Bir “Siyasal Süreç” Olarak Fransız Sarı Yelekliler Hareketi’nin Ortaya Çıkışı

Yıl 2019, Cilt: 43 Sayı: 2, 435 - 458, 28.06.2019

Efe Can Gürcan

Öz

17 Kasım 2018 tarihinde 280 binden fazla kişinin sokağa çıkıp hükümeti protesto
etmesiyle başlayan Sarı Yelekliler hareketi, Avrupa’daki kemer sıkma karşıtı protesto
dalgasının belki de en güncel ve keskin tezahürünü teşkil etmektedir. Bu protestoların
küresel arka planı bir yana, Sarı Yelekliler, Fransa için tarihi bir öneme sahiptir. Çünkü
Sarı Yelekliler’in, Fransa’nın meşhur 1968 hareketinden beri deneyimlediği en büyük
toplumsal olay olduğu iddia edilmektedir. Mevcut makale, Siyasal Süreç kuramının
penceresinden ve süreç analizi tekniğine dayanarak bu hareketin başlıca hangi siyasal
ve sosyo-ekonomik dinamiklere bağlı olarak ortaya çıktığı sorusuna odaklanmaktadır.
Sarı Yelekliler hareketinin ortaya çıkışı, başlıca üç ana etkene bağlanabilir. İlk olarak,
bu hareketin ortaya çıkıp kitleler arasında yayılmasını sağlamaya yönelik oldukça
elverişli bir sosyo-ekonomik ve siyasal ortam (siyasal fırsatlar, political opportunities)
bulunmaktadır. Bu başlık altında, yüksek gelirli kesimler lehine ilerletilen vergi
adaletsizliği, satın alma gücünün düşüşü, artan işsizlik ve güvencesizlik ile özelleştirme,
kamusal hizmetlerin gerilemesi ya da sona erdirilmesi gibi neoliberal kemer sıkma
siyasetlerinin ivme kazanması öne çıkmaktadır. İkinci olarak, bu ortamda baskın çıkan
toplumsal hoşnutsuzlukların örgütsel düzleme aktarılmasında liderlik dinamikleri ve
örgütsel kuvvet etkeni (harekete geçirici yapılar, organizing structures) önemli bir rol
üstlenmektedir. Sarı Yelekliler’in durumunda, kamusal görünürlüğü artırıcı ve gündelik
yaşantıyı kesintiye uğratıcı eylem repertuvarlarının kullanılması belirleyici olmuştur.
Eylemlerin adem-i merkeziyetçi ve ağırlıklı olarak sosyal medya ağlarına dayalı niteliği,
Sarı Yelekliler’in kitleselliği ve görünürlüğüne ayrı bir güç katmıştır. Sarı Yelekliler ile
ilişkilendirilen Facebook topluluklarını yöneten insanlar, kısa sürede hareketin başına
taşınmıştır. Örgütsel düzlemde göze çarpan bir diğer etken de, Sarı Yelekliler’in
toplumsal tabanında yaş, meslek ve sınıf bakımından var olan çeşitliliktir. Son olarak,
Sarı Yelekliler hareketinin ortaya çıkışı, çerçeveleme (framing) etkinliklerinin siyasal ve
sosyo-ekonomik ortamın koşullarıyla birebir örtüşecek şekilde ve bütünlüklü, tutarlı
bir tarzda yürütülmesiyle alakalıdır. Bu durum, harekete hâkim olan slogan ve resmi
taleplerin bütününe yansımıştır. Macron’un göreve gelmesinden beri kullandığı ve
emekçi kesimleri doğrudan rencide edici söylemi, Sarı Yelekliler’in sergilediği kolektif
eylem çerçevelerinin ana malzemesini sağlamıştır. Ayrıca, sarı yeleklerin neoliberalizm
karşısında bir görünürlük sembolü olarak kullanılması kendi içerisinde bir çerçeveleme
eylemi teşkil etmektedir. Makalenin küresel ve tarihsel önemde bir toplumsal olayı
açıklamaya yönelik ampirik katkısı bir yana; kuramsal olarak da, “siyasal fırsatlar”
merkezli yapısalcı ve tepeden inmeci eğilimlere mesafe koyup, aynı zamanda öznel
etkenleri göz önünde bulundurarak literatüre katkı sağlamak amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Emmanuel Macron, neoliberalizm, Sarı Yelekliler, siyasal süreç, toplumsal hareketler.

