Bireyler ve Birey Olamayan Bireyler: Liberalizm ve 19. Yüzyılın Çelişkileri

Yıl 2018, Cilt: 42 Sayı: 4, 565 - 592, 11.12.2018

İsmet Parlak , Enis Öztürk

Öz

Bu çalışmada 19. yüzyıl Sanayi Devrimi döneminde yaşanan toplumsal bunalım,
liberalizmin ve kapitalizmin kendi içsel dinamikleriyle açıklanmaya çalışılmıştır. Çalışma,
meseleyi bireyin ortaya çıkış sürecinden itibaren ele almakta, liberalizm, Aydınlanma
ve devrimler çağını izleyerek konuyu 19. yüzyıla kadar getirmektedir. Bu çerçevede
çalışma, konuyu iki başlık altında incelemektedir. İlk olarak bireyin ya da bireyselliğin
gelişimi konusu liberal söyleme yakın tonlar içerirken, ikinci olarak da bireysellik/
haklar kümesinin genişliği bu söylemin ne derece, hangi toplumsal kesimler için geçerli
olabildiğini sorgulamaktadır. Öte yandan bu çalışma, bugün ortaya çıkan eşitsizliklerin ve
günümüzün tüketerek var olabilen bireyinin sadece ve basitçe 1980’ler sonrası dönüşümle
açıklanmasının aksine, meseleyi daha erken zamanlardan itibaren temellendirmeyi
denemektedir. Başka bir ifadeyle tek başına neo-liberalizmin günah keçisi ilan edilmesi
yerine sorunu liberalizmin birey anlayışında aramayı önermektedir.

