Türkiye’de Medya Etnografisi Yapmak: Alanın Gelişimi ve Seyrine Eleştirel Bir Bakış

Yıl 2018, Cilt: 42 Sayı: 4, 593 - 637, 11.12.2018

Emek Çaylı

Öz

Kapsamı ve sınırları tartışılmaya devam eden medya etnografisini, gözlem ve görüşme
gibi nitel araştırma tekniklerinin medya araştırmalarına uygulanması olarak düşünmek;
farklı kültürlere açılmak ve gündelik hayata dair “yorumlamaların yorumlamasına”
ulaşmak anlamında etnografinin, ortaya çıkış ve varlığını sürdürüş nedenini tam
olarak kavrayamayan, etnografi yapmayı saha araştırması yapmakla özdeş algılayan bir
bakıştır. Medyayı etnografik olarak araştırma konusu yaptığını ifade eden çalışmaların
genelinde böyle bir eğilim sezilmektedir. Medya etnografisinin ne olduğu üzerine
teorik ve yöntembilimsel bir tartışma, aynı zamanda etnografinin ne olduğu sorusuna
dair yanıtlar da içerir. Çalışmada, söz konusu tartışmalardan yola çıkarak belirlenen
“medya etnografisi kriterleri” çerçevesinde, süregelen medya etnografisi çalışmalarının
etnografik niteliği tartışmaya açılmaktadır. Bu amaç doğrultusunda çalışmada,
Türkiye’de medya etnografisi kapsamında değerlendirilebilecek makale çalışmaları
taranarak, mevcut araştırmaların niceliği ve etnografik niteliğine dair analizler
yapılmaktadır. Çalışma, 2000’lerden itibaren artış göstermeye başlayan etnografik
medya araştırmalarının sadece yarıya yakının etnografik nitelikli saha araştırmaları
içerdiğini ortaya koymaktadır. Aynı zamanda, Türkiye’de medya etnografisi alanının
gelişimine dair tarihsel bir izlek sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Medya, etnografi, medya etnografisi, medya antropolojisi, alan araştırması

Kaynakça

• Abu-Lughod L (1997). The Interpretation of Culture(s) After Television. Represantations. No. 59. s. 109-134.
• Agar M H (1980). The Professional Stranger: An Informal Introduction to Ethnography. New York: Academic Press.
• Alasuutari P (1999). Rethinking The Media Audience. London: Sage.
• Algan E (2009). What of Ethnography? Television & New Media. Television and Media. 20(10) 7-9.
• Algan E (2003). The Problem of Textuality in Ethnographic Audience Research: Lessons Learned in Southeast Turkey. İçinde: M. Kraidy and P. Murphy (Eds.). Global Media Studies: Ethnographic Perspectives. New York: Routledge. 23–39.
• Allen S (1994). Media Anthropology. London: Bergin&Garvey.
• Anderson B (1983). Imagined Communities: Reflections on the Origin and Spread of Nationalism. London: Verso.
• Ang I ([1982] 1991). Watching Dallas: Soap Opera and The Melodramatic Imagination. Londra & New York: Routledge.
• Appadurai A (1991). Global Ethnoscapes: Notes and Queries for a Transnational Anthropology. İçinde: R Fox (Ed.). Recapturing Anthropology: Working in the Present. New Mexico: School of American Research Press. 191–210.
• Armbrust W (2004). The Ethnography of Media. Anthropological Quarterly. Vol. 77. No. 4 s. 819-825.
• Askew K ve Wilk R A (2002). The Anthropology of Media. Oxford: Blackwell Publishers. Atay T (2012). Çin İşi Japon İşi. Cinsiyet ve Cinsellik Üzerine Antropolojik Değiniler. İstanbul: İletişim.
• Aydın S ve Erdal Y S (2007). Antropoloji. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
• Beaulieu A (2017). Vectors for Fieldwork: Computational Thinking and New Modes of Ethnography. Hjorth L vd (ed.) The Routledge Companion To Digital Ethnography. London: Routledge.
• Binark M (2015). Yeni Medya Araştırmalarında Araştırma Yöntem ve Teknikleri. İstanbul: Ayrıntı.
• Binark M (2007). Yeni Medya Çalışmaları. Ankara: Dipnot.
