Güç/Zor ve “Piyasa Ekonomisi” Bağlamında Adam Smith’in “Merkantil Sistem” Eleştirisi

Yıl 2016, Cilt: 40 Sayı: 4, 1 - 30, 15.12.2016

Mustafa Öziş

Öz

Fernand Braudel’in analizlerinde “piyasa ekonomisi” ve “gerçek kapitalizm” adı altında iki kavram bulunmaktadır. Gerçek kapitalizm, piyasa ekonomisinin arz talep yasaları, rekabetçi piyasalar gibi araçları ile analiz edilmeye uygun değildir. Piyasa ekonomisinin üzerinde, saydam olmayan ve büyük yırtıcıların dolaştığı bu alanı, piyasa karşıtı olarak tanımlar. Smith merkantil sistem eleştirisi ile bir anlamda bu alanı keşfetmiş ancak keşfinin sonuçlarını yeterince analiz etmemiştir. Merkantil sistem eleştirisi bir anlamda adı konmamış “gerçek kapitalizm” eleştirisidir. Rekabet sürecinin doğal ücret, doğal kâr ile sonuçlanmasına benzer biçimde adeta ‘doğal ölçek’ büyüklüğü ile sonuçlanmaktadır. Bunun sonucu olarak, sermayenin temerküzü ön plana çıkmamakta ve rekabet sürecinin sekteye uğramadan devam edeceği kurgulanmaktadır. Merkantil sistemde doğal sürecin sekteye uğramasını kendisinin deyimiyle tüccar ve manüfaktürcüler (sermaye) ile siyaset arasında kurulan işbirliğinden kaynaklandığı düşüncesindedir. Bu nedenle iktisadi alana kendi dışından bir müdahale, bir sapma olarak incelenir. Sermayenin doğasına yönelik sınırlamalardan kaynaklanan bu sonuç sadece merkantil sistem eleştirisinin bu yönünü sakatlamakla kalmaz. İktisadi alan, siyasi alan ya da sivil toplum devlet ilişkisi konusunda geliştirmeye çalıştığı ikilikleri de zayıf bir sermaye tanımı temelinde yükselmesine neden olur. Bunlardan birisi sermaye ve güç arasındaki ilişkinin ele alış biçimidir. Merkantil sistemde, gücün iktisadi olanla birlikte değerlendirilmesi eleştirilir ve aşılması gereken bir durum olarak incelenir. Merkantil sistemin ortadan kalkması ile ortadan kalkacağı düşünülür. Ticari topluma yönelik iyimserlik ortadan kalkmasının nedenlerinden biri olarak ortaya çıkar. Smith merkantil sistem eleştirisinde bir anlamda atı arabanın arkasına bağlar. Sermayenin doğasına ve “piyasa ekonomisi”nin rekabetçi yapısına aykırı olarak var olan “gerçek kapitalizm”e yönelik çıkarımlar yapmak yerine, onu hipotetik olarak kurguladığı “ticari sistem”den sapma olarak değerlendirir.

Anahtar Kelimeler

Adam Smith, Fernand Braudel, güç/zor, piyasa ekonomisi, gerçek kapitalizm.

