Karşılaştırmalı Perspektiften Türkiye'de Medya Sistemi

Yıl 2010, Cilt: 34 Sayı: 269, 101 - 125, 27.02.2014

Mine Gencel Bek

Öz

Özet:
Bu yazının amacı Türkiye’deki medya sistemini karşılaştırmalı perspektiften analiz
ederek siyasal iletişim çalışmalarına katkıda bulunmaktır. Yazıda öncelikle karşılaştırmalı
çalışmalardaki hakim eğilimler eleştirel biçimde gözden geçirilerek devlet ve basın
karşıtlığından hareketle yapılan demokratik iletişim tanımları sorgulanacaktır. Türkiye’de
medya sistemini analiz edebilmek için siyasal kültüre tarihsel açıdan bakmak kaçınılmazdır.
Kemalizm ve ordunun siyasal kültürdeki rolüne değindikten sonra yazıda ağırlıkla Hallin ve
Mancini’nin (2004) Karşılaştırmalı Medya Sistemleri modelindeki değişkenlerden esinlenerek,
ama bu model aynı zamanda sorgulanarak ‘basının gelişimi ve siyasal paralellik’ ve ‘neo-liberal
medya endüstrisinde profesyonelleşme ve haber medyası’ başlıkları altında Türkiye’deki
medya sisteminin analizi yapılacaktır. Hallin ve Mancini’nin modelinden hareketle bu
çalışmada Türkiye’deki medya sisteminin Güney Avrupa ülkeleriyle benzerlikleri tartışılacak,
bunun yanısıra farklılıkları ve özgüllükleri de ortaya konacaktır.
Anahtar sözcükler: karşılaştırmalı medya sistemleri, siyasal iletişim, siyasal kültür,
demokrasi.

 

Abstract
The aim of this article is to contribute political communication literature by analsing the
media system in Turkey from a comparative perspective. The chapter, firstly, will challenge the
dominant comparative understandings which conceive democratic communication as the axis
of press versus the state. It is unavoidable to take into account political culture historically in
order to analyse the media system in Turkey. Underlining the important tole of Kemalism and
military, Turkish media system ll be analysed by relying heavily on the variables developed
by Hallin and Mancini (2004) with the sections titled ‘’the development of press and political
paralellism’ and ‘professionalisation in the neo-liberal media industry and news media
coverage’. Even though this study points the similarities of Turkish media system with Southern
European countries described by the authors, it also discusses differences and pecularity of
Turkish media system.
Keywords: comparative media systems, political communication, political culture,
democracy, Turkey.

