Halkçılık ve Popülizm: Türkiye Vakası ve Bir Kavramın Kullanımları

Yıl 2017, Cilt: 41 Sayı: 1, 157 - 194, 01.05.2017

Toygar Sinan Baykan

Öz

Türkiye siyaseti üzerine literatürde çok yaygın bir şekilde kullanılan bir kavram olmasına karşın, sınırlı sayıdaki çalışma dışında, popülizm kavramının kullanılmasına özenli bir kuramsal-kavramsal tartışmanın eşlik etmediği görülmektedir. ‘Populism’ kavramının Türkçede ‘halkçılık’ ve ‘popülizm’ şeklinde iki karşılığının olması da kavramın doğurduğu karmaşayı arttırmaktadır. Bu metin Türkçedeki bu iki kullanımın nedenlerini araştırmakta, kavrama yönelik kuramsal tartışmaları gözden geçirmekte ve bu genel akademik tartışmaların Türkiye üzerine literatürde nasıl karşılık bulduğuna eğilmekte. Sonuç olarak halkçılık ve popülizm arasında yapılan ayrımın Türkiye sosyal bilimlerine içkin olan bir ikili karşıtlıklar alanının ve daha genel olarak da ‘model’ ve ‘gerçeklik’ arasında ayrım yapan bir çerçeveleme faaliyetinin bir uzantısı olduğu ileri sürülmekte. Türkiye siyaseti Batı ideallerinden bir sapma olarak değerlendirildiği zaman kavramı karşılaştırmalı bir yaklaşımla ya da evrensel bir siyasal dinamiğin parçası olarak görmek için pek az gerekçe kalmaktadır. Bununla birlikte kavramın Türkiye’yi tanımladığı düşünülen bu sapmanın önemli bir göstereni haline gelmesi de tesadüf değildir; bizatihi popülizm üzerine genel akademik literatürün büyük çoğunluğunu kateden ‘liberal demokratik temsili Batı ideali’ ve ‘popülizmin arızi-türev gerçekliği’ arasında yapılan temel ikili ayrıma içkindir. Dolayısıyla popülizmin sağduyusal kavranışları kadar, ideoloji ya da strateji olarak anlaşılmasının sağladığı analitik araçlar da çözmeyi vadettikleri sorunlardan daha fazlasını yaratmaktadırlar. Bu metin bu sorunların üstesinden gelmek için kavramın sosyo-kültürel ve siyasal kültürel bir boyut, bir siyasal tarzlar-çağrılar ekseni olarak anlaşılmasını önermektedir.

Anahtar Kelimeler

Çerçeveleme, halkçılık, popülizm, Türkiye, siyasal çağrılar-tarzlar.

Kaynakça

• Acar F (1991). The True Path Party: 1983–1989. İçinde: M Heper ve J M Landau (der), Political Parties and Democracy in Turkey, Londra: I.B. Tauris, 188–201.
• Açıkel F (2006). Entegratif Toplum ve Muarızları: ‘Merkez-çevre’ Paradigması Üzerine Eleştirel Notlar. Toplum ve Bilim, 105, 30-69.
• Ahıska M (2006). Hayal Edilemeyen Toplum: Türkiye’de “Çevresiz Merkez” ve Garbiyatçılık. Toplum ve Bilim, 105, 11-29.
• Ahıska M (2010). Occidentalism in Turkey: Questions of Modernity and National Identity in Turkish Radio Broadcasting. Londra: I.B. Tauris.
• Albertazzi D ve McDonnell D (2015). Populists in Power. Londra: Routledge.
• Arar İ (1963). Atatürk’ün Halkçılık Programı ve Halkçılık İlkesinin Tarihçesi. İstanbul: Baha Matbaası.
• Auyero J (2001). Poor People’s Politics. Durham ve Londra: Duke University Press.
• Aytaç A M (2006). 1960 Sonrası Düşünüşte Siyaset ve Toplum İlişkileri: Berkes, Küçükömer ve Mardin Üzerine Bir Deneme. Toplum ve Bilim, 106, 7-42.