• Binark M (1999). Enformasyon Teknolojilerinin Toplumsal Cinsiyete Bağlı Kullanımı: Japonya ve Türkiye Örneği. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Binark M (1992). Televizyon Gündüz Serialleri ve Etkin Kadın İzlerkitle. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Boyer D (2012). From Media Anthropology to the Anthropology of Mediation. İçinde: R Fardon (ed.). The ASA Handbook of Social Anthropology. CA: Sage. 383– 392.
• Boyle J S (1994). Styles of Ethnography. İçinde: J M Morse (ed.) Critical Issues in Qualitative Research Methods. London: Sage.
• Braidotti R (2017). Göçebe Özneler. Ö Karakaş (çev.). İstanbul: Kolektif Kitap.
• Byerly C M & Ross K (2006). Women and Media. Oxford: Blackwell Publishing.
• Cangöz İ vd. (2009). Telegörsel Forumlarda Kadın: Kentli Yoksul Kadın, Kamusal Forumları Nasıl Algılıyor? İçinde: N. Türkoğlu ve S. T. Alayoğlu (ed.) Karaelmas 2009: Medya ve Kültür. İstanbul: Urban. 253-267.
• Ergül H vd. (2012). Medya Ne ki Her Şey Yalan. İstanbul: İletişim.
• Clifford J (1992). Travelling Cultures. İçinde: L Grossberg vd. (eds.). Cultural Studies. London: Routledge. 96-116.
• Çaylı Rahte E ve Ergül H (2017). Etnografi. Moment Dergi. 4(1).
• Çaylı Rahte E (2017a). Medya ve Kültürün Küresel Akışı: Türk Dizilerinin Kosova’da Alımlanması. Milli Folklor. 29 (114). 66-78.
• Çaylı Rahte E (2017b). The Good, The Bad and the Ethnography: An Interview With Daniel Miller. Moment Dergi. 4(1). 14-18.
• Çaylı Rahte E (2013). Gündüz Kuşağı Televizyonunun Etnografik Analizi: Bir İntrospektif Çalışması. İçinde: H Ergül (der.). Sahanın Sesleri: İletişim Araştırmalarında Etnografik Yöntem. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları. 51-81.
• Çaylı Rahte E (2009). Kamusallık, Mahremiyet ve Medya: ‘Kadın Tartışma Programları’ Üzerine Etnografik Bir Araştırma. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• De Certeau M (1984). The Practice of Everyday Life. Steven Rendall (Çev.). Berkeley: University of California Press.
• Doğan H (2013). Antropolojinin Görseli Yeniden ve Yeniden Keşfi: Görsel Antropoloji. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi. Sayı 36 / Bahar. 74-85.
• Depeli G (2014). Etnografik Filmden Sosyal Bilimlere: Bir Bilgi Formu Olarak Görsellik. Akdeniz İletişim. Sayı. 22. 24-40.
• Depeli G (2009). Almanyalı Türklerde Evlilik Törenlerinin Dönüşümü: Kültürel Bellek, Aidiyet ve Kimlik. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Erdemir A (2011). Alevi Nettaşlar: İnternet’te Folklor ve Antropoloji’nin Sınırlarını Zorlamak. Halkbilim. Sayı 14. İlkbahar. 58-61.
• Erdoğan N (2001). Üç Seyirci: Popüler Eğlence Biçimlerinin Alımlanması Üzerine Notlar. Doğu Batı. Sayı: 15. 117-127.
• Erdoğan N (1989). Seyirci ve Bir Anlamlama Süreci Olarak Sinema. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Erginer G (1982). Halkbilimde Görüntü Belgesi Olarak Akarfilmin Kullanılması. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, S.1-2, s.129-151.
• Ergül H (2013). Sahanın Sesleri. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Erkonan Ş (2014). Aile Fotoğrafları: Aile Belleğinin Kurgulanmasında Fotoğrafın Rolünü Etnografik Yöntemle İncelemek. Hacettepe Üniversitesi İletişim Fakültesi Kültürel Çalışmalar Dergisi. 2: 122-147.
• Ernek Alan A (2007). Etnografk Veri İçeren Belgesel Filmlere Türkiye’den Üç Örnek. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 29, 27-49.
• Fiske J (1987). Television Culture. London: Routledge.
• Gauntlett D (2007). Creative Explorations. London: Routledge.