Anahtar Kelimeler

Birey, bireycilik, kapitalizm, liberalizm, Sanayi Devrimi

Kaynakça

• Ağaoğulları M A (2009). Aydınlanma: Düşünceler Yumağı. İçinde: M A Ağaoğulları vd. (der), Kral Devletten Ulus Devlete, Ankara: İmge Kitabevi Yayıncılık, 233-353.
• Ağaoğulları M A (2010). Ulus Devlet ya da Halkın Egemenliği,Ankara: İmge Kitabevi Yayıncılık.
• Akal C B (2014). İktidarın Üç Yüzü, Dost Kitabevi Yayınları, Ankara.
• Aktan C C (1995). Klasik liberalizm, Neo-liberalizm ve Liberterarianizm. Amme İdaresi Dergisi, 28 (1), 3-32.
• Amin S (1997). Emperyalizm ve Eşitsiz Gelişme Çev: S Lim, İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Aydınonat E (2010). Adam Smith’in “Görünmez El”i: Doğru Sanıyor Olabileceğiniz Yanlışlar. İçinde: E Aydınonat ve M Kara (der), Görünmez Adam Smith, İstanbul: İletişim Yayınları, 137-167.
• Bauman Z (2003). Yasa Koyucular ile Yorumcular. Çev. K Atakay), İstanbul:Metis Yayınları.
• Block F ve Somers M (2014). Ekonomistik Yanılgının Ötesi: Karl Polanyi’nin Holistik Toplum Bilimi. İçinde:T Skocpol (der),Tarihsel Sosyoloji: Bloch’tan Wallerstein’a Görüşler ve Yöntemler,Çev. A Fethi, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 52-93.
• Berlin I (1969). Two Concepts of Liberty. http://www.ozgurtoplumundegerleri.com/ res/Isaiah_Berlin_Iki_Ozgurluk_Kavrami.pdf. (Erişim tarihi: 28.10.2018).
• Braudel F (2015). Kapitalizmin Kısa Tarihi.Çev. İ Yerguz, İstanbul, Say Yayınları.
• Braudel F (2001). Uygarlıkların Grameri.Çev. M A Kılıçbay, Ankara: İmge Kitabevi Yayıncılık.
• Buğra A (1995). İktisatçılar ve İnsanlar.İstanbul: İletişim Yayınları.
• Buğra A (2008). Kapitalizm, Yoksulluk ve Türkiye’de Sosyal Politika.İstanbul: İletişim Yayınları.
• Burckhardt J (1974). İtalya’da Rönesans Kültürü.Çev. B S Baykal, Ankara: Devlet Kitapları.
• Büyükbuğa B (2010). Adam Smith’in Ticari Toplum Tasavvuru: Eşitsizlik ve Modern Devletin Oluşumu. İçinde: M Aydın vd. (der),Politik İktisat ve Adam Smith, İstanbul: Yön Yayınları, 115-125.
• Çiğdem A (1997). Aydınlanma Düşüncesi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Çüçen A (2005). Batı Aydınlanmasının Düşünsel Kökenleri ve Eleştirisi.İçinde:A Yağmur (der),Prof. Dr. Süleyman Hayri Bolay Armağan Kitabı, Ankara: Gazi Kitabevi, 115-122.
• D’Holbach B (1996). Rahipler.İçinde: DDiderot ve J D’Alembert (der), Ansiklopedi ya da Açıklamalı Bilimler, Sanatlar ve Zanaatlar Sözlüğü, Çev. S Hilav, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 252.
• Dowd D (2008).Kapitalizm ve Kapitalizmin İktisadı: Eleştirel Bir Tarih.Çev. C Gerçek, İstanbul: Yordam Kitap.
• Erdoğan M (2006).Aydınlanma Modernlik ve Liberalizm.Ankara: Orion Yayınevi. Fromm E (2011).Özgürlükten Kaçış.Çev. Ş Yeğin, İstanbul: Payel Yayınları.
• Fukuyama F (2014). Tarihin Sonu ve Son İnsan. Çev. Z Dicleli, İstanbul: Profil Yayıncılık.
• Güngör K (2018). İktisadın Tarihine Kısa Bir Bakış ve Merkantilizmden Günümüze İktisadi Düşünceler,https://www.researchgate.net/publication/266607898_iktisadin_tarihine_ kisa_bir_bakis_ve_merkantilizmden_gunumuze_iktisadi_dusunceler. Son erişim tarihi: 31.10.2018
• Helvacıoğlu E (2008). Burjuva Aydınlanmasının Serüveni ve Emekçi Aydınlanması.İçinde: A Timuçin vd. (der), Aydınlanma Nedir?, İstanbul: Bilim ve Gelecek Yayın Kolektifi, 67-80.
• Hobbes T ( 2011). Leviathan.Çev. S Lim, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Hobsbawm E (2003). Sanayi ve İmparatorluk.Çev. A Ersoy, Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• İspir N (2011). C. B. Macpherson’un Liberal Demokrasi Eleştirisi.İstanbul: Arı Sanat Yayınevi.
• Kalkan B (2016). Kendiliğinden Doğan Düzen. Ankara: Liberte Yayınları.
• Kaymak M (2010). Adam Smith’in Yeryüzü Cenneti: Ulusların Zenginliği’nin Ticari Topluma İlişkin İyimser Bakış Açısının Maddi ve Entelektüel Kaynakları. İçinde: H Kapucu (der), Politik İktisat ve Adam Smith, İstanbul: Yön Yayınları, 289-317.
• Kaymak M (2010). David Ricardo: Bilimsel Politik Ekonominin Burjuva Sınırları, https:// ozgurlukdunyasi.org/arsiv/36-sayi-214/304-david-ricardo-bilimsel-politik-ekonomininburjuva- sinirlari. Son erişim tarihi:31.10.2018
