Bürokratik Dokunulmazlığın İnşası: Denetim Sisteminde "Reform" ve Teftiş Kurullarının Kaldırılması

Yıl 2010, Cilt: 34 Sayı: 268, 91 - 121, 27.02.2014

Kamil Karatepe

Öz

Özet
Türk denetim sistemi dağılmakta olan bir imparatorluğun refleksi olarak, merkezi-üniter
devlet yapısını ve teftiş kurulları denetim modelini esas alarak 19. Yüzyılın ikinci yarısında
kurulmuştur. Kıta Avrupası yönetim ve denetim sistemine oluşturulmuş olan bu yapı, Türkiye
Cumhuriyeti’nin kuruluşuyla birlikte korunarak geliştirilmiştir. II. Dünya Savaşı sonrasında
ABD etkisiyle eleştirilmeye başlanan kamu yönetim ve denetim yapısı, 1980’li yıllardan itibaren
neoliberal politikalar doğrultusunda Anglo-Sakson modele göre ‘yeniden’ biçimlendirilmeye
çalışılmaktadır.
“Yönetim sorumluluğu” ilkesini esas olarak adlandırılan “yöneticiye denetim dahil bütün
yetkiler verildikten sonra hesap sorma” anlayışına dayanan, yolsuzluk ve usulsüzlükleri
engellemekte başarısız olduğu denetim skandallarıyla kanıtlanmış olan Anglo-Sakson sistem
Türkiye’ye “reform” olarak ithal edilmeye çalışılmaktadır. Denetimin en temel unsuru
olan “bağımsızlık”tan yoksun olan yöneticiye bağlı “iç denetim” ve özel şirketlerin paralı
“bağımsız” “dış denetim” modelinin Türkiye’ye ithal edilmesi, T.C. Devletinin yönetsel
yapı ve geleneğine aykırılığının ötesinde kamunun yönetim ve denetiminde yolsuzluk ve
usulsüzlüklere neden olacak, 130 yıllık teftiş kurulu denetim geleneğini yok ederek bürokratik
dokunulmazlık alanları inşa ederek denetimsiz bir kamu yönetimi yaratacaktır.
Anahtar Sözcükler: Teftiş Kurulları, Denetim, Dış Denetim, Bürokratik Dokunulmazlık,
Reform.

 

Abstract
Turkish public administration and auditing system was established on a unitary government
system and boards of audit and inspection as a result of dispersion of the Ottoman Empire in the second half of the 19th century. Based on Continental European Civil Law, Turkish auditing system has developed through reforms since the establishment of the Republic. However, in the years following World War II, Turkish administrative and auditing system was criticized and reformed according to Anglo-Saxon system and neoliberal policies.

The Anglo-Saxon audit system which is derived from English common law and contingent on “management’s responsibilty” principle had failed to prevent and detect fraud and abuse in
establishments. Turkish auditing system was founded according to Continental system where civil servants’ (boards of inspectors) independence is main component of audit servise is different from Anglo-Saxon system where internal audit based on mamagement’s responsibility and external audit services executed by private firms dependent on fees. Consequenses of importing Anglo-Saxon audit system would be not only against to Turkey’s administrative and audit customs but also the source of fraud, mismanagement and bureaucratic impunity by abolishing 130 year boards of inspection experience.
Keywords: Boards of Audit and Inspections, Audit, External Audit, Bureaucratic Impunity,Reform.

Anahtar Kelimeler

Teftiş Kurulları, Denetim, Dış Denetim, Reform., Bürokratik Dokunulmazlık

Constructing Bureaucratic Impunity: “Reforming” Audit System and Abolishing Boards of Audit and Inspection