• Geertz C (1988) Works and Lives: The Anthropologist as Author. Stanford: Stanford University Press.
• Geertz C ([1973] 2010). Kültürlerin Yorumlanması. Ankara: Dost.
• Gürcüm B ve Arslan P (2016). Etnografik Araştırmalar ve Tekstil Tasarımı. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. 9(43). 1047-1057.
• Hall S ([1973] 1999). Encoding, Decoding. İçinde: Simon During (Ed.). Cultural Studies Reader. London: Routledge. 508-517.
• Hammersley M ve Atkinson P (1983). Ethnography: Principles in Practice. London: Tavistock.
• Hannerz U (2007). Cosmopolitanism. İçinde: D Nugent ve J Vincent (eds). A Companion to the Anthropology of Politics. London: Blackwell.
• Hannerz U (1992) The Global Ecumene as a Network of Networks. İçinde: A Kuper (ed.). Conceptualizing Society. London: Routledge. 34–56.
• Hine C (2017). From Virtual Ethnography to the Embedded, Embodied, Everyday Internet. İçinde: Hjorth L vd (ed.) The Routledge Companion To Digital Ethnography. London: Routledge.
• Hughes C C (1992) ‘Ethnography’ What’s in a word: Process’ Product Promise?’’ Qualitative Health Research 2(4). 439-50.
• Ingold T (2017) Bu Kadar Etnografi Yeter. Moment. 4 (1). 173-188. Jones Holman S (2005). Autoetnography: Making The Personal Political. İçinde: N K Denzin ve Y S Lincoln (eds.) Sage Handbook of Qualitative Research. Thousand Oaks: SAGE Publications, 763-791.
• Kaptan Y (2016). Reklamcılık Çalışmalarında Medya Etnografisinin Önemi: Çok Alanlı Etnografiler. Selçuk İletişim, 9 (3): 162-177.
• Karabağ Sarı Ç (2012). 12 Eylül Filmlerinin Üniversiteli Gençler Tarafından Alımlanması. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Karagöz E (2016). Antropolojiden Medya Antropolojisine Geçişte Kavramsal Çerçeve. KOSBED. 32. 15-34.
• Kaya Mutlu D (2002). Yeşilçam in Letters: A “Cinema Event” in 1960s Turkey from the Perspective of an Audience Discourse. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Bilkent Üniversitesi İktisat ve Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kejanlıoğlu B ve Timisi N (1993). Talk Show ve Alımlama: Bir Örnek olay olarak ‘Laf Lafı Açıyor’. A.Ü. İLEF Yıllık ‘92: 329-372.
• Kellner D (2011). Cultural Studies, Multiculturalism, and Media Culture. İçinde: G. Dines ve J. M. Humez. Gender, Race, and Class in Media: A Critical Reader. London: Sage. 7-19.
• Kellner D (1995). Media Culture: Cultural Studies, Identity and Politics Between the Modern and the Post-modern. London: Routledge.
• Kılıçbay B (2005). Türkiye’de Gerçeklik Televizyonu ve Yeni Televizyon Kültürü. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Koçer S (2015). I Flew You Stayed As an Example of Domestic Ethnography. Moment Dergi. 2 (1): 338-346.
• Kutlu M (2005). Anadolu’nun Kültürel Yapısı ve Görsel Antropoloji. Kastamonu: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Araştırma ve Eğitim Genel Müdürlüğü, Merkez ve Taşra Folklor Araştırmaları Semineri.
• Lindlof T R ve Milton J S (1998). Media Ethnography in Virtual Space: Strategies, Limits, and Possibilities. Journal of Broadcasting & Electronic Media. 42:2, 170-189.
• Marcus G (1995). Ethnography in/of the World System: The Emergence of Multi-sited Ethnography. Annual Review of Anthropology 24: 95–117.
• Marcus G and Fischer M (1986). Anthropology as Cultural Critique: An Experimental Moment in the Human Sciences. Chicago: University of Chicago Press.
• Mattelart T (2011). Media, Migrations and Transnational Cultures. Media Perspectives for the 21st Century. S Papathanassopoulos (ed.) London: Routledge.
• Miller D ve Slater D (2000). The Internet: An Ethnographic Approach. Oxford: Berg. Morley D ve Brundson C ([1980]1999). The Nationwide Audience. London & NY: Routledge.