• Baykan T S (2014). Halkçılık and Popülizm: ‘Official-Rational’ versus ‘Popular’ in the context of ‘Turkish Exceptionalism’. Sussex Avrupa Enstitüsü Araştırma Taslağı.
• Baykan T S (2016). Electoral Success of the Justice and Development Party: The Role of Political Appeal and Organization. (Basılmamış Doktora Tezi). Brighton: Sussex Üniversitesi.
• Bora T ve Canefe N (2009). Türkiye’de Popülist Milliyetçilik. İçinde: T Bora (der), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt 4– Milliyetçilik, İstanbul: İletişim, 635–662.
• Bora T ve Erdoğan N (2004). Biz Anadolu’ nun Bağrı Yanık Çocukları: Muhafazakâr Popülizm. İçinde: A Çiğdem (der), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt 5 - Muhafazakarlık, İstanbul: İletişim, 632–644.
• Boratav K (1983). Türkiye’de Popülizm: 1962–76 Dönemi Üzerine Bazı Notlar. Yapıt, 1, 7–18.
• Boratav K (2005). Türkiye İktisat Tarihi 1908–2002. Ankara: İmge.
• Bulut E (2006). The Social Grammar of Populist Nationalism. İçinde: H Kieser (der), Turkey Beyond Nationalism-Towards Post-Nationalist Identities, Londra ve New York: I. B. Tauris, 125–135.
• Canovan M (1981). Populism. Londra: Junction Books.
• Çınar A (2005). Modernity, Islam, and Secularism in Turkey: Bodies, Places, and Time. Minneapolis: University of Minnesota Press.
• Çınar M (2006). Kültürel Yabancılaşma Tezi Üzerine. Toplum ve Bilim, 105, 153-165.
• Dağı İ (2008). Turkey’s AKP in Power. Journal of Democracy, 19 (3), 25–30.
• De la Torre C (1992). The Ambiguous Meanings of Latin American Populisms. Social Research, 59 (2), 385-414.
• De la Torre, C. (2000). Populist Seduction in Latin America. Ohio: Ohio University Press.
• Demirel T (2004). Adalet Partisi İdeoloji ve Politika. İstanbul: İletişim.
• Demirel T (2011). Türkiye’nin Uzun On Yılı Demokrat Parti İktidarı ve 27 Mayıs Darbesi. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Dumont P (1984). The Origins of Kemalist Ideology. İçinde: J M Landau (der), Atatürk and the Modernization of Turkey, Leiden: E. J. Brill, 25–44.
• Duran B (2008). The Justice and Development Party’s ‘New Politics’ Steering Toward Conservative Democracy, a Revised Islamic Agenda or Management of New Crises?. İçinde: Ü Cizre (der), Secular and Islamic Politics in Turkey The Making of the Justice and Development Party, Londra: Routledge, 80–106.
• Eder M (2004). Populism as a Barrier to Integration with the EU: Rethinking the Copenhagen Criteria. İçinde: M Uğur ve N Canefe (der), Turkey and European Integration: Accession Prospects and Issues, Londra: Routledge, 49–74.
• Eraslan C (2003). Yakın Dönem Türk Düşüncesinde Halkçılık ve Atatürk. İstanbul: Kumsaati Yayınları.
• Erder N (1998). Sunuş. İçinde: A Kardam ve S Tüzün (der), Türkiye’de Siyasi Kutuplaşmalar ve Seçmen Davranışları, Ankara: Veri Araştırma, 9–27.
• Erdoğan N (1998). Demokratik Soldan Devrimci Yol’a: 1970’lerde Sol Popülizm Üzerine Notlar. Toplum ve Bilim, 78, 22–37.
• Freeden M (1996). Ideologies and Political Theory: A Conceptual Approach. Oxford: Clarendon.
