İstanbul’da İnşaat Odaklı Birikimin Durdurulamayan Yükselişi: Konut Fazlasına Karşın Artan Konut Açığı

Yıl 2016, Cilt: 40 Sayı: 4, 91 - 112, 15.12.2016

Semra Purkis

Öz

Türkiye’de özellikle 2000’li yıllardan sonra artan bir biçimde ekonomik büyümede inşaat sektörüne öncü bir rol biçilmektedir. Bu durum sadece Türkiye ve İstanbul’a özgü değildir. Sermaye birikimi içine girdiği darboğazı aşmak için artan oranda mekânsal yatırımlara ve mekânın yeniden üretimine yüklenmektedir. Bunun, dünya ekonomisinin içinde bulunduğu kriz ve bununla bağlantılı olarak yaşanan finansallaşma süreçleri ile çok yakın ilişkisi olduğu bilinmektedir. Bu çalışmada inşaat odaklı birikim, söz konusu teorik temellerinden çok, İstanbul özelinde ve inşaat sektörünün büyük bir kısmını oluşturan konut yatırımları çerçevesinde tartışılmaya çalışılmıştır. Makalenin amacı, bu alanda çalışanlar için bir muamma olan veri eksikliği nedeniyle önem kazanan İstanbul’da konut stoku ile ilgili tahminlerde bulunmak ve bu tahminlere dayanarak sıkça kullanılan konut açığı ve konut fazlası gibi kavramların sınıfsal boyutunu İstanbul örneği üzerinden ortaya koymaktır.

Anahtar Kelimeler

İstanbul, inşaat odaklı birikim, konut açığı, konut fazlası, barınma ihtiyacı.

