Komünist Manifesto’daki ‘the Idiocy of Rural Life’ İfadesinin Anlamı Üzerine: Kır Hayatının ‘Aptallığı’ mı ‘Yalıtılmışlığı’ mı?

Yıl 2020, Cilt: 44 Sayı: 2, 239 - 259, 14.06.2020

M. Burcu Bayrak Arif Erençin

Öz

Marx ve Engels’in kaleme aldıkları Komünist Manifesto adlı eser, yazıldığı dönemden
günümüze kadar güncelliğini korumuştur. Tüm bu zaman boyunca da birçok yanlış
anlamanın ve yanlış yorumun konusu olmuştur. Bunun arkasında yatan nedenlerden biri,
hatalı çeviridir. Bu çalışmada, Komünist Manifesto’nun farklı çevirilerinde en sık rastlanan
hatalardan birine konu olan ‘the idiocy of rural life’ ifadesinde yer alan ‘idiocy’ sözcüğü,
hem etimolojik bağlamda hem de Komünist Manifesto’nun kapitalist kentleşme sürecine
ilişkin analizini kendi tutarlılığı içinde doğru anlamak amacıyla ele alınmıştır. Eski Yunanca
‘idios’ sözcüğünden türetilmiş olan ‘idiocy’nin anlamı, Hal Draper’ın gösterdiği üzere,
zaman içinde değişerek ‘yalıtılmışlık’tan ‘aptallık’a doğru kaymış ve sözcüğün eski anlamı
tamamen ortadan kalkmıştır. İngilizce çevirilerde sık rastlanan bu hatalı çeviri sorunu, bu
konuda önemli bir istisna olan Nail Satlıgan çevirileri dışında, Komünist Manifesto’nun
Türkçe çevirilerinde de görülmektedir.
Dolayısıyla Türkçe yazın, gerek konuyu ele almamaları gerekse de yanlış çeviriye dayalı
hatayı sürdürmeleri nedeniyle yetersiz kalmaktadır. ‘Idiocy’ sözcüğünün doğru anlamını
yeniden gün yüzüne çıkarmanın iki önemli katkı sağlayacağı düşünülmektedir. İlk olarak,
19. yüzyılda kapitalizmin aldığı biçim üzerinde belirleyici bir unsur olan kır-kent çelişkisini
ve bu çelişkiye burjuvazinin müdahalesini daha doğru bir biçimde anlamak mümkün
olabilecektir. İkinci olarak da ‘idiocy’ sözcüğünün Komünist Manifesto’da karşılığının
‘aptallık’ olarak çevrilmesi ile Marx ve Engels birlikte; Louis Bonaparte’ın 18 Brumaire’i
adlı eserinde ‘bir çuval patates’ benzetmesi nedeniyle de Marx tek başına; köylülere karşı
aşağılayıcı ya da küçümseyici bir yaklaşım sergiledikleri yönündeki olumsuz eleştirilerin
hedefi olmaktadırlar. Dolayısıyla ‘the idiocy of rural life’ söz öbeğinin doğru çevrilmesi
ve ‘bir çuval patates’ metaforunun bağlamından koparılmadan okunmasıyla bu iki
ifadenin, olumsuz eleştirilerin dayanak noktası olmalarının önüne geçilebilecektir. Marx
ve Engels’in kırsal yaşama atfettiği niteliğin ‘aptallık’ hali olmaktan kurtarılması için doğru
bir okumanın yapılması; kır-kent ayrımı bağlamında kırsal emeğin, kentin entelektüel
yaşamından ‘yalıtılmışlığı’ üzerinden değerlendirilmesi ve kapitalist kentleşme bağlamında
kırsallığın burjuvazi ile doğru biçimde ilişkilendirilmesi gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Komünist Manifesto,, the idiocy of rural life,, yalıtılmışlık, kırkent çelişkisi.