Kaynakça

• Agnew H (2018). Emmanuel Macron Unveils Overhaul of Healthcare System. https:// www.ft.com/content/932da972-bb41-11e8-8274-55b72926558f. Son erişim tarihi, 27. 01.2019.
• Allinson J (2015). Class Forces, Transition and the Arab Uprisings: A Comparison of Tunisia, Egypt and Syria. Democratization, 22(2), 294-314.
• Ancelovici M (2016). Occupy Montreal and the Politics of Horizontalism. İçinde: M Ancelovici, P. Dufour ve H. Nez (der), Street Politics in the Age of Austerity: From the Indignados to Occupy, Amsterdam: Amsterdam University Press, 175-202.
• Andretta M (2017). Neoliberalism and Its Discontents in Italy: Protests without Movement? İçinde: D Porta, M Andretta, T Fernandes, F O’Connor, E Romanos ve M. Vogiatzoglou (der), Neoliberalism and its Discontents in the Economic Crisis, London: Palgrave Macmillan, 201-224.
• Bancaud D (2018). “Gilets Jaunes”: Qui Sont les Figures de Proue du Mouvement? https://www.20minutes.fr/societe/2375255-20181120-video-gilets-jaunes-figuresproue- mouvement. Son erişim tarihi, 27. 01.2019.
• BBC News (2018). French MPs Back Macron’s Controversial Rail Reforms. https://www. bbc.com/news/world-europe-44475481. Son erişim tarihi, 27. 01.2019.
• Bennett A (2010). Process Tracing and Causal Inference. İçinde: H Brady ve D Collier (der), Rethinking Social Inquiry, Plymouth: Rowman and Littlefield, 207-220.
• Bherer M (2018). Face aux “Gilets Jaunes”, L’Action Répressive Est D’Une Ampleur Considerable. https://www.lemonde.fr/idees/article/2018/12/20/face-aux-giletsjaunes- l-action-repressive-est-d-une-ampleur-considerable_5400077_3232.html. Son erişim tarihi, 27. 01.2019.
• Blackmon P (2015). Beyond Coincidence: How Neoliberal Policy Initiatives in the IMF and World Bank Affected United States Poverty Levels. İçinde: S Haymes, M de Haymes ve R Miller (der), The Routledge Handbook of Poverty in the United States, London/ New York: Routledge, 11-18.
• Bornstein R (2019). En Immersion Numérique Avec les “Gilets Jaunes”. https://jeanjaures. org/nos-productions/en-immersion-numerique-avec-les-gilets-jaunes. Son erişim tarihi, 27. 01.2019.
• Busch K, Hermann C, Hinrichs K ve Schulten, T (2013). Euro Crisis, Austerity Policy and the European Social Model How Crisis Policies in Southern Europe Threaten the EU’s Social Dimension. Berlin: Friedrich-Ebert-Stiftung.
• CADTM (2018). “Gilets Jaunes”: Une Enquête Pionnière Sur la Révolte des Revenus Modestes. http://www.cadtm.org/Gilets-jaunes-une-enquete-pionniere-sur-larevolte- des-revenus-modestes. Son erişim tarihi, 27. 01.2019.
• Castells M (2013). Communication Power. Oxford: Oxford University Press.
• Chossudovsky M (2018). France’s Yellow Vests: Fuel Tax Hike Triggers Poverty, Finances War and Repayment of the Public Debt. https://www.globalresearch.ca/ frances-yellow-vests-fuel-tax-hike-triggers-poverty-finances-war-and-the-publicdebt/ 5662327. Son erişim tarihi, 13.01.2019.
• Chrisafis A (2017). French Public Sector Workers Protest Against Macron Budget Cuts. https://www.theguardian.com/world/2017/oct/10/french-public-sector-workersprotest- against-macron-budget-cuts. Son erişim tarihi, 27. 01.2019.
• Collier D (2011). Understanding Process Tracing. Political Science and Politics, 44(4), 823-830.
• Dalton J (2018). ‘Don’t Complain – You’re Lucky’ Macron Tells French After Pension Cuts. https://www.independent.co.uk/news/world/europe/france-pension-cutsemmanuel- macron-french-government-charles-de-gaulle-a8571131.html. Son erişim tarihi, 13.01.2019.
• Della Porta D (2015). Social Movements in Times of Austerity: Bringing Capitalism Back Into Protest Analysis. Cambridge/Malden: Polity Press.