Anahtar Kelimeler

karşılaştırmalı medya sistemleri, siyasal iletişim, siyasal kültür, demokrasi

Media System in Turkey from a Comparative Perspective

Öz

Kaynakça

• Adaklı, Gülseren (2006). Türkiye’de Medya Endüstrisi, Neoliberalizm Çağında Mülkiyet ve Kontrol İlişkileri, Ankara: Ütopya.
• Akdoğan, A. Argun (2006). ‘‘Siyasal Kültür ve Sosyal Sermayenin Karşılaştırması: Türkiye için Bazı Çıkarsamalar’‘, Akdeniz İ.İ.B.F. dergisi, (12): 162-187.
• Atabek,Ümit (1999). ‘‘Üst Kurulun Yap(a)madıklarına Eleştiri’‘, İletişim, 1: 253-261. Binark, Mutlu ve Bek, Mine Gencel (2007). Eleştirel Medya Okuryazarlığı, Kuramsal Tartışmalar ve Uygulamalar, İstanbul: Kalkedon.
• Barber, Benjamin (1996). ‘‘Three Challenges to Reinventing Democracy’‘, Reinventing Democracy (der.) P. Hirst, S. Khilnani, Oxford, Blackwell Publishing: 144-156
• Birch D., Anthony (1993). The Concepts and Theories of Modern Democracy, Londra, Routledge
• Boratav, Korkut (1993). Türkiye İktisat Tarihi, 1908-1985, 4.bs., İstanbul: Gerçek yay..
• Boratav, Korkut (1981). ‘‘Kemalist Economic Policies and Statism’‘, Atatürk, Founder of a Modern State (der.) A. Kazancıgil, E. Özbudun, Londra: C.Hurst & Co. Ltd., Unesco:165-190
• Boron, Atilio (1995). State, Capitalism, and Democracy in Latin America, Londra, Colorodo, Lynne Rienner pub.
• Cammack, Paul (1996). ‘‘Domestic and International Regimes for the Developing World: The Doctrine for Political Development’‘, Globalisation and Public Policy, (der.) P. Gummett, CheltenhamBrookfield, Edward Elgar pub. :46-63
• Çaplı, Bülent (1994). ‘‘Turkey’‘. (der.) Jetremy Mitchell, Jay Blumler. Television and the Viewer Interest. Kent: John Libbey: 135-147.
• Çelenk, Sevilay (2005). Televizyon, Temsil, Kültür. Ankara: Ütopya. Esser, Frank ve Pfetsch, Barbara (2004). ‘‘Comparing Political Communication: Reorientations in a Changing World’‘. Frank Esser ve Pfetsch, Barbara (der.). Comparing Political Communication: Theories, Cases and Challenges. Cambridge: Cambridge University Press: 3-24.
• Friedman, Milton (2008). Kapitalizm ve Özgürlük. Çev. Nilgün Himmetoğlu/ Doğan Erberk . Plato
• Film yay.( Friedman Milton (1967): Capitalism and Freedom, Chicago-Londra, The University of Chicago Press.
• Gencel Bek, Mine (der.) (baskıda). Medyada Aile İçi Şiddetin Temsili ve Üretim Pratikleri,Ankara: UNFPA, AB ve KSGM.
• Gencel Bek, Mine (2010). Communicating Capitalism: A Study of the Contemporary Turkish Press. Saarbrücken: Lambert academic publishing.
• Gencel Bek, Mine (2009). ‘‘Changing Media and Public Sphere in Turkey: The Role of the State, Market and the EU Candidacy’‘, (der.) Jostein Gripsrud ve Lennart Weibull, The Development of European Media, Intellect pub.
• Gencel Bek, Mine (2004a). ‘‘Research Note: Tabloidization of News Media’‘, European Journal of Communication, 19 (3): 371-386.
• Gencel Bek, Mine (2004b). ‘‘Turkish Journalists’ Views On Their Profession And The Mechanisms Of News Production in The Changing Media Environment’‘, Boğaziçi Journal, vol 18 (1-2): 43-57.
• Gencel Bek, Mine (2003) (der.) Küreselleşme, İletişim Endüstrileri ve Kimlikler, Avrupa Birliği ve Türkiye’de İletişim Politikaları, Ümit yay., Ankara.
• Gencel Bek, Mine (2001). “Media and the Representation of the European Union”, Kültür ve İletişim, Culture and Communication, 4 (2): 121-146.
• Gurevitch, M. ve Jay G. Blumler (2004). ‘‘State of the Art of Comparative Political Communication Research Poised for Maturity’‘ Frank Esser ve Pfetsch, Barbara (der.). Comparing Political Communication: Theories, Cases and Challenges. Cambridge: Cambridge University Press: 325-343.
• Gurevitch, M. ve Blumler, J. G. (1990). ‘‘Comparative research: The extending frontier’‘. D. L. Swanson, ve D. Nimmo (der.) New Directions in Political Communication: A Resource Book. Newbury Park, CA: Sage. 305-325