• Gönenç L (2006). 2000’li Yıllarda Merkez-Çevre İlişkilerini Yeniden Düşünmek. Toplum ve Bilim, 105, 129-152.
• Gülalp H (1984). Popülizm Kavramı Üzerine. Yapıt, 3, 86–91.
• Hale W ve Özbudun E (2010). Islamism, Democracy and Liberalism in Turkey: The Case of AKP. Londra: Routledge.
• Heper M (1990). The State, Political Party and Society in Post-1983 Turkey. Government and Opposition, 25, 321–333.
• Heper M ve Keyman E F (1998). Double‐Faced State: Political Patronage and the Consolidation of Democracy in Turkey. Middle Eastern Studies, 34 (4), 259–277.
• Houwen T (2011). The Non-European Roots of the Concept of Populism. Brighton: Sussex Avrupa Enstitüsü Araştırma Taslağı.
• Ionescu G ve E Gellner (1969). Introduction. İçinde: G Ionescu ve E Gellner (der), Populism: Its Meaning and National Characteristics, Londra: Weidenfeld ve Nicolson, 1–5.
• Kalaycıoğlu E (2001). Turkish Democracy: Patronage versus Governance. Turkish Studies, 2 (1), 54–70.
• Kamrava M (1998). Pseudo-Democratic Politics and Populist Possibilities: The Rise and Demise of Turkey’s Refah Party. British Journal of Middle Eastern Studies, 25 (2), 275– 301.
• Karacan N (1983/1984). “Türkiye’de Popülizm: 1962–76” Üstüne Bir Not. Yapıt, 2, 83– 87.
• Karacan N (1984). Yine Popülizm Üstüne. Yapıt, 4, 81–83.
• Karaömerlioğlu A (2006). Orada Bir Köy Var Uzakta Erken Cumhuriyet Döneminde Köycü Söylem. İstanbul: İletişim.
• Karpat K (1991). The Republican People’s Party, 1923–1945. İçinde: M Heper ve J M Landau (der), Political Parties and Democracy in Turkey, Londra: I.B. Tauris, 42–64.
• Kasaba R (1993). Populism and Democracy in Turkey, 1946–1961. İçinde: E Goldberg, R Kasaba ve J S Migdal (der), Rules and Rights in the Middle East: Democracy, Law and Society, Washington: University of Washington Press, 43–68.
• Kemahlıoğlu Ö (2012). Agents or Bosses? Patronage and Intra-party Politics in Argentina and Turkey. Colchester: ECPR.
• Keyder Ç (2003). Türkiye’de Devlet ve Sınıflar. İstanbul: İletişim.
• Kitschelt H (2000). Linkages between Citizens and Politicians in Democratic Polities. Comparative Political Studies, 33 (6-7), 845-879.
• Knight A (1998). Populism and Neo-populism in Latin America, Especially Mexico. Journal of Latin American Studies, 30 (2), 223-248.
• Laclau E (2007). On Populist Reason. Londra: Verso.
• Leslie I (2016). In an age when even the powerful decry elites, we’re all anti-establishment now. Observer, 29 Mayıs, 33.
• Levi A (1991). The Justice Party, 1961–1980. İçinde: M Heper ve J M Landau (der), Political Parties and Democracy in Turkey, Londra: I.B. Tauris, 134–151.
• McDonnell D (2013). Silvio Berlusconi’s personal parties: from Forza Italia to the Popolo Della Liberta. Political Studies, 61 (S1), 217-233.
• Mardin S (1973). Centre-Periphery Relations: A Key to Turkish Politics? Daedalus, 102 (1), 169–190.
• Massicard E ve Watts N F (2013). Introduction: Reconsidering Parties, Power and Social Forces. İçinde: E Massicard ve N F Watts (der), Negotiating Political Power in Turkey: Breaking up the Party, Londra ve New York: Routledge, 1–16.
• Mert N (2001). Türkiye’de Merkez Sağ Siyaset: Merkez Sağ Politikaların Oluşumu. İçinde: S. Yerasimos, G. Seufert ve K. Vorhoff (der), Türkiye’de Sivil Toplum ve Milliyetçilik, İstanbul: İletişim, 45–83.
