Kapital’in Rusça Serüveni: Rusya Aynasında Tarihsel Maddecilik ve Politik Ekonomi Kuramı

Yıl 2018, Cilt: 42 Sayı: 1, 3 - 45, 15.04.2018

Muammer Kaymak

Öz

Karl Marx’ın ilk cildi 1867 yılında yayınlanan başyapıtı Kapital’in çevrildiği ilk yabancı dil Rusçadır. Rusya’da 1860’lardan itibaren gelişen Rus Popülist hareketine (Narodnizm) bağlı bir grup aydının üstlendiği Rusça çeviri 1872 yılında yayınlanmıştır. Kapital’in Rusça baskısı kısa sürede sıra dışı bir ün kazanmış, farklı politik çevreler tarafından ilgiyle karşılanmıştır. Kapital, yayınlanmasını izleyen dönemde farklı kesimlerden Rus aydınların Avrupa’nın son feodal kalesi olan Rusya’daki toplumsal değişimin yönü üzerine yürüttükleri hararetli tartışmalarda önemli bir başvuru kaynağı olmuştur. Bu dönemde Avrupa’daki devrimci dalganın doğuya kaydığını saptayan Marx, Kapital’in Rusça baskısının karşılaştığı yoğun ilginin de etkisiyle dikkatini Rusya’daki toplumsal gelişmelere yöneltmiş, buradaki tartışmaları daha yakından izleyebilmek için Rusça öğrenmiştir. 1870’lerin başından 1883 yılındaki ölümüne kadar Marx’ın entelektüel ve siyasal faaliyetlerinde Rusya’daki gelişmeler önemli bir yer tutmuş, Kapital’den hareketle kendi tarih ve toplum kuramı üzerine yürütülen tartışmalara Engels ile birlikte yakından müdahale etmiştir. Birçok yazar, Batı Avrupa’nın tarihsel ve güncel deneyimine dayanarak kaleme alınan Kapital’in geri ve feodal bir ülkede kısa sürede büyük bir başarı elde etmesini tarihsel bir sapma olarak yorumlamıştır. Bu incelemede, Kapital’in Rusya’daki başarısının arkasında yatan entelektüel ve maddi koşullar açıklığa kavuşturulmaya çalışılmakta ve Kapital’den hareketle Rusya bağlamında yürütülen tarihsel maddecilik ve politik ekonomi tartışmaları değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kapital, Karl Marx, Rusya, tarihsel maddecilik, kapitalizm.