• Güneş-Ayata, Ayşe (1994). ‘‘Clientelism: Premodern, Modern and Postmodern’‘, (der.) Luis Roniger, Ayşe Güneş-Ayata, Democracy, Clientelism and Civil Society. Londra: Lynne Rienner pub: 19-28.
• Güvenir O., Murat (1991). 2. Dünya Savaşında Türk Basını. İstanbul Gazeteciler Cemiyeti.
• Habermas, Jurgen (1975). Legitimation Crisis. Boston: Beacon Pres.
• Hallin, Daniel ve Mancini, Paolo (2005). ‘‘Comparing Media Systems’‘, Mass Media and Society. 4. bs. Londra: Hodder Arnold: 215-233 .
• Hallin, Daniel ve Mancini, Paolo (2004). Comparative Media Systems: Three Models of Media and Politics. Cambridge: Cambridge University Press.
• Hallin, Daniel ve Papathanassopoulos, S. (2002). ‘‘Political Clientelism and the Media: Southern Europe and Latin America in Comparative Perspective’‘, Media, Culture and Society, 24: 175-195.
• İnsel, Ahmet (2006). ‘‘Giriş’‘: , Ahmet İnsel (der.), Kemalizm, 5. bs. İstanbul: İletişim:17-28. İrvan, Süleyman 1999). ‘‘Radyo Televizyon Yasası ve Yayın İlkeleri’‘, İletişim, 1: 262-267.
• Kahraman, Hasant Bülent (2008). Türk Siyasetinin Yapısal Analizi. İstanbul: Agora.
• Kansu, Aykut (2006). ‘‘Türkiye’de Korporatist Düşünce ve Korporatizm Uygulamaları’‘, Ahmet İnsel (der.), Kemalizm, 5. bs. İstanbul: İletişim: 253-267.
• Kaya, A. Raşit (2008). ‘‘Türkiye’de 1980 Sonrası Medyanın Gelişimi ve İdeoloji Gereksinimi’‘, Dördüncü Özgür Gazeteciler Platformu: 1-20. http:///www.dorduncukuvvetmedya.com/arsiz/akayahtm (erişim tarihi 08.09.2008).
• Kaya, A. Raşit (2006). ‘‘Devlet, Sermaye ve Medya’‘, Burak Ülman ve İsmet Akça (yay.haz.), İktisat, Siyaset, Devlet Üzerine Yazılar, İstanbul: Bağlam: 173-186.
• Keane, John (1992). Medya ve Demokrasi. İstanbul: Ayrıntı.
• Kejanlıoğlu, D. Beybin, Gülseren Adaklı, Sevilay Çelenk (2001). ‘‘Yayıncılıkta Düzenleyici Kurullar ve RTÜK’‘, D. Beybin Kejanlıoğlu, Sevilay Çelenk ve Gülseren Adaklı (eds), Medya Politikaları, Ankara: İmge: 93-144.
• Keyman, E. Fuat ve Ziya Öniş (2007). Turkish Politics in a Changing World. Global Dynamics and Domestic Transformations. İstanbul: Bilgi University Press.
• Keyman, Fuat (1996). ‘‘Nasıl Bir Liberal Demokrasi?’‘. Diyalog. 1: 93-109. Kocabaşoğlu Uygur, (1984). ‘‘Türkiye’de Basın: 1919-1938 Dönemi Basınına Toplu Bakış’‘, Basın 80- 84. ÇGD: 37-89.
• Koloğlu Orhan, (1994). Osmanli’dan Günümüze Türkiye’de Basın, 2.bs. İstanbul: İletişim.
• Köker, Eser, Beybin Kejanlıoğlu (2004). ‘‘2002 Seçim Kampanyalarında Ulusal Basın’‘, İletişim Araştırmaları, 2 (1): 42-72.
• Köker, Eser (1998). Politikanın İletişimi, İletişimin Politikası. Ankara: Vadi.
• Köker, Levent (2008). Demokrasi, Eleştiri ve Türkiye. Ankara: Dipnot.
• Köker, Levent (1996). ‘‘Radikal Demokrasi’‘. Diyalog. 1: 110-118. Laclau, Ernesto ve Chantal Mouffe (1985). Hegemony and Socialist Strategy. Towards a Radical Democratic Politics. Verso.
• Lipset M. Seymour (1971). Political Man, Londra: Heinmann Pub.
• Lukes, Steven (1983). ‘‘Emancipation’‘, A Dictionary of Marxist Thought, (der.) Tom Bottomore Blackwell: .146-147.
• Mardin, Şerif (1990). ‘‘Türk Siyasasını Açıklayabilecek Bir Anahtar: Merkez-Çevre İlişkileri’‘. Türkiye’de Toplum ve Siyaset. İstanbul: İletişim: 30-66.
• Mughan, Anthony ve Richard Gunther (2000). ‘‘The Media in Democratic and Non Democratic Regimes: A Multilevel Perspective’‘. Mughan, Anthony ve Richard Gunther (der.) Democracy and the Media: A Comparative Perspective. Cambridge: Cambridge University Press.
• Munck, Ronaldo (1994). ‘‘Democracy and Development: Deconstruction and Debates’‘, Capitalism and Development (der.) Leslie Sklair, Londra: Routledge: 21-39
• Navaro-Yaşın, Yael (1998). ‘‘Bir İktidar Söylemi Olarak “Sivil Toplum”. Birikim: 57-62.
• Norman, Richard (1982). ‘‘Does Equality Destroy Liberty’‘, Contemporary Political Philosophy, Radical Studies, (der.) K. Graham, Cambridge, Cambridge University Press: 83-110