• Diallo R (2018). Why Are the “Yellow Vests” Protesting in France? https://www. aljazeera.com/indepth/opinion/yellow-vests-protesting-france-181206083636240. html. Son erişim tarihi, 13.01.2019.
• Dianara A (2018). We’re With the Rebels. https://www.jacobinmag.com/2018/11/ yellow-vests-france-gilets-jaunes-fuel-macron. Son erişim tarihi, 13.01.2019.
• Feertchak A (2018). Pancartes, Tags, Slogans: Ce Que Disent les Mots des “Gilets Jaunes”. http://www.lefigaro.fr/politique/2018/11/25/01002-20181125ARTFIG00138- pancartes-tags-slogans-ce-que-disent-les-mots-ds-gilets-jaunes.php. Son erişim tarihi, 27. 01.2019.
• Foster G ve Magdoff F (2008). The Great Financial Crisis: Causes and Consequences. New York: Monthly Review Press.
• George A ve Bennett A (2005). Case Studies and Theory Development in the Social Sciences. Cambridge: MIT Press.
• Goodwin J, Jaspers J ve Polletta F (2001). Passionate Politics: Emotions and Social Movements. Oxford: Oxford University Press.
• Gürcan E (2017). Political Geography of Turkey’s Intervention in Syria: Underlying Causes and Consequences (2011-2016). Journal of Aggression, Conflict and Peace Research. yayımlanmadan önce çevrimiçi, doi:10.1108/JACPR-10-2017-0329.
• Gürcan E (2019). Multipolarization, South-South Cooperation and the Rise of Post- Hegemonic Governance. New York: Routledge.
• Gürcan E ve Mete B (2017). Neoliberalism and the Changing Face of Unionism: The Combined and Uneven Development of Class Capacities in Turkey. New York: Palgrave.
• Gürcan E ve Mete B (2018). The Combined and Uneven Development of Class Capacities in Turkey (1960–2016). Labor History. yayımlanmadan önce çevrimiçi, doi:10.1080/00 23656X.2019.1537027
• Gürcan E ve Peker E (2015). Challenging Neoliberalism at Turkey’s Gezi Park: From Private Discontent to Collective Class Action. New York: Palgrave.
• Harvey D (2007). A Brief History of Neoliberalism. Oxford: Oxford University Press.
• Hinnebusch R (2015). Change and Continuity after the Arab Uprising: The Consequences of State Formation in Arab North African States. British Journal of Middle Eastern Studies, 42 (1), 12-30.
• Hinnebusch R (2018). Understanding Regime Divergence in the Post‐Uprising Arab States. Journal of Historical Sociology, 31(1), 39-52.
• Horobin W (2018). Macron Pushes to Privatize State Assets in Big Philosophical Shift. https://www.wsj.com/articles/macron-pushes-to-privatize-state-assets-in-bigphilosophical- shift-1528901351. Son erişim tarihi, 27.01.2019.
• IMF (2019). IMF Datamapper. https://www.imf.org/external/datamapper/HH_LS@ GDD/USA. Son erişim tarihi, 13.01.2019.
• Inclán M (2018). Latin America, a Continent in Movement but Where To? A Review of Social Movements’ Studies in the Region. Annual Review of Sociology, 44(1), 535-551.
• Ira K (2018). Macron’s Education Cuts Deny Admission to Thousands of French University Students. https://www.wsws.org/en/articles/2018/08/27/fred-a27.html. Son erişim tarihi, 27. 01.2019.
• Jacob E ve Négroni A (2018). Les Etonnants Profils des Huit Porte-Parole des “Gilets Jaunes”. http://www.lefigaro.fr/actualite-france/2018/11/26/01016-20181126ARTFIG00215- les-etonnants-profils-des-huit-porte-paroles-des-gilets-jaunes.php. Son erişim tarihi, 27. 01.2019.
• Johnston H ve Noales J (der) (2005). Frames of Protest: Social Movements and the Framing Perspective. Lanham: Rowman and Littlefield Publishers.
• Johnstone D (2018). Yellow Vests Rise Against Neo-Liberal ‘King’ Macron. https:// consortiumnews.com/2018/12/05/yellow-vests-rise-against-neo-liberal-kingmacron/? print=print. Son erişim tarihi, 13.01.2019.
• Keohane D (2018). France gears up for big privatisation drive. https://www.ft.com/ content/40446aa4-e4e9-11e7-97e2-916d4fbac0da. Son erişim tarihi, 27.01.2019.