• Morley D (1992). Television, Audiences, and Cultural Studies. London & NY: Routledge.
• Murdock G ve Pink S (2015). Picturing Practices: Visual Anthropology and Media
• Ethnography. E. Rothenbuhler ve M. Coman. Media Anthropology. London: Sage. Mutlu E (1998). İletişim Sözlüğü. Ankara: Ark.
• Mutlu E (2001). Popüler Kültürü Eleştirmek. Doğu-Batı. 15: 9-41.
• Nahya Z N (2007). E-köylülük: Bir Siber-Etnografi Örneği Halkbilim Dergisi. 21:17-24.
• Nightingale V (2012). Media Ethnography and the Disappearance of Communication Theory. Media International Australia. 145. 94–102.
• Nightingale V (1993). What’s “Ethnographic” about Ethnographic Audience Research. İçinde: G. Turner. Nation Culture Text. 164-179.
• Orhon E N (2006). Görüntü ve Etnografik Anlatım. İçinde: N. Türkoğlu. Medya Okuryazarlığı. İstanbul: I. Uluslararası Medya Okuryazarlığı Konferansı Bildiri Kitabı.
• Özbudun S (2003). Clifford Geertz. K. Emiroğlu ve S. Aydın. Antropoloji Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat. 326-329.
• Özçetin B (2010). Kullanımlar ve Doyumlar’dan İzlerkitle Sosyolojisine: Türkiye’de İzlerkitle Çalışmaları. İletişim Araştırmaları. 8(2): 9-37.
• Özdamar Akarçay G (2013). Etnografların Alanda Fotoğrafı Kullanma Deneyimleri ve Çalışma Pratikleri Üzerine Bir Etnografik Çalışma AÜDTCF Antropoloji Dergisi, Aralık. 83- 128.
• Özsoy A (2011). Televizyon ve İzleyici: Türkiye’de Dönüşen Televizyon Kültürü ve İzleyici. Ankara: Ütopya.
• Perkins T (2000) Who (and what) is It For?. C Gledhill ve L Williams (eds.). Reinventing Film Studies. New York: Oxford University Press. 76-95.
• Peterson M A (2003). Anthropology and Mass Communication. Media and Myth in the New Millennium. Oxford: Berghahn Books.
• Peterson M A (2009). Response to John Postill. Social Anthropology. 17(3). 337-340.
• Pink Sarah (2013). Doing Visual Ethnography. London: Sage.
• Postill J (2017a). The Diachronic Ethnography of Media: From Social Changing to Actual Social Changes. Moment.4(1). 19-43.
• Postill J (2017b). Remote Ethnography: Studying Culture from Afar. İçinde: Hjorth, Larissa vd (ed.) The Routledge Companion To Digital Ethnography. London: Routledge.
• Postill J ve Pink S (2012). Social Media Ethnography: The Digital Researcher in a Messy Web. Media International Australia. 145 (1). 123-134.
• Postill J (2009). What is the Point of Media Anthropology? Social Anthropology. 17(3). 334−344.
• Radway J (1984). Reading the Romance: Women, Patriachy, and Popular Literature. Chapel Hill, NC ve Londra: University of North Carolina Press.
• Rothenbuhler E W (2008). Media Anthropology as a Field of Interdisciplinary Contact. media-anthropology.net
• Rothenbuhler E ve Coman M (2005). Media Anthropology. London: Sage.
• Saka E (2014). Türkiye’de Yeni Medya Etnografisi Yapmak. İçinde: R. Aras (ed.). Sınırları Aşmak: Türkiye’de Sosyo-Kültürel Antropoloji ve Disiplinlerarası Yaklaşımlar. Konya: Çizgi Kitabevi.
• Saybaşılı N (2017). Sanat Sahada: Görsel Kültür Çalışmalarında Etnografik Bilgi. İstanbul. Metis.
• Spitulnik D (1993). Anthropology and Mass Media. Annual Review of Anthroplogy. Vol. 22. s. 293-315.
• Staiger J (2005). Media Reception Studies. New York & London: New York University Press.
• Stevenson N ([1995] 2008). Medya Kültürleri. İçinde: G Orhon ve B E Aksoy (çev.). Ütopya.
• Türkoğlu N (2011). Toplumsal Dönüşüm ve Medya: Televizyona Karşı Doğa. Kültür ve İletişim Dergisi. 14 (1).
