Neoliberalizm ve Küreselleşmenin Eğitim Üzerindeki Etkisi

Yıl 2019, Cilt: 43 Sayı: 4, 785 - 809, 14.12.2019

Aynur Uçkaç

Öz

1970’lerin sonlarından itibaren bir dünya sistemi olarak uygulamaya koyulan
neoliberalizm, tüm ekonomiyi ve ona bağlı sosyal dokuları etkilerken eğitim alanında
da ciddi dönüşümlere yol açtı. Ekonomide köklü değişimlerle gündeme gelen
neoliberalizmin, sisteme yabancılaşmadan yerleşebilmesi için üst-yapı kurumu olan
okulların ve dolayısıyla eğitim sisteminin de neoliberal politikalarla uyumlaştırılması
kaçınılmaz olarak ele alındı. Böylece bireyi ve toplumu yeniden yaratabilme gücüne
sahip olabilen eğitim hizmeti, değerlendirilmiş bir hizmet olma niteliğinden sadece
piyasa işlemine tabi meta konumuna indirgendi. Eğitimin metalaştırılmasının ortaya
çıkardığı eğitimde nitelik sorunu ve sınıfsal eşitsizliği yeniden ürettiği meselesi
eleştirel kuramcıların üzerinde önemle durdukları konuları oluşturmuştur. Bu
yaklaşımların ışığında, makalenin ilk bölümünde neoliberal eğitim politikalarının bir
homoeconomicus yaratma çabasıyla eğitimin içeriğinde ve rolünde meydana getirdiği
değişimlerin ve Sosyal Darwinizm kavramının fikirsel ve toplumsal dinamikleri nasıl
etkilediği meselesi incelenmektedir. Makalenin ilerleyen bölümlerinde eğitim
hizmetinin, emek gücünün ve bir bütün olarak toplumsal yeniden üretimin piyasa
anlayışı temelinde tesis edilmesinde devletin rolü ele alınmaktadır. Makalenin
son bölümünde ise beşeri sermaye teorisine yönelik eleştiriler, neoliberal küresel
politikaların eğitimin niteliğini neden geliştiremediği meselesi üzerine yapılan
tartışmalarla derinleştirilmektedir. Bu düşüncelerle makalede neoliberalizmin
dayandığı iki temel alan olarak, ekonomi alanında nomokrasi yaklaşımı, sosyal alanda
ise Sosyal Darwinizm yaklaşımı incelenerek, bu doğrultuda geliştirilen politikaların
içsel büyüme modeline uymadığı gibi, kalkınmakta olan ekonomilere hedefleri
doğrultusunda yol gösterici de olamadıkları savunulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Neoliberalizm, küreselleşme, nomokrasi, beşeri sermaye teorisi, eleştirel eğitim kuramı