Kaynakça

• Ahmad A (2018). Kendi Zamanında ve Bizim Zamanımızda Komünist Manifesto. İçinde: Komünist Manifesto ve Hakkında Yazılar, Çev. Şükrü Alpagut, İstanbul: Yordam Kitap, 209-237.
• Almanca-Türkçe Büyük Lügât (1973). Haz. A C Denker ve B Davran, İstanbul: Kanaat Kitabevi.
• Armah A K (1984). Masks and Marx: The Marxist Ethos vis-à-vis African Revolutionary Theory and Praxis. Présence Africaine, Nouvelle Série, No. 131, 35-65.
• Attoh K (2017). Public Transportation and The Idiocy of Urban Life. Urban Studies, 54 (1), 196-213.
• Berman M (2013). Katı Olan Her Şey Buharlaşıyor. Çev. Ü Altuğ ve B Peker, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Curtis N (2015). İdiotizm-Kapitalizm ve Hayatın Özelleştirilmesi, Çev. M Ratip, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Draper H (2004). The Adventures of the Communist Manifesto. Alameda: Center for Socialist History.
• Draper H. (2011). Karl Marx’s Theory of Revolution-Vol 2 The Politics of Social Classes. Delhi: Aakar Books.
• Dworkin D. (2007). Class Struggles. Harlow: Pearson Longman.
• Engels F (2013). İngiltere’de İşçi Sınıfının Durumu. Çev. O Emre, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Eski Yunanca-Türkçe Sözlük (2011). Haz. G Çelgin, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Foster J B (2000). Marx’s Ecology- Materialism and Nature. New York: Montly Review Press.
• Foster J B (2001). Marx’ın Ekolojisi- Materyalizm ve Doğa. Çev. E Özkaya, Ankara: Epos Yayınları.
• Fransızca-Türkçe Sözlük (1962). Haz. M A Ağakay, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Goethe-Wörterbuch(1999). http://woerterbuchnetz.de/cgibin/WBNetz/wbgui_py?sigle=GWB&mode=Vernetzung&hitlist=&patternlist=&lemid=JI00078#XJI00078, Erişim Tarihi: 21.04.2019
• Goonewardena K (2004). Urban Space and Political Consciousness: A Report on Theory. Review of Radical Political Economics, 36 (2), 155-176.
• Hobsbawm E (1998). Introduction. İçinde: K Marx ve F Engels, The Communist Manifesto-A Modern Edition, London and New York: Verso, 1-30.
• Hohenberg P M ve L H Lees (1995). The Making of Urban Europe: 1000-1994. Cambridge: Harvard University Press.
• İleri R N (2018). Türkçede Manifesto. İçinde: Komünist Manifesto ve Hakkında Yazılar, İstanbul: Yordam Kitap, 15-17.
• Katznelson I (1992). Marxism and the City. Oxford: Oxford University Press.
• Keleş R (2008). Kentleşme Politikası. Ankara: İmge Kitabevi.
• Köymen O (2008). Kapitalizm ve Köylülük- Ağalar Üretenler ve Patronlar. İstanbul: Yordam Kitap.
• Kurt H (2003). Türkiye’de Kent-Köy Çelişkisi. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Le Galés P (2002). European Cities: Social Conflicts and Govarnance. Oxford: Oxford University Press.
• Marx K (2000). Demokritos ve Epikuros’un Doğa Felsefeleri. Çev. H Demirhan, Ankara: Sol Yayınları.
• Marx K (2011). Kapital Cilt I. Çev. M Selik ve N Satlıgan, Yordam Kitap, İstanbul: Yordam Kitap.
• Marx K (2016). Louis Bonaparte’nin 18 Brumaire’i. İçinde: Fransız Üçlemesi, Çev. E Özalp, İstanbul: Yordam Kitap.
• Marx K ve F Engels (1923). Komünist Beyannamesi, Nâkili: Doktor Şefik Hüsnü, Aydınlık Külliyatı Numero:9, Ankara: Şehzade Başı- Evkaf Matbaası.
• Marx K ve F Engels (1997). Komünist Manifesto, Çev. Gaybiköylü, Ankara: Bilim ve Sosyalizm Yayınları.
• Marx K ve F Engels (2008). Komünist Manifesto, Çev. C Üster ve N Deriş, İstanbul: Can Sanat Yayınları.
• Marx K ve F Engels (2010). Komünist Partisi Manifestosu, Çev. O Erdem, İstanbul: Arya Yayıncılık.
• Marx K ve F Engels (2011). Komünist Manifesto ve Komünizmin İlkeleri, Çev. M Erdost, Ankara: Sol Yayınları.
• Marx K ve F Engels (2014). Komünist Parti Manifestosu, Çev. Y Onay, İstanbul: Evrensel Basım Yayın.
• Marx K ve F Engels (2015). Komünist Manifesto, Çev. E L Bakaç, İstanbul: Zeplin Kita
• Marx K ve F Engels (2016a). Komünist Manifesto, Çev. N Satlıgan, İstanbul: Yordam Kitap.
• Marx K ve F Engels (2016b). Çizgilerle Komünist Manifesto, Çev. N Satlıgan, İstanbul: Yordam Kitap.
• Marx K ve F Engels (2018a). Komünist Manifesto. İçinde: Komünist Manifesto ve Hakkında Yazılar, Çev. N Satlıgan, İstanbul: Yordam Kitap, 19-51.
• Marx K ve F Engels (2018b). Komünist Manifesto, Çev. T Bora, İstanbul: İletişim Yayıncılık.
• Merriam-Webster’s Collegiate Dictionary (1998). Massachusetts: Merriam-Webster Inc. Meyers Großes Konversationslexikon (1902). http://woerterbuchnetz.de/cgibin/WBNetz/wbgui_py?sigle=Meyers&mode=Vernetzung&lemid=II00222#XII00222, Erişim Tarihi: 21.04.2019.
• Mitrany D (1951a). Marx Against The Peasant: A Study in Social Dogmatism. Chapel Hill: University of North Corolina Press.
• Mitrany D (1951b). Communism and the Peasants. The Annals of the American Academy of Political and Social Science, 276, Lessons From Asia, 99-104.
• Nimtz A H (2012). Demokrasi Savaşçıları Olarak Marx ve Engels. Çev. C Saday, İstanbul: Yordam Kitap.
• Petit Larousse (1960). Troisiéme Tirage, Paris: Librairie Larousse.
• Savran S (2013-2014). Marksizmin Kuyumcusu. Devrimci Marksizm, 19, 45-59.
• Short J R (2006). Urban Theory: A Critical Assessment. Houndmills: Palgrave Macmillan.
• The Concise Oxford Dictionary (2001). Ed. J Pearsall, New York: Oxford University Press.
• Williams R (1975). The Country and The City. New York: Oxford University Press.