Theda Skocpol’ün Sosyal Teoriye Bütüncül Katkısı: Devletler, Devrimler ve Uluslararası Bağlam

Yıl 2021, Cilt: 45 Sayı: 3, 699 - 729, 08.09.2021

Deniz Dinç

Öz

Bu makale Skocpol’ün sosyal teorisini onun çığır açıcı çalışmaları ‘Devletler ve
Toplumsal Devrimler’ ve ‘Devleti Geri Getirmek’i temel alarak incelemektedir.
Skocpol’ün karşılaştırmalı devrim çalışması devletlerin askeri yenilgi sonucu azalan
kapasitelerini analiz eder. Geleneksel iç ve dış politika ayrımını ortadan kaldırmaya
çalışan çalışmasıyla Skocpol, disiplinler arası bütüncül bir sosyal teorinin doğuşuna katkı
sağlar. Bu çalışma Skocpol’ün teorisini aşırı yapısal deterministliğin ve de neorealizmin
etkisinde kaldığı için eleştirmektedir. Her ne kadar Skocpol’ün yaklaşımının sorunlu
yanları olsa da Skocpol, devlet teorisini bütüncül yapısal bir hatla kurduğu için
uluslararası ilişkilerin tarihsel sosyolojisinin gelişimine katkı sağlamıştır. Beş bölüme
ayrılmış bu makalede sırasıyla Skocpol’ün devrim anlayışı, Skocpol’ün karşılaştırmalı
Yapısalcı analiz metodu, Skocpol’de Devletin Özerkliği ve Sınırları, Skocpol’ün teorisinin
Uluslararası bağlamı ve sınırları ve Skocpol’e Yöneltilen eleştiriler incelenmiştir. İlk iki
bölümde Skocpol’ün tarihsel sosyoloji anlayışı açıklanmıştır. Üçüncü, dördüncü ve
beşinci bölümlerde Skocpol’ün düşüncelerinin değerlendirilmesi eleştirel bir bağlamda
devam etmektedir. Birinci bölümde, Skocpol’ün devrim anlayışındaki savaşların rolü
devlet kapasitesini düşürmesi açısından incelenmiştir. Bu süreci Skocpol devrimleri
tetikleyen önemli bir faktör olarak inceler. Skocpol’ün devlete verdiği özerk bakış açısı
Skocpol’ü Weberci tarihsel sosyoloji kategorisine eklemiştir. Bu çalışmada, Skocpol’ün
özerk devlet teorisinin sınıfsal boyutları da vurgulanmıştır. İkinci Bölümde, örnek
devrimlerle Skocpol’ün yapısalcı analizinin ana hatları ifade edilmiştir. Fransa, Rusya
ve Çin devrimleri analizinin önemli hatları ve karşılaştırmalı sosyal teorinin yapısal
açıklayıcı ilkeleri belirtilmiştir. Son üç bölümde, Skocpol’ün aşırı yapısalcı analizi, siyasi
ideolojileri, iradeyi, devrimci örgüt ve liderleri dışlaması açısından eleştirilmiştir. Bu
çalışmada Skocpol’ün devrimci öznellik meselesi açısından köylülüğe yaptığı aşırı vurgu
sorunlu bulunmuştur. Skocpol’ün evrensel bir devrim, evrensel bir toplum ve politika
bağlantısı üzerinden şekillenmiş argümanlarının tarihsel sosyolojinin ilkeleriyle çeliştiği
işaret edilmiştir. Uluslararası ilişkiler açısından Skocpol’ün iç ve dış politika ayrımına
dayanan realizmi aşma çabası bu çalışmada değerli bir çaba olarak değerlendirilmiştir.
Fakat, Skocpol’ün savaş kavramını sosyal teoriye katması bu makalede sorunlu
bulunmuştur. Bu çalışma Skocpol ve Gilpin’in neorealizmi arasında teorik düzeyde
şaşırtıcı benzerlikler bulunduğunu iddia etmektedir. Bir başka deyişle, Skocpol’ün
analizi de kronolojik fetişçi ve zaman merkezci hatalara düşmektedir. Skocpol’ün
neorealist anarşi çerçevesini dolaylı olarak kabul etmesi kronolojik fetişçilik eleştirisini
üstüne çekmesine yetmektedir. Her ne kadar yapısal bir benzerlik olsa da Skocpol’ün üç
devrim kıyası zamanmerkezcilik sorunlarını açıkça barındırmaktadır. Üç devrim de farklı
tarihsel ve sosyal hatlar üzerinden oluşmuştur. Yapısal analizi doğrulamak için tarihi
zorlamak elbette zamanmerkezcilik olarak değerlendirilecektir. Skocpol’ün aktörleri
dışlayan yapısalcı analizi tüm eksiklerine rağmen önemli bir tartışma platformu
misyonu yürütmüştür. Skocpol, sosyal teorinin bütüncül bir şekilde değerlendirilmesi
gerektiğini vurgulayan öncü düşünürlerden biridir. Bu bağlamda, pozitivizmin yarattığı
disiplin farklılıklarına da interdisiplinerlik nosyonu açısından Skocpol’ün sosyal teorisi
bir meydan okumadır. Her ne kadar Skocpol’ün analizinde gelinen son nokta devlet
teorisi olmayan bir devlet merkezcilik olsa da Skocpol devletin kara kutusunu açmıştır.

Anahtar Kelimeler

Theda Skocpol, Karşılaştırmalı Siyaset, Devrimler, Devletler, Uluslararası Tarihsel Sosyoloji

Kaynakça

• Alavi H (1965). Peasants and Revolution. Socialist Register, 1(2), 241-277.
• Ashley R (1984). The Poverty of Neorealism. International Organization, 38(2), 225-286.
• Badie B (1992). Comparative Analysis and Historical Sociology. International Social Science Journal, 44(3), 319-327.
• Cammack P (1989). Bringing the State Back in? British Journal of Political Science, 19(2), 261-290.
• Carter J, M Bernhard ve G Palmer (2012). Social Revolution, the State, and War: How Revolutions Affect War-Making Capacity and Interstate War Outcomes. The Journal of Conflict Resolution, 56(3), 439-466.
• Chamberlein W H (1935). The Russian Revolution 1917-1918, Vol. 1: From the Overthrow of the Tsar to the Assumption of Power by the Bolsheviks. Princeton: Princeton University Press.
• Coccia M (2019). Theories of Revolution. İçinde: A Farazmand (der) Global Encyclopedia of Public Administration, Public Policy, and Governance. Springer, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-319-31816-5_3707-1. Son erişim tarihi, 23.02.2021.
• Davidheiser E B (1992). Strong states, weak states: the role of the state in revolution. Comparative Politics, 24(4), 463-475.
• De Jong A (2020). Emancipation and science: Ernest Mandel 25 Years Later. Monthly Review Online, 21 July. Son erişim tarihi, 11/05/2021.
• Zeyrek D (2012). Savaş Değil Barış. Radikal, 19 Ekim. Son erişim tarihi, 21/10/2012.
• Delanty G ve E F Isin (2003). Introduction: Reorienting Historical Sociology. İçinde: G
• Delanty ve E F Isin (der), Handbook of Historical Sociology, London: Sage Press.