Kaynakça

• Akçay B (2006). Avrupa Birliği Finansal Entegrasyon Sürecinde İpotekli Piyasalar: Aday Ülke Statüsünde Olan Türkiye’ye Bir Bakış. Ankara Avrupa Çalışmaları Dergisi, 6 (1), 19-47.
• Akçay B (2011). Integration of Residential Mortgage Markets of Turkey and the European Union in Light of Recent Regulation in Turkey. Housing Finance International, 4, 23-31.
• Aşıcı M (2016). Sermayenin Verimli Kullanımında İnşaat-Sanayi Çelişkisi. Kalkınmada Anahtar Verimlilik Dergisi, TC Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Verimlilik Genel
• Müdürlüğü Yayını, 326,
• https://anahtar.sanayi.gov.tr/tr/news/sermayenin-verimlikullaniminda-insaat-%E2%80%93sanayi-celiskisi/2244. Son erişim tarihi, 05.08.2016.
• Balaban O (2011). İnşaat Sektörü Neyin Lokomotifi. Birikim Dergisi, 270, 19-26.
• Batmaz E Ş, Emiroğlu K ve Ünsal S (2006). İnşaatçıların Tarihi Türkiye’de Müteahhitlik Hizmetlerinin Gelişimi ve Türkiye Müteahhitler Birliği. Ankara: Türkiye Müteahhitler Birliği Yayını.
• Baysal C U (2012). Türkiye’nin Kentsel Dönüşüm Politikaları Karşısında Barınma ve Konut Hakkı. Yeşil Düşünce Derneği, Kent Politikaları Dizisi.
• http://web.yesildusunce.org/raporlar/. Son erişim tarihi: 19.11.2016.
• BDDK, (Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu) (2015). Türk Bankacılık Sektörü
• Temel Göstergeleri. BDDK: Veri ve Sistem Yönetimi Daire Başkanlığı. https://www.bddk.org.tr/WebSitesi/turkce/Raporlar/TBSGG/15175tbs_temel_gostergeler_araik_2015.pdf. Son erişim tarihi, 10.09.2016.
• Business (12.07.2016). Konut Fiyat Artışında İstanbul Dünya Üçüncüsü. http://www.
• businessht.com.tr/emlak/haber/1265392-konut-fiyat-artisinda-istanbul-dunyaucuncusu.
• Son erişim tarihi: 17.10.2016.
• Capital (2014). Stok Fazlası Lükste mi? http://m.capital.com.tr/emlak/konut/stokfazlasi-lukste-mi-haberdetay-11191. Son erişim tarihi: 18. 11.2016.
• Cumhuriyet (02.01.2015). Yoksulun Evine El Koyup Satacaklar. http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/ekonomi/177589/Yoksulun_evine_el_koyup_satacaklar.html. Son erişim tarihi: 18.11.2016.
• Çoban A N (2012). Cumhuriyetin İlanından Günümüze Konut Politikası. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 67 (3), 75-108.
• Dalkılıç B ve Aşkın M (2016). Gayrımenkul ve Konut Sektörüne Bakış, Emlak Konut GYO
• Raporu, Ocak.
• http://www.emlakkonut.com.tr/_Assets/Upload/Images/file/2016-Ocak-Konut-Raporu.pdf. Son erişim tarihi, 18.11.2016.
• Dincel G (2015). Büyüme Bağlamında İnşaat Sektörü. Türkiye Sanayi ve Kalkınma Bankası, Araştırma Raporu, Ocak. http://www.tskb.com.tr/i/content/2342_1_TSKB_BuyumeBaglamindaInsaatSektoru_Ocak205.pdf. Son erişim tarihi, 08.08.2016.
• DİSK-AR (Türkiye Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu Araştırma Enstitüsü). http://disk.org.tr/2014/12/disk-ar-aclik-siniri-1283-yoksulluk-siniri-4057-tl/ .İstanbul: 3.12.2014. Son erişim tarihi: 10.10.2016.
• Dünya (16.12.2014). Evlerimizi Bekleyen Üç Önemli Risk. http://www.dunya.com/sektorler/sigortacilik/evlerimizi-bekleyen-uc-onemli-risk-haberi-265929. Son erişim tarihi: 21.08.2016.
• EMO (Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği, Elektrik Mühendisleri Odası), 3194 Sayılı
• İmar Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı. http://www.emo.org.tr/ekler/4a4deb11804b1ba_ek.pdf?tipi=2.
• Son erişim tarihi: 18.11.2016.
• Fainstein S S, Hoffman L M ve Judd D R (2003). Making Theoretical Sense of Tourism.
• İçinde: Lily M. Hoffman, Susan S. Fainstein ve Dennis R. Judd (der). Cities and Visitors, Oxford: Blackwell.
• Gürlesel C F (2006). Gayrimenkul Sektörü ve İstanbul İçin Öngörüler 2015. (GYODER)
• Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı Derneği Yayını. http://www.gyoder.org.tr/yayinlar/arastirma-raporlari. Son erişim tarihi: 21.07.2016.
• Güzelsarı S (2009). Kamu Özel Ortaklıkları Üzerine Eleştirel Bir Değerlendirme. İçinde: Barış Övgün (der), Kamu Yönetimi Yapı İşleyiş Reform, Ankara: Ankara Üniversitesi
• Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayın No: 598, Kamu Yönetimi Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayın No: 5, 43–77.
