Neoliberal Muhafazakârlığın İş ve Aile Yaşamını Uzlaştırma Yaklaşımı

Yıl 2016, Cilt: 40 Sayı: 3, 35 - 54, 07.11.2016

Servet Gün

Öz

Ev içi iş yüküyle iş yerindeki sorumlulukları bağdaştırmayı amaçlayan iş ve aile yaşamını uzlaştırma anlayışı, toplumsal cinsiyet eşitsizliğine çare olarak Batılı ülkelerde 30-40 yıllık bir çabaya bağlı olarak olgunlaşmış bir yaklaşımı ifade etmektedir. Her ülkenin özgüllüğüne bağlı farklı seyirler izleyebilen iş ve aile yaşamını uzlaştırma siyaseti, Türkiye’de çok yakın bir geçmişe tarihlenmektedir. 2010 yılında bir dizi çalışmayla başlayan uzlaştırma arayışları bugün somut yasal bazı düzenlemelerle kendi özgüllüğü içerisinde belirli bir eğilimi ortaya koyabilmiş durumdadır. Zira “Aile ve Dinamik Nüfus Yapısının Korunması Programı”nın belirlediği çerçevede şekillenen uzlaştırma yaklaşımı, pro-natalist (nüfus arttırıcı) programların öne çıktığı politikalar içerisine yerleştirilmiştir. Kimi politika belgeleri ve bazı düzenlemeler ile tasarılara müracaat edilerek analiz edilecek olan Türkiye’nin uzlaştırma yaklaşımı, elbette ki, iş yaşam dengesini sağlayabilecek mi veya toplumsal cinsiyet eşitliğini belirli ölçülerde gerçekleştirebilecek mi sorularıyla da muhatap olmaktadır. Sonuçta ataerkil işbölümünü pekiştiren aile politikalarının yanı sıra esnek çalışma politikalarını genişleten bir eğilimin söz konusu olması, uzlaştırma yaklaşımının ekonomi-politiği hakkında bazı saptamalar yapmaya imkân vermektedir.

Anahtar Kelimeler

Ataerkillik, iş ve aile yaşamını uzlaştırma, neoliberal strateji, muhafazakârlık, toplumsal cinsiyet.