• Mitchell T (1989). The World as Exhibition. Comparative Studies in Society and History, 31(2), 217–36.
• Mitchell T (1990). Everyday Metaphors of Power. Theory and Society, 19(5), 545–577.
• Mitchell T (1991). The Limits of the State: Beyond Statist Approaches and their Critics. The American Political Science Review, 85(1), 77–96.
• Mudde C (2004). The Populist Zeitgeist. Government & Opposition, 39(4), 541–563.
• Navaro-Yashin Y (1998). Uses and Abuses of “State and Civil Society” in Contemporary Turkey. New Perspectives on Turkey, 18(2), 1–22.
• Navaro-Yashin Y (2002). Faces of the State: Secularism and Public Life in Turkey. Princeton: Princeton University Press.
• Ostiguy P (1997). Peronism and Anti-peronism: Social-cultural bases of Political Identity in Argentina. LASA Konferansı’na sunulmuş bildir.
• Ostiguy P (2009a). The High and the Low in Politics: a Two-dimensional Political Space for Comparative Analysis and Electoral Studies (Vol. 360). Kellogg Enstitüsü Araştırma Taslağı.
• Ostiguy P (2009b). Argentina’s Double Political Spectrum: Party System, Political Identities, and Strategies, 1944–2007 (Vol. 361). Kellogg Enstitüsü Araştırma Taslağı.
• Ostiguy P (2009c). The High-Low Political Divide Rethinking Populism and Anti-Populism. Kavramlar ve Yöntemler Komitesi Araştırma Metni (35).
• Ostiguy, P (2013). The Way to Do It: The Appeals of High and Low in Politics. “Popülizm Kavramı” adlı atölye çalışması için hazırlanmış bildiri.
• Ostiguy P (yayınlanacak). Flaunting the “low” in Politics: a Cultural-Relational Approach to Populism. Oxford Handbook of Populism için hazırlanan taslak.
• Öğün S S (1995). Modernleşme, Milliyetçilik ve Türkiye. İstanbul: Bağlam.
• Öniş Z (2012). The Triumph of Conservative Globalism: The Political Economy of the AKP Era. Turkish Studies, 13 (2), 135–152.
• Özyürek E (2006). Nostalgia for the Modern: State Secularism and Everyday Politics in Turkey. Durham: Duke University Press.
• Peker R (1984). İnkılap Dersleri. İstanbul: İletişim.
• Sarıbay A Y (1991). The Democratic Party: 1946–1960. İçinde: M. Heper ve J M Landau (der), Political Parties and Democracy in Turkey, Londra: I.B. Tauris, 119–133.
• Sarıbay A Y (1993). İslami Popülizm ve Sivil Toplum Arayışı. Birikim, 47, 14–20.
• Shils E (1975). Center and Periphery Essays in Macrosociology. Şikago: The University of Chicago Press.
• Shils E (1996). The Torment of Secrecy: The Background and Consequences of American Security Policies. Chicago: Elephant Paperback.
• Sikk A (2009). Parties and Populism. Avrupa Siyaseti, Güvenliği ve Entegrasyonu Merkezi Araştırma Taslağı.
• Stanley B (2008). The Thin Ideology of Populism. Journal of Political Ideologies, 13 (1), 95–110.
• Steinmetz G (2007). American Sociology before and after World War II: The (Temporary) Settling of a Disciplinary Field. İçinde: C. Calhoun (der), Sociology in America: a History, Şikago ve Londra: The University of Chicago Press, 314-366.
• Stewart A (1969). The Social Roots. İçinde: G Ionescu ve E Gellner (der), Populism: Its Meaning and National Characteristics, Londra: Weidenfeld ve Nicolson, 180–196.
• Stokes S (2007). Political Clientelism. İçinde: C Boix ve S C Stokes (der), Oxford Handbook of Comparative Politics, Oxford: Oxford University Press, 604-627.