• Türkoğlu N (2009). Medya ve İletişim Çalışmalarının İçerisi Dışarısı. İçinde: D Hattatoğlu ve G Ertuğrul (der.). Méthodos: Kuram ve Yöntem Kenarından. İstanbul: Anahtar. 281- 296.
• Türkoğlu N (1988). Toplumsal Değişimde TV İzleyiciliği: TV İzleyen ve İzlemeyen İki Köyde Karşılaştırmalı Alan Araştırması. Yayımlanmamış Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ünal S (2005). Türkiye’de Üniversite Gençliğinin Cep Telefonu Kullanma Pratikleri: Ankara Ölçeğinde Etnografik Alan Çalışması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Varnalı K (2012). Dijital Kabilelerin İzinde Sosyal Medyada Netnografik Araştırmalar. İstanbul: Mediacat.
• Werner O ve Schoepfle G M (1987). Systematic Fieldwork. CA: Sage.
• Ek. 1. İncelenen Makaleler
• Akbulut H (2014). Sinemaya Gitmek ve Seyir: Bir Sözlü Tarih Çalışması. Elektronik Mesleki Gelişim ve Araştırmalar Dergisi, 2(2), 1-16.
• Biçer S ve Ertan T (2017). Arafta Kalan Gençlik: Arsız Bela Hayranları Üzerine Etnografik Bir Çalışma. Ekurgu, 25(3), 96-119.
• Çaylı Rahte E (2016). Medya ve Kültürün Küresel Akışı: Türk Dizilerinin Kosova’da Alımlanması. Millî Folklor, (29)114, 66-78.
• Demir M (2017). Gelenek ve Modernite Bağlamında Bir Halk Müziği Topluluğu Olarak Yurttan Sesler. Turkish Studies, 12(21), 207-224.
• Durna T ve Durna N (2015). Taşranın Facebook İle İmtihanı: Bir Akdeniz Köyünde Etnografik Keşif Çalışması. Folklor/Edebiyat, 21(83), 99-124.
• Gündoğdu G (2017). Medikal/Estetik Televizyon Programlarının Muhafazakâr Kadın İzleyici Alımlamasına Yönelik Bir Etnografik Çalışma. Intermedia International E-Journal, 4(7), 303-316.
• Gürçayır Teke S (2014) Dönüşen Anneliğe Yönelik Netnografik Bir Analiz: Blogger Anneler. Milli Folklor, 26(103), 32-47.
• Kaplan A (2007). Etnografik Müzik Araştırması. Karadeniz Araştırmaları, 12, 113-126.
• Özalp H K (2018). Sanat Eğitimi Alan Öğrencilerin İmge Çözümleme ve Uygulamada Görsel Kültür Algılarının Belirlenmesi. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, (7)2, 703- 727.
• Özsoy A (2010). Türkiye’de Kentli Çekirdek Ailelerin Medya Okuryazarı Olabilirliği Üzerine Bir Alan Araştırması. Erciyes İletişim, 1(3), 47-58.
• Sağır A (2013). Bir Ölüm Sosyolojisi Denemesi Bağlamında İktisadi Hayata Mezarlıklardan Bakmak: Safranbolu Örneği. Turkish Studies, 8(12), 1095-115.
• Sezgin A A (2016). Türkiye’de İnstagram Fenomenleri: Sosyal Paylaşım Ağlarında İnşa Edilen Yaşamların Kültürel Analizi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(43). 2144-2150.
• Şeker T (2009). 5n1k Haber Programının Alımlama Analizi. Selçuk İletişim, 5(4), 105-117.
• Ünlü F (2018). Orta Yaş Üstü Bireylerde Sosyal Medya Bağımlılığı ve Sosyal İzolasyon. Pesa Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4 (1), 161-172.
• Yanardağoğlu E (2015). Yeni Medya ve Kullanıcı Türevli İçerik: Dokuz8haber Sitesi Örneğinde Yurttaş Gazeteciliği Üzerine Etnografik Bir İnceleme. Folklor/Edebiyat, 83, 251-269.
• Yurdam S (2018). Alan Olarak Dijital Oyun, Çocuk Eyleyiciler ve Tahakküm: Clash Of Clans Oyunu Üzerine Bir İnceleme. Intermedia International E-Journal, 5(8), 66-87.