Türk-İş’te Sosyal Demokrat Muhalefet ve DİSK’e Yönelim: (1970-1975)

Yıl 2020, Cilt: 44 Sayı: 2, 321 - 340, 14.06.2020

Ece Göktürk

Öz

1952 yılında kurulan ve Türkiye’nin ilk işçi konfederasyonu olma özelliği taşıyan Türkiye
İşçi Sendikaları Konfederasyonu (Türk-İş), kendi içine yaşanan fikir ayrılıkları neticesinde
birçok kırılma yaşamıştır. Bu kırılmaların en büyüğü kuşkusuz 1967 tarihinde Devrimci
İşçi Sendikaları Konfederasyonu’nun (DİSK) kurulması olmuştur. Ancak DİSK’in kuruluşu
ile Türk-İş’te sular durulmamıştır. Ağırlıklı olarak TİP’e yakın sendikacıların DİSK’i
kurarak Türk-İş’ten ayrılmasının ardından bu kez Türk-İş içinde CHP’li ve sosyal demokrat
sendikacıların muhalefeti belirginleşmeye başladı. Türk-İş’in çeşitli politikalarına karşı
çıkan bazı Türk-İş üyesi sendikalar 1971 yılı başlarında örgütlü ve sistemli bir eleştiri süreci
olan “Sosyal Demokrat Hareket’’ başlattı. Sosyal demokrat hareket Türk-İş’i, çalışanların
yanı sıra toplumun da sorunlarına çözüm arayan ‘‘siyasi bir güç’’ haline getirmek amacı
taşımıştır. Bu çalışmanın amacı bu hareketi oluşturan sosyal demokrat sendikaların
sistemli eleştirilerini ve sürecin sonunda DİSK’e yönelimlerini incelemektir.

Anahtar Kelimeler

Türk-İş, DİSK,, Sosyal Demokrat Muhalefet,, Dörtler Raporu, On İkiler Raporu

Kaynakça

• Acar A (2007). Türk Sendikacılık Hareketinde Bir Sendikal Olgu Olarak Hak İş. (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Algül S (2015). Türkiye’de Sendika-Siyaset İlişkisi DİSK (1967-1975). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Artun Ü (2002). Türkiye İşçi Partisi. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Çelik A (2010). Vesayetten Siyasete Türkiye’de Sendikacılık. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Çelik A (2018). DİSK’in Kuruluş ve Varoluş Yılları (1966-1970). Çalışma ve Toplum, 2018/2 (57), 617-664.
• DİSK (1971). DİSK Sunar: Türk-İş’e Sunulan Dörtlü Rapor. İstanbul: DİSK Yayınları DİSK (1971). DİSK’in Dört Mücadele Yılı. İstanbul: DİSK Yayınları.
• DİSK (1975). 5. Genel Kurul Çalışma Raporu. İstanbul: DİSK Yayını. DİSK (1977). 6. Genel Kurul Çalışma Raporu. İstanbul: DİSK Yayını.
• Güzel Ş (2016). İşçiler Örgütleniyor. İstanbul: Sosyal Tarih Yayınları.
• Işıklı A (1972). Sendikacılık ve Siyaset, Ankara: Odak Yayınları.
• İstanbul İşçi Sendikaları Birliği Yönetim Kurulunun Çalışma Raporu (1948).
• İstanbul İşçi Sendikaları Birliği Yönetim Kurulunun Çalışma Raporu. İstanbul: Rıza Koşkun Matbaası.
• Koç C ve Koç Y (2008). DİSK Tarihi, Efsane mi Gerçek mi? Ankara: Epos Yayınları.
• Koç Y (1986). Türkiye’de Sosyal Demokrasi ve Sendikacılık. İçinde: Dünyada ve Türkiye’de Sosyal Demokrasi, Onbirinci Tez Kitap Dizisi 4. Kitap, İstanbul: Uluslararası Yayıncılık, 107-139.
• Koç Y (1986a). Türk- İş Neden Böyle? Nasıl Değişecek? İstanbul: Alan Yayıncılık.
• Koç Y (1995). Teslimiyetten Mücadeleye Türk-İş. Ankara: Öteki Yayıncılık.
• Koç Y (2010). Türkiye İşçi Sınıfı Tarihi Osmanlı’dan 2010’a. Ankara: Epos Yayınları.
• Koç Y (2015). Türkiye İşçi Sınıfının Tarihi. İzmir: Tek Gıda-İş Yayınları.
• Koç Y (2019). Türkiye İşçi Sınıfı Tarihi Başlangıçtan 2019’a. İstanbul: Tek Gıda-İş Yayını.
• Koray M (1994). Değişen Koşullarda Sendikacılık. İzmir: Türkiye Sosyal Ekonomik Siyasal Araştırmalar Vakfı.
• SADA (1966). Sendikalar Arası Dayanışma Anlaşması. TÜSTAV-DİSK Arşivi.
• Sosyal Demokrat Düzen (1971). Türk İşçi Hareketi İçin Sosyal Demokrat Düzen İlkeler Amaçlar Yöntem. Ankara: yay. y.
• Tokol A (2012). Türk Endüstri İlişkileri Sistemi. Bursa: Dora Yayınları.
• Türk-İş (1986). Türk-İş Çalışma Raporu. Ankara. Türk-İş (1992). Türk-İş Çalışma Raporu. Ankara.
• Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi (1998). İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı.
• Yici Ö (1972). Türk Sendikacılığında Sosyal Demokrasi Hareketi. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 0 (24), 209-222.