Türkiye'de 2000 Sonrası Genel Seçim Kampanyalarında Demokrasi Söylemi

Yıl 2014, Cilt: 38 Sayı: 1, 35 - 73, 24.05.2014

Kenan Demirci

Öz

Özet

 

20. yüzyılın ikinci yarısından itibaren liberal demokrasilerin küresel anlamda yayılışı, Türkiye'nin de çok partili rejime geçişini hızlandırmıştır. Liberal demokrasinin iki yönü bulunmaktadır: Bunlardan ilki belli aralıklarla yapılan seçimler, siyasi partiler, parlamento gibi kurumların yerleşmesi ve seçimle işbaşına gelen elitlerin varlığına dayalı biçimsel yöndür. Bir diğer taraf ise siyasal sistemin liberal demokrasinin temel ilkeleri olarak adlandırılabilecek normatif unsurlar temelinde kurulmasıdır. Bahsedilen bu normatif ilkeler devletin sınırlandırılması, hukukun üstünlüğü, seçimler ve politik rekabet özgürlüğü ile hesap verilebilirlik olarak dört maddede özetlenebilir. Ancak liberal demokrasinin bu iki yönünün farklı gelişebiliyor olması, farklı ülkelerin demokrasiyle kurdukları ilişkinin de çeşitli olmasına yol açmıştır. Özellikle demokrasiyle olan deneyimi, Batı Avrupa'nın aksine daha dışsal ve yukarıdan gelişen toplumlarda, demokrasinin biçimsel yönünün varlığı sistemi demokrasi olarak tanımlayabilmek açısından yeterli görülmüştür. Demokrasinin ortaya koyduğu normatif ilkeler ise daha geri plana atılmıştır. Bir başka ifadeyle özellikle politik elitlerin söyleminde demokrasi kavramı sıklıkla kullanılmasına rağmen, demokrasinin normatif ilkelerine dair kaygılar göz ardı edilebilmiştir. Türkiye'nin demokrasi ile kurduğu ilişkinin de daha çok demokrasinin biçimsel yönünün kurulması ile sınırlandığı ve liberal demokrasinin normatif ilkelerinin politik alanda kısıtlı karşılık bulduğu düşüncesi bu çalışmanın temel argümanını oluşturmaktadır. Türkiye'de demokrasiye yaklaşımın biçimsel düzeyde kalmasında temel neden olarak, liberal demokrasiyle uyuşmayacak çeşitli geleneksel eğilimlerin süregiden varlığı gösterilebilir. Çalışmada Türkiye'de demokrasiyle kurulan zayıf ilişkinin anlaşılabilmesi açısından, demokratik söylem, bu kısıtlılıkları ne ölçüde barındırdığı noktasında analiz edilmektedir. Çalışma kapsamında, Türkiye'de 2000 sonrası seçim kampanyalarında parlamentoda yer bulabilmiş olan siyasi parti liderlerinin, seçim kampanyalarındaki demokrasi söylemi analiz edilmektedir. Çalışmada demokrasi söyleminin seçim kampanyalarında analiz edilmesinin nedeni, demokrasi ve seçimler arasındaki ilişkidir. Liberal demokrasi açısından seçimler yönetici elitlerin belirlenmesinde temel bir role sahipken, seçim kampanyaları ise yurttaşların bilgilendirilmesinde temel rolü oynamaktadır. Bu açıdan politik liderler seçim kampanyaları kapsamında halkla doğrudan buluştukları mitingler düzenlemektedirler. Seçim kampanyası mitingleri liderlerin politik söylemlerinin incelenmesinde temel bir öneme sahiptir. Bu kapsamda çalışmada, 2002 genel seçimlerinde TBMM'de yer bulmuş olan AKP lideri Tayyip Erdoğan ve CHP lideri Deniz Baykal'ın; 2007 genel seçimlerinde parlamentoda yer bulmuş olan AKP lideri Tayyip Erdoğan, CHP lideri Deniz Baykal ve MHP lideri Devlet Bahçeli'nin; 2011 genel seçimlerinde ise parlamentoda yer bulmuş olan AKP lideri Tayyip Erdoğan, CHP lideri Kemal Kılıçdaroğlu ve MHP lideri