• Norris, Pippa (2004). ‘‘Global Political Communication. Good Governance, Human Development and Mass Communication’‘. Frank Esser ve Pfetsch, Barbara (der). Comparing Political Communication: Theories, Cases and Challenges. Cambridge: Cambridge University Press.
• Oktay, Ahmet (1987). Toplumsal Değişme ve Basın. İstanbul: BFS yay.
• Özkazanç, Alev (2005). ‘‘Türkiye’nin Neo-Liberal Dönüşümü ve Liberal Düşünce’‘, (der.) Mustafa Erdoğan, Murat Yılmaz, Liberalizm. İstanbul: İletişim: 634-666.
• Öniş, Ziya (2004). ‘‘Diverse but Converging Paths to European Union Membership: Poland and Turkey in Comparative Perspective’‘, East European Politics& Societies, 18 (3): 481-512.
• Özbudun, Ergun (2007). Çağdaş Türk Poltiikası, Demokratik Pekişmenin Önündeki Engeller,2. bs. İstanbul: Doğan.
• Özkazanç, Alev (2005). ‘‘Türkiye’nin Neo-Liberal Dönüşümü ve Liberal Düşünce’‘, (der.) Mustafa Erdoğan, Murat Yılmaz, Liberalizm. İstanbul: İletişim: 634-666.
• Özyürek, Esra (2008). Modernlik Nostaljisi, Kemalizm, Laiklik ve Gündelik Hayatta Siyaset. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi.
• Papathanassopoulos, Stylianos (2001). ‘‘Media Commercialization and Journalism in Greece’‘, European Journal of Communication, 16 (4): 505-521.
• Pfetsch, Barbara (2004). ‘‘From Political Culture to Political Communication Culture. A Theoretical Approach to Comparative Analysis’‘. Frank Esser ve Pfetsch, Barbara (der.). Comparing Political Communication: Theories, Cases and Challenges. Cambridge: Cambridge University Press: 344-366.
• Pfetsch, Barbara, Esser, Frank (2004). ‘‘Comparing Political Communication: Reorientations in a Changing World’‘. Frank Esser ve Barbara Pfetsch (der.). Comparing Political Communication: Theories, Cases and Challenges. Cambridge: Cambridge University Press: 3-24.
• Przeworski Adam, Limongi Fernando (1997). ‘‘Modernization Theories and Facts’‘, World Politics, No.49: 155-83
• Roniger, Luis (1994). ‘‘The Comparative Study of Clientelism and the Changing Nature of Civil Society in the Contemporary World’‘, (der.) Luis Roniger, Ayşe Güneş-Ayata, Democracy, Clientelism and Civil Society. Londra: Lynne Rienner pub: 1-18.
• Sakallıoğlu, Ü. Cizre (1997). ‘‘The Anatomy of the Turkish Military’s Political Autonomy’‘, Comparative Politics, 29 (2): 151-167
• Schlesinger, Philip (1994). Medya, Devlet ve Ulus, Siyasal Şiddet ve Kolektif Kimlik. Çev. Mehmet Küçük. İstanbul: Ayrıntı.
• Schmidt, Manfred G. (2001). Demokrasi Kuramlarına Giriş. Ankara: Vadi.
• Sönmez, Mustafa (2008). ‘‘Ulusalcı İzleyiciden Tepki: Kanaltürk’ü Satanı Biz de Satarız’‘, 13 Mayıs,www.bianet.org
• Stevenson, Robert L. (2004). ‘‘Problems of Comparative Political Communication. Culture as a Key Variable’‘: Frank Esser ve Pfetsch, Barbara (der.). Comparing Political Communication: Theories, Cases and Challenges. Cambridge: Cambridge University Press: 367-383.
• Swanson, David L. (2004). ‘‘Transnational Trends in Political Communication. Conventional Views and New Realities’‘ Frank Esser ve Pfetsch, Barbara (der.). Comparing Political Communication: Theories, Cases and Challenges. Cambridge: Cambridge University Press: 45-63.
• Şahin Haluk, Aksoy Asu (1993). ‘‘Global Media and Cultural Identity in Turkey’‘, Journal of Communication, 43 (2): 31-42
• Talu, Umur ‘‘Düzen Budur’‘, Dipsiz Kuyu, Sabah, 8.9. 2008
• Topuz, Hıfzı (2003). II. Mahmut’tan Holdinglere Türk Basın Tarihi. İstanbul. Remzi.
• Tunçay Mete (1995). ‘‘Siyasal Tarih (1950-1960)’‘, Çağdaş Türkiye 4, 1908-1980 (4.bs.) (der.) Sina Akşin, İstanbul: Cem Pub: 177-184
• Voltmer, Katrin (2008a). ‘‘Media Systems and Political Journalism in Transitional Democracies- A Comparative Perspective’‘. ICA konferansında sunulan bildiri, Montreal, Kanada, 26-29 Mayıs.
• Voltmer, Katrin (2008b). ‘‘Comparing Media Systems in New Democracies: East Meets West’‘, Central European Journal of Communication. 1 (1): 23-40.