Kaynakça

• Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı (2014). Türkiye Aile Yapısı Araştırması Tespitler, Öneriler. Araştırma ve Sosyal Politika Serisi 07, İstanbul.
• Akın M H (2012). Türkiye’de Muhafazakârlığın Direnme Odağı Olarak Aile. Muhafazakâr Düşünce, 8(31), 3-20.
• Baker U (2006). Muhafazakâr Kisve. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Muhafazakârlık içinde. T Bora ve M Gültekingil (der), İstanbul: İletişim Yayınları, 101-104.
• Başbakanlık (2016). İş Kanunu ile Türkiye İş Kurumu Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı. TBMM Başkanlığı.
• Bakırcı K (2010). Türk Hukukunda İş ve Aile Sorumluluklarının Uzlaştırılması: Uluslararası Hukuk ve AB Hukuku Çerçevesinde Bir Değerlendirme. Emek Piyasasında Toplumsal Cinsiyet Eşitliğine Doğru İş ve Aile Yaşamını Uzlaştırma Politikaları içinde. İ İlkkaracan (der), İstanbul: İTÜ Bilim, Mühendislik ve Teknolojide Kadın Araştırmaları ve Uygulamaları Merkezi Yayınları, 59-86.
• Beneria L ve Martinez-Iglesias M (2010). Yeni Toplumsal Cinsiyet Düzeni ve İş ve Aile Yaşamını Uzlaştırma Politikaları: İspanya Örneği. İçinde: İ İlkkaracan (der), Emek Piyasasında Toplumsal Cinsiyet Eşitliğine Doğru İş ve Aile Yaşamını Uzlaştırma Politikaları, İstanbul: İTÜ Bilim, Mühendislik ve Teknolojide Kadın Araştırmaları ve Uygulamaları Merkezi Yayınları, 201-226.
• Bora T (2009). Analar, Bacılar, Orospular: Türk Milliyetçi-Muhafazakâr Söyleminde Kadın. İçinde: A Öncü ve O Tekelioğlu (der), Şerif Mardin’e Armağan İstanbul: İletişim Yayınları, 241-282.
• Connell R W (1998). Toplumsal Cinsiyet ve İktidar: Toplum, Kişi ve Cinsel Politika. Çev. C Soydemir, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Çarkoğlu A ve Kalaycıoğlu E (2012). Türkiye’de Aile, İş ve Toplumsal Cinsiyet. İstanbul Politikalar Merkezi, (Rapor).
• Çelik A (2012). Ulusal İstihdam Stratejisi: Ucuzluk, Esneklik ve Güvencesizlik. İçinde: Ulusal İstihdam Stratejisi: Eleştirel Bir Bakış, Ulusal İstihdam Stratejisi Sempozyumu, 13 Nisan 2012, Ankara, 13-35.
• Davutoğlu A (2015). Ailenin ve Dinamik Nüfus Yapısının Korunması Programı Tanıtım.
• http://www.basbakanlik.gov.tr/Forms/_Article/pg_Article.aspx?Id=3e77b6d3-9941-429b-a670-2a26fce1db5e . Son erişim tarihi, 10/12/2015.
• Davutoğlu A (2016). Doğum Yapan Kadın Aslında Vatani bir Görev Yapıyor. http://www.yenicaggazetesi.com.tr/dogum-yapan-kadin-vatani-gorev-yapiyor-130587h.htm. Sonerişim tarihi, 05/02/2016.
• Dedeoğlu S (2000). Toplumsal Cinsiyet Rolleri Açısından Türkiye’de Aile ve Kadın Emeği. Toplum ve Bilim, 86, 139-170.
• Dedeoğlu S ve Şahankaya A (2015). Türkiye’de İş ve Aile Yaşamını Uyumlulaştırma Politikaları. İçinde: S. Dedeoğlu ve A Y Elveren (der.), 2000’ler Türkiye’sinde Sosyal Politika ve Toplumsal Cinsiyet Ankara: İmge Kitabevi.
• Dönmez A F ve Kurtulmuş M M (2012). Kapitalizm Ataerki ve Kadın Emeği. Toplum ve Hekim Dergisi, 27(4), 256-273.
• Dünya Ekonomik Forumu Küresel Cinsiyet Ayrımı Raporu (2012). https://www.tbmm.gov.tr/komisyon/kefe/belge/uluslararasi_belgeler/bazi_rap/Dunya%20Ekonomik%20Forumu%20raporu%202012-bilgi%20notu.pdf.
• Son erişim tarihi, 23/03/2016.
• European Commission (2010) Gender Equality Strategy 2010-2015. http://ec.europa.eu/social/main.jsp?langId=en&catId=89&newsId=890&furtherNews=yes
• Son Erişim tarihi, 15/08/2016.
• Ecevit Y (1985). Üretim ve Yeniden-Üretim Sürecinde Ücretli Kadın Emeği. Yapıt Toplumsal Araştırmalar Dergisi, 8, 72-93.
• Ecevit Y (2008). İşgücüne Katılım ve İstihdam. İçinde: Türkiye’de Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği: Sorunlar, Öncelikler ve Çözüm Önerileri İstanbul: TÜSİAD ve KAGİDER Yayınları, 113-191.
• Eryurt M A, Beşe Canpolat Ş ve Koç İ (2013). Türkiye’de Nüfus ve Nüfus Politikaları: Öngörüler ve Öneriler. Amme İdaresi Dergisi, 46(4), 129-156.
• Göksel İ (2015) Türkiye’de Kadın İşgücü: Muhafazakarlığın Rolü. İçinde: S. Dedeoğlu ve A Y Elveren (der.), 2000’ler Türkiye’sinde Sosyal Politika ve Toplumsal Cinsiyet. Ankara: İmge Kitabevi.
• Gözden Geçirilmiş Metin (2009). TİSK, TOBB ve TÜSİAD’ın Esneklik Konusundaki Ortak Görüş ve Önerileri (Gözden Geçirilmiş Metin), www.tusiad.org/tr/tum/.../2210_2472d037f3c5afd5b10a20330b18c188 .
• Son erişim tarihi, 02/03/2016.
• Gül S S (2001). Muhafazakârlık Tartışmaları ve Muhafazakâr Bir Gazete Olarak Zaman