 

Devlet Bahçeli'nin miting konuşmaları söylem analizi yöntemiyle analiz edilmiştir. Çalışmada analiz kategorileri olarak liberal demokrasinin yukarıda saydığımız dört ilkesi belirlenmiştir. Analiz sonucunda, siyasi yelpazenin farklı yerlerini temsil eden siyasi partilerin incelenen üç liderinin de anılan kategoriler açısından birbirine benzer dar bir yaklaşıma sahip olduğu ortaya konulmuştur. Liderlerin söylemlerinde devletin sınırlanması ilkesi devlet ve homojen bir milletin özdeşliğine dayalı yapının varlığına; hukukun üstünlüğü ilkesi ekonomik yolsuzluklara karşı devletin korunmasına; seçimler ve politik rekabet özgürlüğü oy kullanma hakkına indirgenmiş olduğu, hesap verilebilirliğin ise görünürlükle yer değiştirdiği ortaya konulmuştur. Böylece Türkiye'de demokrasinin daha çok biçimsel yönünün öne çıkarıldığı ve demokrasinin ilkeleriyle zayıf bir ilişki kurulduğuna dair iddia temellenmiştir. Demokratik ilkelere bakıştaki bu darlığın, Türkiye'de demokratik politika yollarının oluşması önünde ciddi bir engel olarak durduğu da temel bir nokta olarak çalışmada ortaya konulmuştur.

 

Anahtar Sözcükler: Seçimler, liberal demokrasi, liberal demokrasinin temel ilkeleri, Türkiye'de demokrasi, söylem analizi.

 

Democracy Rhetoric in post-2000 General Elections Campaigns in Turkey

 

Abstract

 

Liberal democracy spread all over the world after the 1950s and Turkey developed a multi-party regime in the same period. Liberal democracy has two aspects: a formal aspect, which includes frequent free elections, political parties, parliamentary, and the ruling elites, and another aspect that includes the basic principles of liberal democracy. We can categorize these principles as stateness, rule of law, freedom of elections and political competitions, and accountability. Because of these two different aspects, different countries have varying relationships with democracy. In particular, the political elites of third world countries can call themselves democratic only if they possess these formal aspects. Hence, the concept of democracy can be used by political elites as a rhetorical item (without normative meanings) and can have a place in the political system. However, it is not possible for political elites to call themselves democratic without normative principles of democracy. Hence, the basic argument of this study is that the relationship with democracy is restricted in formal aspects of democracy and alienates normative principles of democracy in democracy discourse in Turkey. In this study, I analyse the democratic discourse of political elites in Turkey in political campaigns rally speeches after the 2000s. I analyse the democracy discourse of political party leaders who entered parliament after the 2000s in Turkey by employing discourse analysis. For this purpose, I analyse the discourse of AKP leader Tayyip Erdoğan and CHP leader Deniz Baykal in the 2002 general elections, AKP leader Tayyip Erdoğan, CHP leader Deniz Baykal and MHP leader Devlet Bahçeli in the 2007 general elections, and AKP leader Tayyip Erdoğan, CHP leader Kemal Kılıçdaroğlu, and MHP leader Devlet Bahçeli in the 2011 general elections. For this study, I choose the basic

principles of liberal democracy as the unit of analysis. As a result, the basic principles of democracy exist in the speeches of the political leaders. However, we can claim that these principles are replaced by other undemocratic principles. In this sense, stateness has been replaced by the state nation identity, rule of law has been replaced by the protection of government, freedom of elections and political competition have been replaced by voting, and accountability has been replaced by visibility. In summary, we can say that the political elites' common narrow view of democracy restricts democratic improvement in Turkey.

 

Keywords: Elections, liberal democracy, basic principles of liberal democracy, democracy in Turkey, discourse analysis.

Anahtar Kelimeler

-