• Kant I (2000). Aydınlanma Nedir?.Çev.N Bozkurt,ToplumBilim Dergisi Aydınlanma Özel Sayısı,11, 17-21.
• Kabaş T (2018). Alfred Marshall’ın Neoklasik İktisat Düşüncesinin Sosyal Özellikleri, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6 (64), 183-192.
• Kazgan G (2006). Adam Smith ve ‘Milletlerin Zenginliği’ Üzerine, İçinde: A SmithMilletlerin Zenginliği, İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları, 8-18.
• Kılıçbay M A (1992). Doğu’nun Devleti Batı’nın Cumhuriyeti,Ankara: Gece Yayınları.
• Kılıçbay M A (1995). En Gerçekçi Senaryo.İçinde:A Tocqueville Eski Rejim ve Devrim, İstanbul: Kesit Yayıncılık, 9-16.
• Kılıçbay M A (2003). Cumhuriyet Ya Da Birey Olmak,Ankara: İmge Kitabevi Yayıncılık. Lefebvre G (1972). Kapitalizm, Çev. V Günyol, İstanbul: Çan Yayınları.
• Locke J (2013). Hükümet Üzerine İkinci Tez.Çev. A Doğan, İzmir: İlya Yayınevi.
• Lukes S (2006). Bireycilik, Çev. İ Serin, İstanbul: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Macpherson C B (1962). The Political Theory of Possessive Individualism.New York: Oxford University Press.
• Marshall T H (2000). Yurttaşlık ve Toplumsal Sınıflar. Çev. A Kaya, Ankara: Gündoğan Yayınları.
• Marx K (1979). Grundrisse: Ekonomi Politiğin Eleştirisi İçin Ön Çalışma.Çev. S Nişanyan, İstanbul: Birikim Yayınları.
• More T (2012). Utopia.Çev. S Eyüboğlu vd.,İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Müftüoğlu A (2010). Özgürlüğün Eşitlik ve Kardeşlikle Kavgası: Locke vs. Rousseau. Birinci Uluslararası Felsefe Kongresi, Bursa: Asa Kitabevi Yayınları, 210-221.
• Neocleous M (2013). Toplumsal Düzenin İnşası:Polis Erkinin Eleştirel Teorisi.Çev. A Bekmen, İstanbul: H2O Kitap.
• Polanyi K (2010). Büyük Dönüşüm: Çağımızın Siyasal ve Ekonomik Kökenler.Çev. A Buğra, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Robertson J (2005). Adam Smith: Aydınlanma ve Toplum Felsefesi. Çev. İ Sezal, Piyasa Dergisi, 15, 61-71.
• Rousseau J J (2002). İnsanlar Arasındaki Eşitsizliğin Kaynağı ve Temelleri Üzerine Konuşma. Çev. R N İleri, İstanbul: Say Yayınları.
• Rousseau J J (2009). Emile ya da Eğitim Üzerine, Çev. Y Avunç, İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Rousseau J J (2011). Toplum Sözleşmesi. Çev. V Günyol, İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Schumpeter J (1974). Kapitalizm, Sosyalizm ve Demokrasi, Çev. T Akoğbu, İstanbul: Varlık Yayınevi.
• Silier Y (2013). Özgürlük Yanılsaması: Rousseau ve Marx.İstanbul: Yordam Kitap.
• Simmel G (2009). Bireysellik ve Kültür. Çev. T Birkan, İstanbul: Metis Yayınları.
• Smith A (2000). Glasgow Edition of the Works and Correspondence of Adam Smith (1981-87) Vol. I: The Theory of Moral Sentiments. New York: Prometheus Books.
• Smith A (2006). Milletlerin Zenginliği. Çev. H Derin, İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Strauss L (2000). Tabii Hak ve Tarih. İçinde: C B Akal (der), Devlet Kuramı, Çev. O Erözden, Ankara:Dost Kitabevi Yayınları, 269-322.
• Sunar L (2006). 19. Yüzyılda Avrupa: Bir Cennet Düşünden Bir Kâbusun Doğuşu, İlem Dergisi 1 (1), 75-92.
• Şahin B (2008). Liberal Demokrasinin Temelleri. İçinde: B Şahin (der), Güncel Demokrasi Tartışmaları, İstanbul: Orion Yayınları. 1-26.
• Şenel A (1995). Siyasal Düşünceler Tarihi.Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Tocqueville A (1992). Eski Rejim ve Devrim.İçinde: M A Kılıçbay Doğu’nun Devleti Batı’nın Cumhuriyeti, Ankara: Gece Yayınları, 135-153.
• Wallerstein I (2012). Tarihsel Kapitalizm ve Kapitalist Uygarlık.Çev. N Alpay, İstanbul: Metis Yayınları.
• Weber M (1999). Protestan Ahlakı ve Kapitalizmin Ruhu.Çev. Z Gürata, Ankara: Ayraç Yayınevi.
• Vergara F (2014). Liberalizmin Felsefi Temelleri. Çev. B Arıbaş, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Wood E M ve Wood N (2008). İsyan Borusu: Kapitalizmin Yükselişi ve Siyasal Teori 1509- 1688.Çev. F Bakırcı, Ankara: Epos Yayınları.