• Kousis M (2016). The Spatial Dimensions of the Greek Protest Campaign Against the Troika’s Memoranda and Austerity, 2010-2013. İçinde: M Ancelovici, P Dufour ve H Nez (der), Street Politics in the Age of Austerity: From the Indignados to Occupy, Amsterdam: Amsterdam University Press, 147-174.
• Kriesi N (2016). Mobilization of Protest in the Age of Austerity. İçinde: M Ancelovici, P Dufour ve H Nez (der), Street Politics in the Age of Austerity: From the Indignados to Occupy, Amsterdam: Amsterdam University Press, 67-90.
• Lang D (2013). Financialisation, Income Distribution and the Crisis. Cambridge Journal of Economics, 39(3), 867-870.
• Lapavitsas C, vd. (2012). Crisis in the Eurozone, London: Verso Books.
• Laurent L (2018). An Old-School Budget Lesson for Macron. https://www.bloomberg. com/opinion/articles/2018-10-16/an-old-school-budget-lesson-for-macron. Son erişim tarihi, 27. 01.2019.
• LePoint.fr (2018). “Gilets Jaunes”: Qui Sont les Huit Porte-Parole ? https://www.lepoint. fr/societe/gilets-jaunes-qui-sont-les-huit-porte-parole-26-11-2018-2274560_23.php. Son erişim tarih, 27. 01.2019.
• Lichfield J (2019). Just who are the gilets jaunes?. https://www.theguardian.com/ world/2019/feb/09/who-really-are-the-gilets-jaunes. Son erişim tarihi, 21. 04.2019.
• McAdam D (1999). Political Process and the Development of Black Insurgency, 1930- 1970. Chicago: The University of Chicago Press.
• McAdam D, McCarthy J ve Zald M (der) (2011). Comparative Perspectives on Social Movements: Political Opportunities, Mobilizing Structures, and Cultural Framings. Cambridge: Cambridge University Press.
• Meichler M (2019). La Liste des Revendications des Gilets Jaunes. https://www.cnews. fr/france/2019-01-18/la-liste-des-revendications-des-gilets-jaunes-801586. Son erişim tarihi, 27. 01.2019.
• Melucci A (1996). Challenging Codes. Cambridge: Cambridge University Press.
• Moullot P (2018). Qui Sont les Porte-Parole des “Gilets Jaunes” ? Comment Sont-Ils Désignés? ttps://www.liberation.fr/checknews/2018/11/16/qui-sont-les-porte-paroledes- gilets-jaunes-comment-sont-ils-designes_1692066. Son erişim tarihi: 27. 01.2019.
• National Alliance to End Homelessness (2017). Homelessness in America. https:// endhomelessness.org/homelessness-in-america/homelessness-statistics/state-ofhomelessness- report. Son erişim tarihi, 13.01.2019.
• News Wires (2017). French Parliament Approves Macron’s Labour Reforms. https:// www.france24.com/en/20170803-french-parliament-approves-macrons-labourreforms. Son erişim tarihi, 27. 01.2019.
• OECD (2019). Database. https://stats.oecd.org. Son erişim tarihi, 13.01.2019.
• Otero G (1999). Farewell to the Peasantry? Political Class Formation in Rural Mexico. Boulder, CO and Oxford: Westview Press.
• Otero G ve Gürcan E (2016). The Arab Spring and the Syrian Refugee Crisis. The Monitor, Canadian Center for Policy Alternatives, 22(5),16.
• Özen H (2013). Meydan Hareketleri ve. ‘Eski’ ve ‘Yeni’ Toplumsal Hareketler. Mülkiye Dergisi, 39(2), 11-40.
• Palley T (2013). Europe’s Crisis without End: The Consequences of Neoliberalism. Contributions to Political Economy, 32(1), 29-50.
• Pelletier R (2019). Le Mouvement des Gilets Jaunes Renvoie le Mouvement Syndical à ses Echecs. http://www.gauchemip.org/spip.php?article33606. Son erişim tarihi, 27. 01.2019.
• Robertson, R (2011). Globalization and Culture. Ritzer, G. ve J. M. Ryan (der.), The Concise Encyclopedia of Sociology, New York: Wiley-Blackwell, 265-266.
• Robin Y-M (2018). Les “Gilets Jaunes” se Dotent d’Une Equipe de Huit Représentants. https://www.ouest-france.fr/societe/gilets-jaunes/les-gilets-jaunes-se-dotent-d-uneequipe- de-huit-representants-6092207. Son erişim tarihi, 27. 01.2019.