Kaynakça

• Aksoy H H vd. (2011). Eğitimde Nitelik: Eğitim Ekonomisi Kuramlarının Eğitimin Niteliğine İlişkin Kurgusunun Eleştirel Analizi. Eğitim, Bilim, Toplum, 9(33), 60-99.
• Althusser L (2014). İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları. Çev. A Tümertekin, İstanbul: İthaki Yayınları.
• Amin S (2014). Emperyalizm ve Eşitsiz Gelişme. Çev. S Lim, İstanbul: Yordam Kitap.
• Apple M W (2000). Between Neoliberalism and Neoconservatism: Education and Conservatism in a Global Context. İçinde: Torres, N.B., Ed., Globalization and Education: Critical Perspectives, New York: Routledge, 57-78.
• Apple M W (2002). Küresel Tehlikeler: Eğitimdeki Eşitsizlikler ve Neoliberal Politikaların Bir Mukayesesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 2(1), 23-46.
• Apple M W (2004). Neoliberalizm ve Eğitim Politikaları Üzerine Eleştirel Yazılar. Çev: F Gök vd. Ankara: Eğitim-Sen Yayınları.
• Barrow C W (1993). Critical Theories of the State. U.S.A: The University of Wisconsin Press.
• Beaud M (2015). Kapitalizmin Tarihi 1500-2010. Çev. F Başkaya, İstanbul: Yordam Kitap.
• Becker G S (1994). Human Capital. Chicago: University of Chicago Press.
• Bexley E vd. (2007). Social Capital in Theory and Practice. file:///C:/Users/User/ Downloads/Social_capital_in_theory_and_practice.pdf. Son Erişim Tarihi, 25.10.2019.
• Blaug M (1995). Economic Theory in Retrospect. Great Britian: Cambridge University Press.
• Bourdieu, P (1993). The Field of Cultural Production. Great Britian: Columbia University Press.
• Bourdieu P (1998). The Essence Of Neoliberalism. Le Monde Diplomatique, 1-5. https://mondediplo.com/1998/12/08bourdieu. Son Erişim Tarihi, 10.04.2019
• Bourdieu P (2017). Karşı Ateşler. Çev. S Canbolat, İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Bowles S (1971). Unequal Education and the Reproduction of Social Division of Labor. From Review of Radical Political Economics, 3, 137-153.
• Bowles S ve Gintis H (1975). The Problem with Human Capital Theory. The American Economic Review, 65(2), 74-82.
• Buğra A ve Keyder Ç (2006). Sosyal Politika Yazıları. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Butler E (2011). Friedman. UK : Harriman House, Ltd. Hampshire.
• Chang H J (2002). Kicking Away the Ladder. London: Anthem Press.
• Davies B ve Bansel P (2007). Neoliberalism and Education. International Journal of Qualitative Studies in Education, 20(3), 247-259.
• Davies B vd. (2006). The Rise and Fall of the Neo-liberal University. Europen Journal of Education, 41(2), 305-319.
• Dardot P ve Laval C (2012). Dünyanın Yeni Aklı. Neoliberal Toplum Üzerine Deneme. Çev. I. Ergüden, İstanbul: İstanbul Bilgi Ünv. Yayınları
• Field J (2003). Sosyal Sermaye. Çev. B. Bilgen ve B. Şen, İstanbul: İstanbul Bilgi Ünv. Yayınları.
• Fine B (2010). Theories of Social Capital. London: Pluto Press.
• Foucault M (1976 a). Entelektüelin Siyasi İşlevi. Entelektüelin Siyasi İşlevi, 4. Baskı, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault M (1976 b). Hakikat ve İktidar. Entelektüelin Siyasi İşlevi, 4. Baskı, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Frank R H (2012). The Darwin Economy. New York: Princeton University Press.
• Fukuyama F (1996). Trust: The Social Virtues and The Creation of Prosperity. New York: FreePress.
• Giroux H A. (2007). Eleştirel Pedagoji ve Neoliberalizm. Çev. B Baysal, İstanbul: Kalkedon Yayınları.
• Gümüş A ve Kurul N (2011). Üniversitelerde Bologna Süreci Neye Hizmet Ediyor? Ankara: Eğitim Sen Yayınları. http://egitimsen.org.tr/wp-content/uploads/2015/07/ fa998e2021b7d94_ek.pdf. Son Erişim Tarihi, 29.10.2019
• Harvey D (2015). Neoliberalizmin Kısa Tarihi. Çev. A Onacak, İstanbul: Sel Yayınları.
• Hirtt N (2005). Okulun Ticarileşmesinin Üç Boyutu. Çev. D Yıldırım ve M Aksarı, Eğitim, Bilim ve Toplum, Cilt.3, Sayı.11, 110-119.