• Hamnett C ve Shoval N (2003). Museums as Flagships of Urban Development. İçinde: Lily M. Hoffman, Susan S. Fainstein ve Dennis R. Judd (der). Cities and Visitors, Oxford: Blackwell.
• Harvey D (1981). The Urban Process Under Capitalism: A Framework for Analysis, İçinde: Michael Dear ve Allan J Scott (der), Urbanisation and Urban Planning in Capitalist Society, Londra ve New York: Methuen Co.&Ltd.
• Harvey D (1985). The Geopolitics of Capitalism. İçinde: Derek Gregory ve John Urry (der), Social Relations and Spatial Structures. Londra: Macmillan.
• Harvey D (1989). From Managerialism to Entrepreneurialism: The Transformation in Urban Governance in Late Capitalism, Geografiska Annaler B. 71: 3-17.
• Hürriyet (19.04.2016). İstanbul Konut Fiyatı Artışında Dünya İkincisi.
• http://www.hurriyet.com.tr/istanbul-konut-fiyati-artisinda-dunya-ikincisi-40091382.
• Son erişim tarihi. 17.10.2016.
• İSKİ (İstanbul Su ve Kanalizasyon İdaresi). 2016-20 Stratejik plan. İstanbul: İSKİ.
• http://www.iski.gov.tr/web/assets/SayfalarDocs/faaliyetraporlari/faaliyetraporu/pdf/stratejik_plan_2016_2020.pdf. Son erişim tarihi: 22.09.2016.
• Karasu K (2009). Kamu Özel Ortaklığı: Sözleşme Sisteminin Genelleşmesi, İçinde: Barış Övgün (der), Kamu Yönetimi Yapı İşleyiş Reform, Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayın No: 598, Kamu Yönetimi Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayın No: 5, 79–91.
• Kazgan G (1969). “Türk Ekonomisi İçinde İnşaat Yatırımlarının Yeri” Başlıklı Tebliğ Üzerine Düşünceler. Mimarlar Odası-Mimarlık Semineri-Eleştiri: 5.
• Keleş R (2007). İnsan Hakkı Olarak Barınma Hakkı ve Kentsel Dönüşüm. İçinde: Berrin Ceylan Ataman (der), Güncel Sosyal Politika Sorunları, Cahit Talas Anısına, Ankara: A Ü SBF Yayınları, 429-443.
• Kepenek Y ve Yentürk N (2009). Türkiye Ekonomisi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Kessler G (1949). İstanbul’da Mesken Darlığı Mesken Sefaleti, Mesken İnşaatı. Çev. E Zadil, Arkitekt (209-210), 131-134.
• Keyder Ç (1990). İktisadi Gelişme ve Bunalım. İçinde: İrvin Cemil Schick ve Ertuğrul Ahmet Tonak (der), Geçiş Sürecinde Türkiye, İstanbul: Belge Yayınları, 310-321.
• Kösemen C (1969). Türk Ekonomisi İçinde İnşaat Yatırımlarının Yeri, Mimarlar Odası-Mimarlık Semineri-Bildiri: 5.
• Kuban D (1995). Menderes ve İstanbul. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, İstanbul:
• Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı, Cilt 5.
• Kurtuluş H (1999). The Roles of Çiftlik on the Formation of the Metropolitan Fringe in the Expansion of Istanbul Metropolitan Area. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ankara:ODTÜ.
• Kurtuluş H, Purkis S ve Alada A (2012). İstanbul’da Yeni Konut Sunum Biçimleri ve Orta Sınıfların Sosyo Mekansal Yeniden İnşaası. Ankara: TÜBİTAK Araştırma Projesi Raporu
• No. 110K061.
• Nakithaber.com (26.05.2016). Eva Gayrimenkul/Yazıcı: İstanbul’da Markalı Konut Projeleri 2015’te %23 Arttı, Eva Gayrimenkul/Yazıcı: İstanbul’da Markalı Konut Projeleri 2015’te %23 Arttı.
• Son erişim tarihi: 18.11.2016.
• Osmay S (1998). 1923’den Günümüze Kent Merkezlerinin Dönüşümü. İçinde: Yıldız Sey (der), 75 Yılda Değişen Kent ve Mimarlık. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları, 139-154.
• Öztürk Ö (2010). Türkiye’de Büyük Sermaye Grupları: Finans Kapitalin Oluşumu ve Gelişimi. Sosyal Araştırma Vakfı, İstanbul.
• Purkis S (2008). Turizmle Kalkınma ve Kentlerin Kimlik Arayışları: Marmaris Örneği. Marmaris Ticaret Odası Ekonomi Yayınları III, Marmaris.
• Purkis S (2014). Hukuka Aykırı Yasalar Yoluyla Mekan Üzerinden Pervasız Birikim, Eğitim Bilim Toplum, 12 (46), 136-163.
• Scott A J (2007). The Urban Land Nexus and the Stat. Londra ve New York: Routledge.
• Sey Y (1998). Cumhuriyet Döneminde Konut. İçinde: Yıldız Sey (der), 75 Yılda Değişen Kent ve Mimarlık, İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları, 273-300.
• Smith N (1982). Gentrification and Uneven Development. Economic Geography, 58 (2), 139-155.
• Smith N (1986). Gentrification, the Frontier, and the Restructuring of Urban Space. İçinde: Neil Smith ve Peter Williams (der), Gentrification of the City, Boston, Londra, Sydney: Unwin Hyman.