• Sunar İ (1985). Demokrat Parti ve Popülizm. İçinde: Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi Cilt 8, İstanbul: İletişim, 2076–2086.
• Sunar İ (2008). Populism and Patronage: The Demokrat Party and its Legacy in Turkey. İçinde: A Çarkoğlu ve W Hale (der), Politics of Modern Turkey, Vol. 1, Londra: Routledge, 161–171.
• Taggart P (2000). Populism. Buckingham: Open University Press.
• Tambar K (2009). Secular Populism and the Semiotics of the Crowd in Turkey. Public Culture, 21(3), 517–537.
• Taşkın Y (2008). AKP’s Move to “Conquer” the Center-Right: Its Prospects and Possible Impacts on the Democratization Process. Turkish Studies, 9(1), 53–72.
• Tekeli İ (1983). Türkiye’de Halkçılık. İçinde: Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi Cilt 7, İstanbul: İletişim, 1929–1935.
• Tekeli İ ve Şaylan G (1978). Türkiye’de Halkçılık İdeolojisinin Evrimi. Toplum ve Bilim, 6–7, 44–110.
• Tipps D C (1973). Modernization Theory and the Comparative Study of National Societies: A critical perspective. Comparative Studies in Society and History, 15(2), 199- 226.
• Toprak B (2005). Islam and Democracy in Turkey. Turkish Studies, 6(2), 167–186.
• Toprak Z (1977). Halkçılık İdeolojisinin Oluşumu. İçinde: A Aksay ve M Pirili (der), Atatürk Döneminin Ekonomik ve Toplumsal Tarihiyle İlgili Sorunlar Sempozyumu – Tebliğler Tartışmalar, İstanbul: İstanbul Yüksek İktisat ve Ticaret Mektebi Mezunları Derneği Yayını, 13–31.
• Toprak Z (1992). Popülizm ve Türkiye’deki Boyutları. İçinde: Üniversite Öğretim Üyeleri Derneği Yayınları (der), Tarih ve Demokrasi Tarık Zafer Tunaya’ya Armağan, İstanbul: Cem Yayınevi, 41–65.
• Tuğal C (2002). Islamism in Turkey: Beyond Instrument and Meaning. Economy and Society, 31(1), 85–111.
• Turam B (der) (2011). Secular State and Religious Society. New York: Palgrave Macmillan.
• Weyland K (2001). Clarifying a Contested Concept: Populism in the Study of Latin American Politics. Comparative Politics, 34(1), 1–22.
• White J B (2002). Islamist Mobilization in Turkey. Seattle ve Londra: University of Washington Press.
• White J B (2008). Islam and Politics in Contemporary Turkey. İçinde: R Kasaba (der), The Cambridge History of Turkey Volume 4 Turkey in the Modern World, Cambridge: Cambridge University Press, 357–380.
• Wiles P (1969). A Syndrome, Not a Doctrine. İçinde: G Ionescu ve E Gellner (der), Populism: Its Meaning and National Characteristics, Londra: Weidenfeld ve Nicolson, 166–179.
• Worsley P (1969). The Concept of Populism. İçinde: G Ionescu ve E Gellner (der), Populism: Its Meaning and National Characteristics, Londra: Weidenfeld ve Nicolson, 212–250.
• Yalman G (1985). Popülizm, Bürokratik-Otoriter Devlet ve Türkiye. Onbirinci Tez, 1, 16– 69.
• Yıldırım D (2009). AKP ve Neo-liberal Popülizm. İçinde: İ Uzgel ve B Duru (der), AKP Kitabı: Bir Dönüşümün Bilançosu, Ankara: Phoenix Yayınevi, 66–107.
• Yıldız A (2008). Problematizing the Intellectual and Political Vestiges from ‘Welfare’ to ‘Justice and Development’. İçinde: Ü Cizre (der), Secular and Islamic Politics in Turkey the Making of the Justice and Development Party, Londra: Routledge, 41–61.