Öz

Kaynakça

• 07.05.2008 tarihli Gelir İdaresi Başkanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun İle Maliye Bakanlığının Teşkilat Ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamede Ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı, http://www.basbakanlik.gov.tr/sour.ce/index. asp?wpg=detay&did=8032769D-25BE-4AA7-BB56-9E1E408C8E88 (Erişim Tarihi: 02.01.2009).
• 5227 sayılı Kamu Yönetiminin Temel İlkeleri ve Yeniden Yapılandırılması Hakkında Kanun, TBMM İnternet Sayfaları, http://www.tbmm.gov.tr/kanunlar/k5227.html (Erişim Tarihi: 12.01.2009).
• ABGS İnternet sayfaları, http://www.abgs.gov.tr/index.php?p=42210&l=1 (Erişim Tarihi: 13.11.2008). Altınok, Tevfik (2008). Maliye Teftiş Kurulu ve Kamu Mali Denetimi, Maliye ve Finans Yazıları, Temmuz 2008, Yıl:22, Sayı:80, s. 13-32.
• American Banking Association President’s Position, “New Ball Game in Washington”, ABA Banking Journal, January 1995, s. 17, (aktaran), Michel Chossudovsky. http://www.globalresearch.ca/index. php?context=va&aid=10588, (07.12.2008).
• 120 mülkiye 2010 Cilt: XXXIV Sayı:268 Balta, Tahsin Bekir (1970). İdare Hukukuna Giriş, Ankara: TODAİE. Başbakanlık İdareyi Geliştirme Başkanlığı (1994). 2001 Hedefleri Doğrultusunda 21. Yüzyıla Girerken Türkiye’de Kamu Yönetiminin Geliştirilmesi ve Bazı Ülkelerdeki Uygulamaları, Araştırma Raporları II, Ankara: Başbakanlık Yayınları.
• Başbakanlık (2003). Kamu Yönetiminde Yeniden Yapılanma: 1, Değişimin Yönetimi İçin Yönetimde Değişim, Ankara: Başbakanlık Yayınları, Ekim 2003. Congress of the U.S. House of Representatives Committee On Oversight and Government Reform, Causes and Effects of the AIG Bailout, www.oversight.house.gov (Erişim Tarihi: 07.10.2008).
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Denetleme Kurulu (1996). Yolsuzlukla Mücadeleye Yardımcı Olmak Maksadıyla Alınması Gereken Tedbirlere İlişkin İnceleme Raporu, (çoğaltma), Ankara, Haziran 1996. Cumhurbaşkanlığı İnternet Sayfaları, 5227 sayılı Kamu Yönetiminin Temel İlkeleri ve Yeniden Yapılandırılması Hakkında Kanunun Veto Gerekçeleri, www.cankaya.gov.tr/tr_html/ ACIKLAMALAR/03.08.2004-2819.html (Erişim Tarihi: 03.08.2004).
• Devlet Planlama Teşkilatı İnternet sayfaları, http://www.dpt.gov.tr/kamuyat/butceozet2008.html (Erişim Tarihi: 12.12.2008).
• Devlet Planlama Teşkilatı (2000). Kamu Mali Yönetiminin Yeniden Yapılandırılması ve Mali Saydamlık Özel İhtisas Komisyonu Raporu . Ankara: Devlet Planlama Teşkilatı, 2000. http://ekutup.dpt.gov.tr/ kamumali/kamumali.asp (Erişim Tarihi: 20.08.2008).
• Fodor, Pal (1999). “15-17. yüzyıl Osmanlı Hükümdar Aynalarında Devlet ve Toplum, Kriz ve Reform”, çev. Erdal Çoban, Tarih İncelemeleri Dergisi 1999, İzmir: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi yayını, s.281-302.
• Federal Inspectors General, IGNet, The Inspector General Reform Act of 2008, http://www.ignet.gov/ pande/leg/pl110-409.htm (Erişim Tarihi: 12.02.2009).
• Genevieve Nowolinski (2001). A Brief History Of The HHS Office Of Inspector General, Office Of Evaluation and Inspections, Washington, June 2001, http://oig.hhs.gov/reading/history/ighistory.pdf (Erişim Tarihi: 14.12.2008).
• Glaseser, Edward L. and Dwight M. Jaffee (2008). “What to Do About Fannie and Freddie?”, The Economists’ Voice, Josef E. Stiglitz, Aaron S. Edlin, and J. Bradford DeLong (der.). New York: Colombia Universty Press, s. 296-299.