• Smith N ve Williams P (1986). From ‘Renaissance’ to Restructuring: The Dynamics of Contemporary Urban Development. İçinde: Neil Smith ve Peter Williams (der), Gentrification of the City, Boston, Londra, Sydney: Unwin Hyman.
• Şenyapılı T (1978). Bütünleşememiş Kentli Nüfus Sorunu. Ankara: ODTÜ Yayınları.
• TBB (Türkiye Bankalar Birliği) Tüketici Kredileri ve Konut Kredileri Konsolide Raporu https://www.tbb.org.tr/tr/bankacilik/banka-ve-sektor-bilgileri/istatistiki-raporlar/59.
• Son erişim tarihi, 27.09.2016.
• TCMB (Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası) (2014). Mayıs Finansal İstikrar Raporu.
• Tekeli İ (1994). The Development of Istanbul Metropolitan Area: Urban Administration and Planning. Istanbul: IULA-EMME (İstanbul: Kent Basımevi).
• Tekeli İ (1996). Türkiye’de Yaşamda ve Yazında Konut Sorununun Gelişimi. T.C. Başbakanlık TOKİ Konut Araştırmaları Dizisi: 2, Ankara: ODTÜ Basım İşliği. TOBB (Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği). http://www.tobb.org.tr/Sayfalar/AnaSayfa.
• aspx. Son erişim tarihi, 19.08.2016.
• TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu) (2013). Seçilmiş Göstergelerle İstanbul 2013. Ankara: TÜİK.
• TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu). Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS). Haber Bülteni, 2015, Ankara: TÜİK.
• TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu). Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması, Haber Bülteni, 2010, 2015, Ankara: TÜİK.
• TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu). Hanehalkı Kullanılabilir Gelire Göre Sıralı Yüzde 10›luk ve Yüzde 20’lik Gruplar İtibarıyla Yıllık Hanehalkı Kullanılabilir Gelirin Dağılımı, 2006-2015, Ankara: TÜİK.
• TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu). İstatistiklerle Aile, Hanehalkı Tiplerine ve Büyüklüklerine Göre Hanehalkı Sayısı, 2014-2015, Ankara: TÜİK.
• TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu). İstatistiklerle Aile, İllere ve Hanehalkı Tiplerine Göre Hanehalkı Sayısı 2014-2015, Ankara: TÜİK.
• TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu). Nüfus ve Konut Araştırması 2000, 2011, Ankara: TÜİK.
• TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu). Yapı İzin İstatistikleri ve Değişim Oranları, Ankara: TÜİK.
• TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu). İnşaat Ciro ve Üretim Endeksleri, Ankara: TÜİK.
• TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu). Konut Satış İstatistikleri, Haber Bülteni, 2012, 2015, 2016, Ankara: TÜİK.
• TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu). Konut Satış İstatistikleri, Haber Bülteni, Eylül 2016, Ankara: TÜİK.
• TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu). Konut Satış İstatistikleri İpotekli ve Diğer Ayrıntısında İllere ve Yıllara Göre Konut Satış Sayıları, 2013-2016, Ankara: TÜİK.
• TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu). Konut Ruhsat ve Yapı İzinleri İstatistikleri, Ankara: TÜİK.
• TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu). İlk ve İkinci El Ayrıntısında İllere ve Yıllara Göre Konut Satış İstatistikleri, Ankara: TÜİK:
• TÜRK-İŞ (Türkiye İşçi Sendikaları Konfedarasyonu). Şubat 2015 Açlık ve Yoksulluk Sınırı, Haber Bülteni. Ankara: 26 şubat 2015. http://www.turkis.org.tr/dosya/y2JF5cN3HuEV.
• pdf. Son erişim tarihi: 10.10.2016.
• Türkün A, Ünsal B Ö ve Yapıcı M (2014). İstanbul’da 1980’ler Sonrasında Kentsel Dönüşüm: Mevzuat, Söylem, Aktörler ve Dönüşümün Hedefindeki Alanlar. İçinde: Asuman Türkün (der), Mülk, Mahal, İnsan: İstanbul’da Kentsel Dönüşüm, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 79-139.
• Türkün A (2014). Sonuç. İçinde: Asuman Türkün (der), Mülk, Mahal, İnsan: İstanbul’da Kentsel Dönüşüm, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 391-436.
• Yalçıntan M C, Çalışkan Ç O, Çılgın K ve Dündar U (2014). İstanbul Dönüşüm Coğrafyası. İçinde: Ayfer Bartu Candan ve Cenk Özbay (der), Yeni İstanbul Çalışmaları: Sınırlar, Mücadeleler, Açılımlar, İstanbul: Metis Yayınları, 47-70.
• Zukin S (1995). The Cultures of Cities. Oxford: Blackwell.