• Gazetesi. Mülkiye, 25(227), 145-170.
• Haber Bülteni (2016). TÜİK Temel İşgücü Göstergeleri 2014-2015, http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=21567. Son erişim tarihi, 23/03/2016.
• Hartmann H (2012). Marksizmle Feminizmin Mutsuz Evliliği. İçinde: G A Savran ve N Tura Demiryontan (der), Kadının Görünmeyen Emeği. İstanbul: Yordam Yayınları, 157-206
• İlkkaracan İ (2010). Giriş. İçinde: İ İlkkaracan (der), Emek Piyasasında Toplumsal Cinsiyet Eşitliğine Doğru İş ve Aile Yaşamını Uzlaştırma Politikaları. İstanbul: İTÜ Bilim, Mühendislik ve Teknolojide Kadın Araştırmaları ve Uygulamaları Merkezi Yayınları.
• İş ve Aile Yaşamını Uzlaştırma Politikaları Çalıştay Raporu (2012). Ak Parti Genel Merkez
• Kadın Kolları Başkanlığı, https://www.akparti.org.tr/upload/documents/7. Son erişim tarihi, 03/02/2016.
• Kağnıcıoğlu D (2013). Refah Devleti Modellerine Göre Avrupa Birliği’nde İş-Yaşam Çatışması ve İş-Yaşam Dengesi Politikaları. Çimento Endüstrisi İşverenleri Sendikası Dergisi, 27(1), 22-39.
• Kandiyoti D (2013). Cariyeler, Bacılar, Yurttaşlar: Kimlikler ve Toplumsal Dönüşümler, Çev. A Bora vd., İstanbul: Metis Yayınları.
• Kaya Bahçe S (2008). Kapitalizm ve Annelik. Mülkiye, 32(238), 71-84.
• Kazami F (2004). Toplumsal Cinsiyet, İslam ve Politika. Çev. D Özalpat,
• (http://dergiler. ankara.edu.tr/dergiler/38/279/2525.pdf . Son erişim tarihi, 01/02/2016.
• Molineux M (2012). Ev Emeği Tartışması ve Ötesi. İçinde: G Acar Savran ve N Tura
• Demiryontan (der), Kadının Görünmeyen Emeği. İstanbul: Yordam Yayınları, 115-156.
• Nisbet R (2002). Muhafazakarlık. İçinde: T Bottomore ve R Nispet. (der), Sosyolojik Çözümlemenin Tarihi, M Tunçay, ve A Uğur (yay. haz.), Çev. E Mutlu, Ankara: Ayraç Yayınları, 97-133.
• Onaran Ö (2004). Emek Piyasasına Dayalı Yapısal Uyum: Katılık Miti. İçinde: N Balkan ve S Savran (haz.), Neoliberalizmin Tahribatı Türkiye’de Ekonomi, Toplum ve Cinsiyet. İstanbul: Metis Yayınları, 211-233.
• Onuncu Kalkınma Planı Eki (2015). Ailenin ve Dinamik Nüfus Yapısının Korunması Eylem Planı, Ankara: Türkiye Cumhuriyeti Kalkınma Bakanlığı.
• Özaydın M M (2013). Cinsiyete Dayalı Refah Sınıflandırmaları Temelinde İş ve Aile Yaşamının Uyumlaştırılması Sorunu. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 15(3), 47-72.
• Özen Kapız S (2002). İş-Aile Yaşamı Dengesi ve Dengeye Yönelik Yeni Bir Yaklaşım: Sınır
• Teorisi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(3), 139-153.
• Özkaplan N (2010). İş ve Aile Yaşamı Dengesi: Yeni Bir Olanak mı?. İçinde: U Serdaroğlu (der), İktisat ve Toplumsal Cinsiyet. Ankara: Efil Yayınları.
• Özuğurlu A (2012). Neoliberalizm ve Feminist Politikada ‘Sınıfsal Tutum’ Arayışları. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 67(4), 125-146.
• Radikal (2009). Cumhurbaşkanı Gül’den ‘Kiralık İşçiye’ Veto: Bu Yasayla Çalışma Barışı Bozulur. http://www.radikal.com.tr/ekonomi/cumhurbaskani-gulden-kiralik-isciyeveto-bu-yasayla-calisma-barisi bozulur-944450/ . Son erişim tarihi, 07/04/2016.
• Süral N (2013). Türkiye’de Kadın İstihdamı: Fırsatlar, Engeller ve Hukuki Çerçeve. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 15(Özel Sayı), 279-309.
• TEPAV (2013). Onuncu Kalkınma Planı Hakkında Bir Değerlendirme. Türkiye EkonomiPolitikaları Araştırma Vakfı,No: 201330.
• Toksöz G. (2016). Yeni Aile Nüfus Yasasının Amacı Doğurganlığı Arttırmak. http://bianet.org/bianet/toplum/162081-yeni-aile-nufus-yasasinin-amaci-dogurganligi-artirmak.
• Son erişim tarihi, 02/03/2016.
• Toprak Z (1993). II. Meşrutiyet Dönemi’nde Devlet, Aile ve Feminizm. İçinde: Sosyo/Kültürel Değişme Sürecinde Türk Ailesi. Cilt 1, Ankara, 216-227.
• Ünlütürk Ulutaş Ç (2015). İş ve Aile Yaşamını Uzlaştırma Politikaları: Türkiye’de Yeni Politika Arayışlar. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 70(3), 723-750.
• Yeldan E (2012). ’Ulusal İstihdam Stratejisi’ Belgesi Üzerine Makro Ekonomik Bakış. İçinde: Ulusal İstihdam Stratejisi: Eleştirel Bir Bakış. Ulusal İstihdam Stratejisi Sempozyumu 13 Nisan 2012, Ankara, 7-12.
• Yıldırım N (2014). Toplumsal Cinsiyet ve Aile-Din-Toplum. İçinde: Başka Bir Aile Mümkün mü? Çev. B Yıldırım, İstanbul: Heinrich Böll Stiftung Derneği Türkiye Temsilciliği Yayınları, 49-54.
• Yuval-Davis N (2010). Cins ve Milliyet. Çev. A Bektaş, İletişim Yayınları: İstanbul.