• Romanos E (2017). Late Neoliberalism and Its Indignados: Contention in Austerity Spain. İçinde: D Porta, M Andretta, T Fernandes, F O’Connor, E Romanos ve M. Vogiatzoglou (der), Neoliberalism and its Discontents in the Economic Crisis, London: Palgrave Macmillan, 131-167.
• Ross G (2016). Austerity and New Spaces for Protest 43 The Financial Crisis and Its Victims. İçinde: M Ancelovici, P Dufour ve H Nez (der), Street Politics in the Age of Austerity: From the Indignados to Occupy, Amsterdam: Amsterdam University Press, 43-66.
• Service Checknews (2018). Qui A Choisi les Huit Porte-Parole des Gilets Jaunes ? Que Veulent-Ils? https://www.liberation.fr/checknews/2018/11/26/qui-a-choisi-les-huitporte- parole-des-gilets-jaunes-que-veulent-ils_1694360. Son erişim tarihi, 27. 01.2019.
• Stangler C (2018). Yellow Vests Against the President of the Rich. https://jacobinmag. com/2018/11/yellow-vests-fuel-prices-france-protests. Son erişim tarihi, 13.01.2019.
• Stockhammer E (2013). Rising Inequality as a Cause of the Present Crisis. Cambridge Journal of Economics, 39(3), 935-958.
• Tarrow S (1998). Power in Movement: Social Movements and Contentious Politics. Cambridge: Cambridge University Press.
• The Sentencing Project (2016). Trends in US Corrections. https://sentencingproject. org/wp-content/uploads/2016/01/Trends-in-US-Corrections.pdf. Son erişim tarihi, 13.01.2019.
• Thomas L (2017). Macron Signs French Labor Reform Decrees. https://www.reuters. com/article/us-france-reform-labour/macron-signs-french-labor-reform-decreesidUSKCN1BX1K7. Son erişim tarihi, 27. 01.2019.
• Tilly C (2008). Explaining Social Processes. New York: Routledge.
• Tilly C ve Tarrow S (2015). Contentious Politics. Oxford: Oxford University Press. Türel O (2011). 2011 Yazında Orta Doğu’yu Düşünürken. Mülkiye Dergisi, 25 (272), 9-59.
• United States Census Bureau (2017). Historical Poversty Tables: 1959-2017. https:// www.census.gov/data/tables/time-series/demo/income-poverty/historical-povertypeople. html. Son erişim tarihi, 13.01.2019.
• Vennesson P (2008). Case Studies and Process Tracing: Theories and Practices. İçinde: D Della Porta ve M. Keating (der), Approaches and Methodologies in the Social Sciences: A Pluralist Perspective, Cambridge: Cambridge University Press, 223-239.
• Viellepeau M (2019). Gilets Jaunes et CGT: Convergences sur les Ronds-Points. http:// www.frontsyndical-classe.org/2019/01/gilets-jaunes-et-cgt-convergences-sur-lesronds- points.html. Son erişim tarihi, 27. 01.2019.
• Vogiatzoglou M (2017). Turbulent Flow: Anti-Austerity Mobilization in Greece. İçinde: D Della Porta, E Romanos, F O’Connor, M Vogiatzoglou, M Andretta ve T Fernandes (der), Late Neoliberalism and its Discontents in the Economic Crisis Comparing Social Movements in the European Periphery, Cham, Switzerland: Palgrave Macmillan, 99- 129.
• Welty E (2013). The Art of Nonviolence: The Adaptations and Improvisations of Occupy Wall Street. İçinde: E Welty, vd. (der), Occupying Political Science: The Occupy Wall Street Movement from New York to the World, New York: Palgrave Macmillan, 89-116.
• World Bank (2016). Online Database. http://databank.worldbank.org. Son erişim tarihi, 13.01.2019.
• World Bank (2019). Online Database. https://data.worldbank.org. Son erişim tarihi, 13.01.2019.
• Yıldırım Y (2013). Kent Aracılığı ile Ortak Olanı Kurmak: “Öfkeliler” ve “İşgal Et” Hareketleri. Mülkiye Dergisi, 37 (1), 143-162.
• Young Z (2018). France’s Le Maire Set to Unveil Inflammatory Privatization Bill. https://www.politico.eu/article/frances-bruno-le-maire-set-to-unveil-inflammatoryprivatization- bill/. Son erişim tarihi, 27. 01.2019.