Kaynakça

• Allisson F (2015). Value and Prices in Russian Economic Thought: A Journey Inside the Russian Synthesis, 1890-1920. New York: Routledge.
• Barnett V (2005). A History of Russian Economic Thought. London, New York: Routledge.
• Blackledge P (2017). Marksist Tarih Kuramı Üzerine. Çev. Ş Alpagut, İstanbul: Yordam Kitap.
• Cameron R ve Neal L (2003). A Concise Economic History of the World: From Paleolithic Times to the Present. Oxford, New York: Oxford University Press.
• Çernişevski N (2009). Adressiz Mektuplar. Çev. A Berberoğlu. İstanbul: Evrensel Basım Yayın.
• Deutscher I (1948). Marx and Russia. https://www.marxists.org/archive/ deutscher/1948/marx-russia.htm. Son erişim tarihi, 20.03.2018.
• Engels F (1977). Rusya’da Toplumsal Koşullar Üzerine. İçinde: K Marx ve F Engels, Seçme Yapıtlar 2, Çev. A Kardam, Ankara: Sol Yayınları, 462-475.
• Engels F (1993). Tarihsel Materyalizm Üzerine Mektuplar. Çev. Ö Ünalan, Ankara: Bilim ve Sosyalizm Yayınları.
• Falkus M E (1986). Rusya’nın Endüstrileşmesi, 1700-1914. Çev. A Şenel, Ankara: V Yayınları
• Gramsci A (1917). The Revolution against ‘Capital’. https://www.marxists.org/archive/ gramsci/1917/12/revolution-against-capital.htm. Son erişim tarihi, 20.03.2018.
• Gerschenkron A (1965). Economic Development in Russian Intelectual History of the Nineteenth Century. İçinde: A Gerschenkron, Economic Backwardness in Historical Perspective: A Book of Essays, New York: The Belknap Press of Harvard University Press, 152-187.
• Gerschenkron A (2008). Europe in the Russian Mirror: Four Lectures in Economic History. Cambridge: Cambridge University Press.
• Grossman G (1973). Russia and Soviet Union. İçinde: C M Cipolla (der), Fontana Economic History of Europe:The Emergence of Industrial Societies-2, London and Glasgow: Collins and Fontana Books, 486-531.
• Hobsbawm E J (1985) Marx ile Engels’in Yapıtlarında Prekapitalist Kuruluşlar. İçinde: J Suret-Canale vd. İlk Sınıflı Toplumlar, Asyagil Üretim Tarzı ve Doğu Despotizmi, Çev. K Somer, Ankara: Birey ve Toplum Yayınları, 45-85.
• Hobsbawm E J (1989). Devrim Çağı. Çev. A Şenel ve J Ergüder, Ankara: Verso.
• Howard M C ve King J E (2014). A History of Marxian Economics, Volume I: 1883-1929. Princeton, New Jersey: Princeton University Press.
• Hussain A ve Tribe K (1983). Marxism and the Agrarian Question. Second Edition. London: Macmillan.
• Jacoby R (1975). The Politics of the Crisis Theory: Towards the Critique of Automatic Marxism II. Telos, 20, 3-52.
• Lamb P (2016). Engels’ Reviews of Capital Volume I. Paper presented at the Annual Conference of the Political Studies Association, Brighton. http://eprints.staffs. ac.uk/2566/1/Peter_Lamb_Engels%27_Reviews_of_Capital_Volume%20_1_0.pdf Son erişim tarihi, 30.12.2017.
• Lenin V I (1988). Rusya’da Kapitalizmin Gelişmesi: Geniş-Çaplı Sanayi İçin Bir İç Pazarın Oluşma Süreci. Çev. S Erdoğdu, Ankara: Sol Yayınları.
• Lenin V I (1996). “Halkın Dostları” Kimlerdir ve Sosyal-Demokratlara Karşı Nasıl Savaşırlar? Çev. S Erdoğdu, Ankara: Sol Yayınları.
• Lenin V I (2014). Marksizmin Üç Kaynağı ve Üç Bileşeni, İçinde: V İ Lenin, Marksist Öğreti, Çev. T Ok. İstanbul: Evrensel Basım Yayın, 81-86.
• Marx K (1934). Letters to Dr. Kugelmann. London: Martin Lawrence.
• Marx K (1979). Grundrisse: Ekonomi Politiğin Eleştirisi İçin Ön Çalışma. Çev. S Nişanyan, İstanbul: Birikim
• Marx K (1993). Ekonomi Politiğin Eleştirisine Katkı, Çev. S Belli, Ankara: Sol Yayınları.
• Marx K (2011). Kapital: Ekonomi Politiğin Eleştirisi Cilt 1. Çev. M Selik ve N Satlıgan, İstanbul: Yordam Kitap.
• Marx K (2013). Etnoloji Defterleri. Çev. K Tanrıyar, İstanbul: Hil Yayınları.
• Marx K ve Engels F (1977). Seçme Yapıtlar 2. Ankara: Sol Yayınları.
• Marx K ve Engels F (1992). Kapitalizm Öncesi Ekonomi Biçimleri. Çev. M Belli, Ankara: Sol Yayınları.
• Marx K ve Engels F (1995). Seçme Yazışmalar 1, 1844-1869. Çev. Y Fincancı, Ankara: Sol Yayınları.
• Marx K ve Engels F (1996). Seçme Yazışmalar 2, 1870-1895. Çev. Y Fincancı, Ankara: Sol Yayınları.
• Marx K ve Engels F (2011). Komünist Manifesto ve Komünizmin İlkeleri. Çev. M Erdost, Ankara: Sol Yayınları.
• Marx K ve Engels F (2013). Alman İdeolojisi. Çev. T Ok ve O Geridönmez, İstanbul: Evrensel Basım Yayın.
• McClellan W (2005). Revolutionary Exiles: The Russians in the First International and the Paris Commune. London: Frank Cass.
• Nimtz A H (2000). Marx and Engels: Their Contribution to the Democratic Breakthrough. Albany: State University of New York Press.
• Perelman M (2000). The Invention of Capitalism: Classical Political Economy and the Secret History of Primitive Accumulation. Durham and London: Duke University Press.
• Pipes R (1960). Russian Marxism and Its Populist Background: The Late Nineteenth Century. The Russian Review, 19 (4), 316-337.
• Resis A (1970). Das Kapital Comes to Russia. Slavic Review, 29 (2), 219-237.
• Sayer D ve Corrigan P (1983). Late Marx: Continuity, Contradiction and Learning”, İçinde: T Shanin (der), Late Marx and the Russian Road: Marx and the Peripheries of Capitalism, New York: Monthly Review Press, 77-94.
• Shaikh A (2009). Bunalım Kuramlarının Tarihine Giriş. İçinde: S Savran ve N Satlıgan (der), Dünya Kapitalizminin Krizi, İstanbul: Belge, 126-171.
• Shanin T (1983). Late Marx, Gods and Craftsmen. İçinde: T Shanin (der), Late Marx and the Russian Road: Marx and the Peripheries of Capitalism, New York: Monthly Review Press, 3-39.
• Tanaka M (1970). The Narodniki and Marx on Russian Capitalism in the 1870’s-1880’s. The Kyoto University Economic Review, 39 (2), 1-25.
• Turin S P (1930). Nicholas Chernyshevsky and John Stuart Mill. The Slavonic and East European Review, 9 (25), 29-33
• Venturi F (1960). Roots of Revolution, A History of the Populist and Socialist Movements in Nineteenth Century Russia. New York: Alfred A. Knopf.
• Wada H (1983). Marx and Revolutionary Russia. İçinde: T Shanin (der), Late Marx and the Russian Road: Marx and the Peripheries of Capitalism, New York: Monthly Review Press, 40-77.
• Walicki A (1987). Rus Düşünce Tarihi: 1760-1900, Aydınlanmadan Marksizme. Çev. A Şenel, Ankara: V Yayınları.