• Gogol, Nikolai Vasilevich (1997). The Govenment Inspector, Stephen Mulrine, Fairford: Hern Books Limited
• Güler, Birgül Ayman (2009). Türkiye’nin Yönetimi Yapı, Ankara: İmge Kitabevi Yayınları. Güler, Birgül Ayman ve Nuray E. Keskin (2007). “Devlet Reformunu Tarihten Çalışmak”, Kamu Yönetimi -Yöntem ve Sorunlar (Der. Şinasi Aksoy-Yılmaz Üstüner), Nobel Yayınları, Ankara, Şubat 2007.
• Güngör, A. Feridun (2003). “Denetçi Bağımsızlığı Konusunda Sarbanes-Oxley Kanunu Sonrası Gelişmeler-I”, Yaklaşım Dergisi, Mayıs 2003. Hürriyet Gazetesi, “Örümcek Ağı Davasında Toplam 110 Yıl Hapis”, 16.02.2009, http://www.hurriyet. com.tr/gundem/11016968.asp (Erişim Tarihi: 17.03.2009)
• İçişleri Bakanlığı, Teftiş Kurulu Başkanlığı, 5018 sayılı Kanunun Mülki İdare Amirleri ve Mülkiye Müfettişlerinin Görev, Yetki ve Sorumluluklarının Belirlenmesi Hakkında Rapor, www.icisleri.gov. tr/_Icisleri/WPX/iar_5018mia.doc (Erişim Tarihi: 20.10.2006). mülkiye 2010 Cilt: XXXIV Sayı:268 121
• İçişleri Bakanlığı Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü İnternet Sayfaları, 2006 Yılı Mahalli İdareler Genel Faaliyet Raporu, http://www.mahalli-idareler.gov.tr/Yayinlar/Yayinlar.aspx (Erişim Tarihi: 02.01.2009).
• Karatepe, Kamil (2006). “Mali Anayasada Değişiklik Sorunu: 5018 Çözümlemesi”, Memleket, Siyaset, Yönetim, C.1, S.2, (Eylül 2006), s. 43-93.
• Maliye Bakanlığı, Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü (2004). Ulusal ve Uluslararası Çalışmalar Işığında Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu, Maliye Bakanlığı, Ankara: Ziraat Matbaacılık, Sayı: 2004/1.
• Maliye Müfettişleri Derneği, Kamu Yönetiminin Temel İlkeleri ve Yeniden Yapılandırılması Hakkında Kanunun Denetime İlişkin Düzenlemeleri Hakkında,(çoğaltma), Ankara, Temmuz 2004. Maliye Bakanlığı, Bütçe Genel Müdürlüğü İnternet sayfaları, http://www.bumko.gov.tr (Erişim Tarihi: 02.01.2009). Nas, Adnan, Kamu Yönetiminde Yeni Düzen, Dünya Gazetesi, 11.11.2008. Nutting, Rex, Greenspan ‘shocked’ that banks couldn’t police each other, MarketWatch, www. marketwatch.com/news/story/story.aspx?guid=%7B7299997d-15b2-4df5-aa87-dde94260dd8e%7D - 533k (Erişim Tarihi: 23.10.2008).
• The President’s Council on Integrity and Efficiency, http://www.ignet.gov (Erişim Tarihi: 12.08.2010). The Prime Minister’s Office of Public Services Reform, The Government’s Policy on Inspection Services, http://archive.cabinetoffice.gov.uk/opsr/documents/pdf/policy.pdf (Erişim Tarihi: 03.01.2009).
• Sanal, Recep (2007). “Türkiye’de Yerel Yönetimlerin Yönetsel Denetimine İlişkin Yeni Gelişmeler”, Ruşen Keleş’e Armağan, Yerellik ve Politika, Küreselleşme Sürecinde Yerel Demokrasi, Ankara: İmge Kitabevi.
• Sayıştay İnternet Sayfaları, http://www.sayistay.gov.tr/haber-duyuru/duyuru/2004KanunTasarisi/ SayistayKanunTasarisiTaslagi.htm (Erişim Tarihi: 29.12.2008).
• Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (2005). İstanbul: Beşir Kitabevi. American Banking Association President’s Position, New Ball Game in Washington, ABA Banking Journal, January 1995, p. 17, (aktaran), Michel Chossudovsky, http://www.globalresearch.ca/index. php?context=va&aid=10588, (Erişim Tarihi: 07.12.2008).