1960 Sonrası Türk Eğitim Politikalarında Eğitim ve Öğrenim Hakkı ve Ödevi

Yıl 2020, Cilt: 44 Sayı: 4, 679 - 709, 09.12.2020

Ebru Eren

Öz

Eğitim ile hukuk arasında doğrudan bir bağlantı bulunmaktadır. Eğitim hukukunda
eğitim ve öğrenim hakkı ve ödevi, temel hak ve özgürlüklerden olan sosyal ve ekonomik
bir hak olarak sınıflandırılmaktadır. Uluslararası Hukukta, bu hakkın ve ödevin temel
çerçevesi çeşitli uluslararası antlaşmalar ile çizilmiştir. Devletler ise bireylerin eğitim
ve öğrenim hakkını ve ödevini ulusal mevzuatta güvence altına almışlardır. Hukuki
çerçevenin yanı sıra eğitim politikaları aynı zamanda ideolojik bir aygıt olduğuna göre,
devletler, eğitimde temel politikalar ve uygulama politikaları ile eğitim ve öğrenim
hakkını ve ödevini gözetmelidir. Uluslararası antlaşmaların ve ulusal mevzuattın
öngördüğü şekilde eğitim ve öğrenim hakkını ve ödevini güvence altına alan devletler,
eğitim politikaları aracılığı ile eğitim sistemlerini fırsat eşitliği temeline oturtarak
eğitimi zorunlu hale getirmiştir. Ancak günümüzde belirlenen ve uygulanan eğitim
politikalarına bakıldığında, çeşitli devletlerin eğitim politikalarında da olduğu gibi
Türk eğitim politikaları kuramda eğitimde fırsat eşitliği ilkesine dayanmasına rağmen
uygulamada oldukça sınırlı kalan bir fırsat eşitliği kavramı geçerlidir. Türk eğitim
politikalarının fırsat eşitliği açısından henüz yeterince değerlendirilmemesi önemli bir
sorun teşkil etmektedir.
Türk eğitim sistemi ile ilgili yapılan yasal düzenlemeler ile birlikte Milli Eğitim Şuraları
ve Devlet Kalkınma Planları kapsamında belirlenmiş olan eğitim politikaları kararları ve
uygulamaları fırsat eşitliği açısından değerlendirilmelidir. Bu çalışmada, bağıntısal ve
karşılaştırma modeline başvurularak, uluslararası antlaşmalar ile temellendirilmiş olan
eğitim ve öğrenim hakkına ve ödevine kıyas ile Türk eğitim politikalarında bu hakkın/
bu ödevin gelişimi ve sınırlılıkları tartışılacaktır. Bu doğrultuda, eğitim ve öğrenim
hakkının ve ödevinin güvence altına alınması için gerekli olan temel ilkeler (genellik,
zorunluluk, erişilebilirlik gibi) kıstas alınarak ulusal mevzuat içerik çözümlemesi ile
değerlendirilecektir. Uluslararası antlaşmaların Türk eğitim politikalarında eğitim ve
öğrenim hakkını ve ödevini ne denli şekillendirdiği gösterilecek, günümüzde eğitimde
karşılaşılan önemli sorunların ise doğrudan uygulama politikalarından kaynaklandığı
savunulacaktır: Türk eğitim sisteminde uygulama politikaları temel politikaları yeterince
desteklememektedir. Bu nedenler ile Türkiye’de ulusal mevzuatın, uluslararası hukuk
doğrultusunda düzenlenmesinin önemi sonuç olarak vurgulanacaktır.

Anahtar Kelimeler

Eğitim ve Öğrenim Hakkı, Eğitim Politikası,, Uluslararası Hukuk,, Ulusal Mevzuat, Türkiye.

Kaynakça

• Adem M (1997). Ulusal Eğitim Politikamız Nasıl Olmalıdır? Ankara Üniversitesi Siyasal Bilimler Fakültesi Dergisi, 52(1), 51-65.
• Akyüz E (1981). Eğitim Hukuku. Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Araştırmaları Merkezi Yayınları.
• Althusser L (2010). İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları. Çev. A. Tümertekin, İstanbul: İthaki Yayınları.
• Altunya N (1997). Eğitim Sorunumuza Kuşbakışı. Ankara: Ürün Yayınları.
• Avrupa Konseyi (1950). Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (Birinci Ek Protokol). https://www.echr.coe.int/Documents/Convention_TUR.pdf. Son erişim tarihi, 30.03.2020.
• Balcı M (1999). Ulusal ve Uluslararası Hukukta İnsan Hakları Çerçevesinde Eğitim ve Öğretim Hakkı. Türkiye Dergisi, 98(22), 1-17.
• Bardin L (2011). L’analyse de Contenu. Paris: Presses Universitaires de France. Birleşmiş Milletler (1989). Çocukların Haklarına Dair Sözleşme. https://www.unicef.org/turkey/çocuk-haklarına-dair-sözleşme. Son erişim tarihi, 01.04.2020.
• Birleşmiş Milletler (1960). Eğitimde Ayrımcılığa Karşı Sözleşme. https://www.ohchr. org/FR/ProfessionalInterest/Pages/DiscriminationInEducation.aspx. Son erişim tarihi, 28.03.2020.
• Birleşmiş Milletler (1948). İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi. https://www.ohchr.org/EN/UDHR/Pages/Language.aspx?LangID=trk. Son erişim tarihi, 28.03.2020. Charadeau P ve Maingueneau D (2002). Dictionnaire d’Analyse du Discours. Paris: Le Seuil.
• Devlet Planlama Teşkilatı (2013). Onuncu Beş Yıllık Devlet Kalkınma Planı. https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/11/Onuncu-Kalkınma-Planı-2014-2018.pdf. Son Erişim Tarihi, 06.10.2020.
• Boudon R (1986). L’idéologie. L’origine des Idées Reçues. Paris : Librairie Artheme Fayard. Bourdieu P ve Passeron J-C (1970). La Reproduction. Eléments pour une Théorie du Système d’Enseignement. Paris: Les Editions de Minuit.
• Bourdieu P ve Passeron J-C (1964). Les Héritiers. Les Etudiants et la Culture. Paris: Les Editions de Minuit.
• Devlet Planlama Teşkilatı (2006). Dokuzuncu Beş Yıllık Devlet Kalkınma Planı. https:// www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/11/Dokuzuncu-Kalkınma-Planı-2007- 2013%E2%80%8B.pdf. Son Erişim Tarihi, 06.10.2020.