• Karlsen G E (2002). Eğitim Yönetişimi, Küreselleşme ve Demokrasi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 2(1), 93-104.
• Kotz D M (2018). Kapitalist Olmayan Kurumların Aşınması ve Kapitalizmin Yeniden Üretimi. Siyasal İktisat ve Küresel Kapitalizm (Der. R Albritton, B Jessop ve R Westra), Çev. C Cemgil, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları
• Kurul N (2012). Eğitimin Finansmanı. Ankara: Siyasal Kitabevi Leonardo Z (2004). Critical Social Theory and Transformative Knowledge: The Functions of Criticism in Quality Education. 33(6), 11-18.
• Lewidow L (2005). Neoliberal Agendas for Higher Education. İçinde: Neoliberalism. ed.Alfredo Saad-Filho and Deborah Johnston, London: Pluto Press.
• Marx K (2015). Kapital. III. Cilt, İstanbul: Yordam Kitap.
• Marx K ve Engels F (2008). The Communist Manifesto .İstanbul: Can Sanat Yayınları. Masschelein J ve Simons M (2002). An Adequate Education in a Globalised World? A Note on Immunisation Against Being- Together. Journal of Philosophy of Education, 36(4), 589-608.
• McMahon W W (1999). Education and Development. New York : Oxford University Press.
• Nozick R (1974). Anarchy, State and Utopia. New York: Basic Books
• Önder İ (2011). Üniversite Özerkliği, Bilimsel Özgürlük ve Demokrasi. İçinde: Metalaşma ve İktidarın Baskısındaki Üniversite, Der. Fuat Ercan, Serap Korkusuz Kurt, İstanbul: SAV Yayınları.
• Peck J (2010). Constructions of Neoliberal Reason. London: Oxford University Press.
• Plant R (2010). The Neo-Liberal State. Oxford: Oxford University Press.
• Polanyi K (2001). The Great Transformation. Boston: Beacon Press.
• Rawls J (1999). A Theory of Justice. U.S.A: Harvard University Press.
• Rikowski G (2004). Marx and Education of the Future. Policy Futures in Education, 2(3), 565-577.
• Romer P M (1994). The Origins of Endogenous Growth. Journal of Economic Perspectives, 8(1), 3-22.
• Schumpeter J A (1943). Capitalism, Socialism and Democracy. Part I, Vİİ, London: Allen & Unwin.
• Sen A (1999). Development As Freedom. New York: AnchorBooks.
• Small R (1984). The Concept of Politechnical Education. British Journal of Educational Studies, 32(1), pp.27-44.
• Spencer H (2016). Devlete Karşı İnsan. Çev.Y S Altındal, İstanbul: Litera Yayıncılık.
• Spring J (1998). Education and the Rise of the Global Economy.London: Lawrence Erlbaum Associates, Publishers.
• Spring J (2017). Özgür Eğitim. Çev. A Ekmekçi, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Stanford Encyclopedia of Philosophy (2017). Herbert Spencer. https://plato.stanford. edu/entries/spencer/, Son Erişim Tarihi, 03/05/2019.
• Steger M B (2004). Küreselleşme. Çev. Abdullah Ersoy, Ankara: Dost Yayınları.
• Tanzi V (2011). Government versus Market. The Changing Economic Role of the State. New York: Cambridge University Press.
• Van den Berg H (2012). Complexity and Culture of Economics: A Sociological and Inter- Disciplinary Analysis. The Journal of Philosophical Economics, 5(2), Spring, 38-63.
• Van den Berg H (2014). How the Culture of Economics Stops Economists from Studying Group Behavior and the Development of Social Cultures. World Economic Review, 3, 53-68.
• Wee A (t.y). Herbert Spencer (1820-1903). University Scholars Programme, National University of Singapore, http://victorianweb.org./philosophy/spencer/spencer.html. Son Erişim Tarihi, 07/06/2019
• Weeks J (2010). Capital, Exploitation and Economic Crisis. New York: Routledge
• Woodhall M (1991). The Economics of Education and the Education of Policy-Makers: Reflections on Full-Cost Fees for Overseas Students. Economics, Culture and Education, ed. G.KL. Shaw, Edward Elgar, London
• Yılmaz G (2001). Kapitalizmin Kaleleri. İstanbul: TMMOB Mimarlar Odası.