Şili Sosyalist Deneyiminin (1970-1973) Ekonomi- Politiğinin Tarih Yazını Üzerine

Yıl 2018, Cilt: 42 Sayı: 4, 533 - 564, 11.12.2018

Özgüt Balkılıç

Öz

Toplumsal mücadelelerin 20.yüzyıl boyunca hiç hız kesmeden ilerlediği Latin Amerika
kıtasında, Şili’de Salvador Allende ve Unidad Popular iktidarı dönemi kuşkusuz özel
bir önemi hak eder. Zira bu dönem, dünya tarihinde ilk defa seçimle iş başına gelmiş
bir hükümetin bir toplumsal düzen olarak sosyalizme barışçı ve aşamalı bir şekilde
geçme çabasına tanıklık etmiştir. Gerçekten de, Allende hükümeti sosyalizme geçiş
için özellikle iktisadi düzeyde kapsamlı reformlar uygulamış ve bu reformların Şili
toplumunu sosyalizme doğru yönelteceğini savunmuştur. Ancak, bu reformlar özellikle
orta sınıfların hükümete ve sosyalist iktidara kendiliğinden desteğini sağlamadığı
gibi, hükümetin bir askeri darbeyle yıkılmasını da engelleyememiştir. 1970’li yılların
toplumsal mücadelelerinin önemli ve özgün bir deneyimi olan Allende dönemini
anlamak için bu dönemin ekonomi politikalarına ve toplumsal mücadelelerin bu
politikalar etrafında nasıl şekillendiğine dair geniş bir tarih yazımı gelişmiştir. Bu makale
Allende döneminin söz konusu ekonomik politikalarının bir incelemesinden ziyade,
söz konusu tarih yazınının nasıl şekillendiğini anlama çabasıdır. Bu anlamda makale
söz konusu eserleri incelerken bu eserlerin dayandıkları teorik modellerin inceleme
nesneleriyle ilişkisine odaklanacaktır. Zira, makale böylesi çalışmaların önemi ve
iddiasının beslendikleri teorik modellerin bir sağlamasından ziyade, tarihsel gerçekliği
farklı boyutlarıyla sunabilme yetilerinden kaynaklanması gerektiğini iddia etmektedir.
Bu varsayıma dayanarak, makale Şili sosyalizminin tarih yazımını jeopolitik düzey,
devlet düzeyi ve toplumsal hareketler düzeyi olmak üzere üç düzeyde inceleyecektir.
Jeopolitik düzeyde Amerika Birleşik Devletleri’nin sosyalist iktidar ve darbe sürecindeki
rolüne odaklanan çalışmalar ele alınacaktır. İkinci düzeyde sosyalist iktidarın siyasi,
toplumsal ve iktisadi politikalarını inceleyen çalışmalar incelenecektir. Üçüncü olarak ise
toplumsal hareketler ile sosyalist hükümet arasındaki ilişkileri analiz eden çalışmalara
odaklanılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Şili, Salvador Allende, Unidad Popular, ABD, Toplumsal Hareketler

Kaynakça

• Amir S (2014). The Return of Fascism in Contemporary Capitalism. Monthly Review, 1 Eylül 2014. https://monthlyreview.org/2014/09/01/the-return-of-fascism-incontemporary- capitalism/ Son Erişim Tarihi 07/12/2018.
• Bello W. (2016). How Middle Class Chileans Contributed to the Overthrow of Salvador Allende. The Nation, 21 Eylül 2016. https://www.thenation.com/article/how-middleclass- chileans-contributed-to-the-overthrow-of-salvador-allende/ Son Erişim Tarihi 06/12/2018.
• Bitar S (1986) Chile: Experiment in Democracy. Philadelphia: Institute for the Study of Human Issues.
• Castells M (1975). Immigrant Workers and Class Struggles in Advanced Capitalism: The Western European Experience. Politics & Society, 5, 33-66.
• De Vylder S (1976). Allende’s Chile: The Political Economy of the Rise and Fall of Unidad Popular. Cambridge: Cambridge University Press.
• Farnsworth E vd. (1976). The Invisible Blockade: The United States React. İçinde: Arturo Valenzuela ve J. Samuel Valenzuela (der.), Chile: Politics and Society, New Brunswick: Transaction Books.
• Haslam J (2005). The Nixon Administration and the Death of Allende’s Chile: A Case of Assisted Suicide. New York: Verso.
• Kay C (1976). Agrarian Reform and the Transition to Socialism. İçinde: Philip J. O’Brien (der.), Allende’s Chile, New York: Praeger.
• Lucia P S (1976). The Industrial Working Class and the Struggle for Power in Chile. İçinde: Philip J. O’Brien (der.), Allende’s Chile, New York: Praeger.
• Meller P (2000). The Unidad Popular and the Pinochet Dictatorship. New York: St. Martin’s Press.
• O’Brien P J (1976). Was the United States for the Chilean Coup? İçinde: Philip J. O’Brien (der.), Allende’s Chile, New York: Praeger.
• Oppenheim L H (1993). Politics in Chile: Democracy, Authoritarianism, and the Search for Development. Boulder: Westview Press.
• Petras J (1976). Nationalization, Socioeconomic Change and Popular Participation. İçinde: Arturo Valenzuela ve J. Samuel Valenzuela (der.), Chile: Politics and Society, New Brunswick: Transaction Books.
• Qureshi L Z (2009). Nixon, Kissinger, and Allende: US Involvement in the 1973 Coup in Chile. Lanham: Rowman & Littlefield Publishers.
• Samuel R (1990). Grand Narratives. History Workshop Journal, 29 (1), 120-133.
• Stallings B (1978). Class Conflict and Economic Development in Chile, 1958-1973. Stanford: Stanford University Press.
• Thompson E P (1963). The Making of the English Working Class. New York: Vintage Books.
• Thompson E P (1978). The Poverty of Theory & Other Essays. New York: Monthly Review Press.
• Threlfall M (1976). Shantytown Dwellers and People’s Power. İçinde: Philip J. O’Brien (der.), Allende’s Chile, New York: Praeger.
• Winn P (1986). Weavers of Revolution: The Yarur Workers and the Chile’s Road to Socialism. New York: Oxford University Press.