Sermaye Diyalektiği

Yıl 2018, Cilt: 42 Sayı: 1, 79 - 113, 15.04.2018

Umut Soytaş

Öz

Bu makalede, ilk olarak Hegel’in Hukuk Felsefesinin Eleştirisi’nin Marx’ın Kapital’inde faydalanacağı kendi diyalektik yöntemini geliştirmesi açısından önemli bir cephanelik sunduğu savunulmaktadır. Eleştiri’de, Marx ilk olarak Feuerbachçı ‘tersine çevirme’ yönteminden faydalanarak özne ile yüklem konumlarının yerini değiştirip özne konumunu Kavramdan1 alarak Öz alanına taşımış; Kavram mantığının, asıl incelenmesi ve çelişkilerinin ortaya çıkarılarak eleştirilmesi gereken Öz alanına Hegel tarafından dışarıdan dayatıldığı sonucuna ulaşmıştır. Asıl önemlisi Marx, Öz alanının çelişkilerinin yanılsamalı bir biçimde uzlaştırılmasına karşı, tersi bir düşünsel hamle ile görünümleri soyutlayarak, en Özde bulunana ulaşıp bunun uzlaşır/uzlaşmaz karakterinin açığa çıkarılması gerekliliğini, kendi diyalektiğinin köşe taşı yapmıştır. Kapital baştan sona farklı görünüm biçimleri, bunların kendi içinde ve arasındaki ilişkileri ortaya çıkarmaya çalışan bir örgüye sahiptir. Makalenin ikinci bölümünde, Marx’ın Hegel eleştirisinden çıkardığı ve yararlandığı öz-görünüm diyalektiğinden Kapital’in anlaşılması en güç olan Meta ve Para kürelerinde ne şekilde faydalandığı anlatılır. Marx, ilkin hem bir kullanım hem de bir mübadele değeri olan metayı tüm kullanım değerlerinden soyutlayarak toplumsal olarak gerekli emek zaman miktarı tarafından belirlenen, özde bulunan değere ulaşır. İkinci hamlesinde bu kez Hegel’in Öz mantığından faydalanarak özden görünüme; değerin mübadele değerlerine ve paraya doğru yansıyan diyalektik ilişkilerini inceleyerek dolaşım alanını kurar. Paranın iki temel çelişkisini keşfeden Marx, hem dolaşımda olan hem de olmayan, kullanım değeri değer kaynağı olan özel meta, emek-gücü ile üretim alanı ve Sermaye küresine geçer. Fakat değerini arttırmak zorunda olan değer olarak sermayenin -birbirinden bağımsız düşünülemeyecek- mutlak ve göreli artık değer üretimleri, belirli bir eşikten sonra kapitalizme özgü değerlenme sürecini genel olarak üretimin önüne ‘Engel’ (Schranke) olarak çıkarır. Engel Hegel’de aşılabilir, Sınır (Grenze) ise gerçekte geçilemez olandır. Toplumsal olarak gerekli emek zamanının, gerekli ve artık-zaman olarak bölünmesi ve aralarındaki sınırın Hegel’in kullandığı terminolojik anlamı ile ‘Sınır’ (Grenze) oluşu sermayeye dayalı üretimin ‘Kötü Sonsuzluk’ olduğunun ispatıdır. Sermaye tüm zamanın artık emek-zaman olmasını isterken değerin kaynağının toplumsal olarak gerekli emek zaman olduğunu her seferinde unutur; gerekli emek-zamanını aşmaya çalışır. Süreç hem sermayenin dolaşım sürecinden hem de nüfus yasasından takip edilebilir. Böylece Hukuk Felsefesinin Eleştirisi’nden çıkarılan dersler ile tüm görünümlerin altında yatan çelişkinin zamanla iki ayrı ‘Öz’ arasındaki karşıtlık, ‘uzlaşmaz çelişki’ olacağı ve değer biçimine dayalı kapitalist üretimin çöküşünün bir zaman sorunu olduğu ortaya çıkar.

Anahtar Kelimeler

Diyalektik, sermaye, öz, kötü sonsuzluk, sınır.

Kaynakça

• Albritton R ve Sekine T (1995). A Japanese Approach to Political Economy: Unionist Variations. Macmillan: London.
• Albritton R ve Simoulidis J (der) (2015). Yeni Diyalektik ve Politik İktisat, Çev. ed. E V Elgür, NotaBene Yayınları: Ankara.
• Arthur C J (2004). The New Dialectic and Marx’s Capital. Brill-Liden: Boston.
• Feuerbach L A (2008). Hristiyanlığın Özü. Çev. O Özügül, Say Yayınları: İstanbul.
• Hegel G W F (1991). Hukuk Felsefesinin Prensipleri. Çev. C Karakaya, Sosyal Yayınlar: İstanbul.
• Hegel G W F (2014a). Anahatlarda Felsefi Bilimler Ansiklopedisi-I: Mantık Bilimi (Küçük Mantık). Çev. A Yardımlı, İdea Yayınevi: İstanbul.
• Hegel G W F (2014b). Mantık Bilimi (Büyük Mantık). Çev. A Yardımlı, İdea Yayınevi: İstanbul.
• Marx K (1970). Critique of Hegel’s Philosophy of Right.Çev. J O’Malley, Oxford University Press: London.
• Marx K (1973). Grundrisse Foundations of the Critique of Political Economy (Rough Draft). Çev. M Nicolaus, Penguin Books: London.
• Marx K (1979). Ekonomi Politiğin Eleştirisine Katkı. Çev. S Belli, Sol Yayınları: Ankara.
• Marx K (1997). Hegel’in Hukuk Felsefesinin Eleştirisi. Çev. K Somer, Sol Yayınları: Ankara.
• Marx K (1999). Grundrisse: Ekonomi Politiğin Eleştirisinin Temelleri (Ham Taslak) 1857- 1858 [Birinci Kitap]. Çev. A Gelen, Sol Yayınları: Ankara.
• Marx K (2011). Kapital: Ekonomi Politiğin Eleştirisi I. Cilt Sermayenin Üretim Süreci. Çev. M Selik ve N Satlıgan, Yordam Kitap; İstanbul.
• Marx K (2014). Grundrisse: Ekonomi Politiğin Eleştirisi İçin Ön Çalışma. 1953 Dietz Verlag Baskısından Bazı Bölümleri Seçip Aynen, Bazı Bölümleriyse Özetleyerek Çevirip, Baskıya Hazırlayan S Nişanyan, Birikim Yayınları; İstanbul.
• Marx K ve Engels F (1962). Werke Band 23. Dietz Verlag: Berlin.
• Marx K ve Engels F (1981). Werke Band I. Dietz Verlag: Berlin.
• Marx K ve Engels F (1983). Werke Band 42. Dietz Verlag: Berlin.
• Marx K ve Engels F (2006). Felsefe İncelemeleri. Çev. C Eroğul, Yordam Kitap: İstanbul.
• Marx K ve Engels F (2010). Collected Works Volume 35 Karl Marx - Capital Volume I. Çev. S Moore ve E Aveling , Lawrence & Wishart : London.