2020). Evlilik yaşı ve içerdiği sorunlar, Bartın Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Dergisi, 14, 249-259.
• Özbek, A. (1996). Bir eğitim kurumu olarak ailenin önemi, İ. Canan, (Ed.), İslâm’da Aile ve Çocuk Terbiyesi-2 (ss. 57-74). İstanbul: İSAV Yayınları.
• Özcebe, H. ve Biçer B. K. (2013). Önemli bir kız çocuk ve kadın sorunu: çocuk evlilikler, Türk Pediatri Arşivi, 48(2), 86-93.
• Soylu, N. ve Ayaz, M., (2013), Adli değerlendirme için yönlendirilen küçük yaşta evlendirilmiş kız çocuklarının sosyodemografik özellikleri ve ruhsal değerlendirmesi, Anadolu Psikiyatri Dergisi, (14), 136-44.
• Şen, H. ve Gümüş, K. (2014), “Türkiye’de Çocuk Evlilikler Üzerine Uygulamalı Bir Araştırma Hatay-Samandağ Örneği”, H. Şen (Ed.), Çocuk Gelinler: Evcilikten Evliliğe, (ss.46-95) Ankara: Detay Yayıncılık.
• Şenol, D. ve Mazman, İ. (2012). Erken yaşta evlilik: çocuk gelinler, D. Şenol, S. Yıldız, T. Kaymaz ve H. Kala (Yay. Haz.), Uluslararası Katılımlı Çocuk İhtiyaçları Sempozyumu Bildiri Kitabı, (ss. 500-517). Ankara: Mutlu Çocuklar Derneği Yayınları,
• Tosun, Z. (2021). Çocuk Yaşta Erken ve Zorla Evliliklerin Önlenmesi Temel Bilgiler Rehberi, Ankara: Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu (UNFPA) yayınları.
• TUİK, (2022), Türk Aile Yapısı Araştırması – 2021, TÜİK Yayınları, Ankara.
• TÜİK, (2023), Doğum İstatistikleri-2022, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Dogum-Istatistikleri-2022-49673, (Erişim: 2 Ekim 2023).
• TÜİK, (2023-1), İstatistiklerle Çocuk-2022, (Erişim: 2 Ekim 2023), https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Cocuk-2022-49674#:~:text=Do%C4% 9Fum%20istatistiklerine%20g%C3%B6re%202021%20y%C4%B1l%C4%B1nda,daha%20fazla%20%C3%A7o%C4%9Ful%20do% C4%9Fumlar%20olu%C5%9Fturdu.
• TÜİK, (2023-2). Doğum İstatistikleri, 2022, (Erişim: 13 Mart 2024). https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Birth-Statistics-2022-49673
• UNICEF, (2023), https://data.unicef.org/topic/gender/child-marriage/ (Erişim: 18.08.2023).
• Uysal, T. M., Eren, G. T. ve Ş, E. (2019). Toplumsalın doğallaştırılması: erken evliliklerde toplumsal cinsiyet algısı. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(47), 196-220.
• Yıldız, D. ve Poyraz, T. (2020), Sosyo demografik ve sosyo kültürel bağlamda erken evlilikler: çocuk gelinler ve çocuk damatlar, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (32), 159-186.