Kaynakça

• Alvey J A (1998). Adam Smith’s Higher Vision of Capitalism. Journal of Economic Issues, 32, 441-448.
• Alvey J (2003). Adam Smith’s view of history: consistent or paradoxical? History of Human Sciences, Vol. 16 No. 2, pp. 1–25.
• Beer M (1967). Early British Economics from the XIIIth to the middle of XVIIIth Century. London: Augustus M.Kelley.
• Bery J B (2013). The Idea Commercial Society in the Scottish Enlightment. Edinburg: Edinburg University Press.
• Braudel F (1981). Civilization and Capitalis I5th - I8th Century V. I The Structure of Everyday Life: The Limits of Possible. Çev. S. Reynolds, London: William Collins Sons & Co Ltd.
• Braudel F (1983). Civilization and Capitalis I5th - I8th Century V. II The Wheels of Commerce. Çev. S. Reynolds, London: William Collins Sons & Co Ltd.
• Braudel F (1977). Afterthoughts on Material Civilization and Capitalism. çev. P. M. Ranum, Baltimore: The John Hopkins University Press.
• Child J [1693] (1995). A New Discourse of Trade, İçinde: Lars Magnusson (ed.), Mercantilism V.III, London: Routledge, 1-136.
• Clark C M A (1992). Economic Theory and Natural Philosophy: The Search for the Natural Laws of the Economy. Aldershot, Edward Elgar.
• Coats B (1979). Beyond Adam Smith’s Economics. Kyklos, 32, 603-605.
• Coats B (1992). On the History of Economic Thought, v. 1. London: Routledge.
• Cohen E S (1989). Justice and Political Economy in Commercial Society: Adam Smith’s “Science of a Legislator”. The Journal of Politics, 51, 50-72.
• Coleman D C (1992). Adam Smith, Businessmen and the Mercantile System in England iç. Coleman D. C. ed. Man Myth, History and Industrial Revolution. London: The Hambledon Press, 153-163.
• Davenant C [1696] (1995). An Essays on the East-India Trade. İçinde: L.Magnusson (ed.)
• Mercantilism V.II, London: Routledge, 211-238.
• Elliott J E (2000). Adam Smith’s Conceptualization of Power, Markets, and Politics. Review of Social Economy. LVIII, 4, 429-454.
• Göçmen D ve Kaya G (2013). Adam Smith Siyaset Felsefesine Dair Bir Kuramsal Çerçeve. Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, 15:85-109.
• Heckscher E F (1969). Mercantilism. İçinde: D.C. Coleman (ed.) Revisions in Mercantilism, London, Methuen & Co Ltd, 19-34.
• Heilbroner R L (1999). The Worldly Philosophers: The Lives,Times, and Ideas of the Great Economic Thinkers. Newyork:Touchstone.
• Hobbes T [1651] (2004). Leviathan. Çev. Semih Lim, İstanbul: YKY.
• Hosbawm E (1998). Devrim Çağı. Çev. B. S. Şener, Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Hill C (1980). The Century of Revolution 1603-1713. London: W.W. Nortan &Company.
• Jones H B (2010). Marcus Aureliuss, the Stoic Ethic, and Adam Smith. Journal of Business Ethics, 95:89-96.
• Levy D (1978) Adam Smith’s “Natural Law” and Contractual Society. Journal of History of Ideas, 39, 665-674
• Lipson E (1961). The Economic History of England: The Age of Mercantilism, V.III. London: Adam and Charles Black.
• Marx K (1993). Ekonomi Politiğin Eleştirisine Katkı, çev. S. Belli, Ankara: Sol Yayınları.
• Meek R L (1967). Economics and Ideology and Other Essays: Studies in the Development of Economic Thought. London: Chapman&Hall,34-50.
• Mukherjee M (1974). The Rise and Fall of the East India Company: A Sociological Appraisal. New York: Monthly Review Press.
• Mun T [1664] (1995). England‟s Treasure by Forraign Trade or, The Ballance of our Forraign Trade is The Rule of our Treasure, iç. Lars Magnusson (ed.) Mercantilism V.I. London: Routledge, 81-146.
• Roberts L [1641](1995). The Treasure of Traffike or, a Discourse of Forraign Trade etc. İçinde: Lars Magnusson (ed.), Mercantilism, V.I, London: Routledge, 231-75.
• Smith A (1976). An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations. Ed. E. Cannan, Two Volumes in One, Chicago: The University of Chicago Press.
• Smith A (1984) [1759]. Theory of Moral Sentiments. Michigan: Edwards Brothers,Inc, Liberty Fund Edition.
• Tanyılmaz K (2011). Piyasa ile Sosyalizm Arasında Bitmeyen Yolculuk: Adam Smith Pekin’de Üzerine, Devrimci Marksizm, 13/13, 48-67.
• Tilly C (2001). Zor, Sermaye ve Avrupa devletlerinin Oluşumu:990-1992. Çev. K. Emiroğlu, Ankara:İmge Yayınları.
• Thomson H F (1964). Adam Smith’s Philosophy of Science. The Quarterly Journal of Economics, 79:2, 212-233.
• Thomson J E (1994). Mercanaries, Pirates, and Sovereigns: State-Building and Extraterritorial Violence in Early Modern Europe, Princeton: Princeton University Press.
• Wallerstein I (1991) Braudel on Capitalism, or Everything Upside Down. The Journal of Modern History, 63, 354-361.
• Winch D (1983). Science and Legislator: Adam Smith and After. The Economic Journal, 93, 501-520.
• Winch D (2008). Adam Smith’s Politics: An Essays in Historiographic revision. Cambridge: Cambridge University Press.
• Winch D (1992). Adam Smith: Scottish Moral Philosopher as Political Economist. The Historical Journal, 35, 91-113.
• Wood E M (2003). Kapitalizm Demokrasiye Karşı: Tarihsel Maddeciliğin Yeniden Yorumlanması. Çev. Ş. Artan, İstanbul: İletişim Yayınları.