Öz
Yönetişim 1990’lı yıllarda hükümet olmadan birlikte yönetme unsurları ile öne çıkan,
kamu politikalarının yönetilenlerle birlikte belirlendiği sistemsel, siyasal ve yönetimsel
bir model olmuştur. Yönetişim ilk olarak Dünya Bankası tarafından formüle edilmiş,
modele Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD), Birleşmiş Milletler (BM) ve
Avrupa Birliği (AB) gibi uluslarötesi kuruluşların katkıları ile farklı unsurlar eklenmiştir.
Yönetişim modeli yönetme platformunu devlet, özel sermaye ve sivil toplum
kuruluşlarının yer aldığı üçlü bir yapıya bırakmaktadır. Bu yapıda özel sermaye hem
devlet hem özel sermaye statüsü ile kendisine yer bulurken işçi sınıfı, tüketiciler ve
çevre kuruluşları gibi kesimler sivil toplum kuruluşları çatısı altında yalnız bırakılmıştır.
Yönetişim modeli küresel düzleme taşınırken devletlerin yerini uluslarötesi kuruluşlar,
özel sektörün yerini çokuluslu şirketler ve sivil toplumun yerini de küresel sivil toplum
kuruluşları almıştır. 2000’li yıllara gelindiğinde yönetişim modeline katkı sağlayan
küresel aktörlerin sermayeye daha çok yer açma ve nüfuzlarını artırma kaygısıyla ‘ayrı
ayrı’ yönetmek yerine ‘ortaklaşa’ yönetme yoluna gittikleri görülmektedir. Uluslarötesi
kuruluşlar farklı yöntem ve ortaklıklarla ekonomi politikalarını ortaklaşa yönetmek
suretiyle güçlerini artırmakta ve özel sermayeye açılan yeri genişletmektedir. Ortaklaşa
yönetişim bu kapsamda uluslarötesi aktörlerin ulusal ve küresel piyasaları daha
güçlü regüle edebilmeleri için farklı yöntemler ve karma ortaklıklar ile uyguladıkları
yönetişim modeli bir yöntem olarak literatüre sunulmaya çalışılmaktadır. Makalede altı
uluslarötesi kuruluş ve altı ortaklık kombinasyonu ile ortaklaşa yönetişim yönteminin
uygulama yöntemleri araştırılmakta ve küresel aktörlerin çokuluslu şirketler lehine
ulusal, bölgesel ve küresel politikaları nasıl yönlendirdikleri incelenmektedir. Makalenin
ilk uygulama incelemesinde AB ve Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) ortaklığı ve bu iki
aktörün hangi ortaklık uygulamaları ile politikalarını belirledikleri araştırılmaktadır.
İkinci inceleme BM ve OECD’nin ortaklaşa yönetişim uygulamalarını ortaya koyarken
üçüncü uygulama örneği BM, OECD ve Dünya Bankasının birlikte yürüttükleri politikaları
incelemektedir. Makalenin dördüncü uygulama incelemesi ticarette engellerin
kaldırılması için BM, OECD ve DTÖ’nün birlikte yürüttükleri ortak politika faaliyetlerini
araştırırken makalenin son uygulama incelemesi Dünya Bankası, DTÖ ve Uluslararası
Para Fonu (IMF) ortak politika yönlendirme uygulamaları olmaktadır. Makale bu ortaklık
örnekleri ile küresel aktörlerin ortaklaşa yönetişim yöntemlerini ortaya koymakta ve bu
yöntemleri sınıflandırmaya çalışmaktadır.
Anahtar Kelimeler
Yönetişim Ortaklaşa Yönetişim Uluslarötesi Kuruluşlar Çokuluslu Şirketler Politika Yönlendirmesi.
Kaynakça
- AB (Avrupa Birliği) (2018). EU Concept Paper on WTO Reform. Brussels: AB. AB, DTÖ (Avrupa Birliği, Dünya Ticaret Örgütü) (2019). http://ec.europa.eu/trade/ policy/eu-and-wto/. Son Erişim Tarihi, 01/08/2019.
- AB, DTÖ (Avrupa Birliği, Dünya Ticaret Örgütü) (2019b). https://www.europarl.europa. eu/ factsheets/en/sheet/161/the-european-union-and-the-world-trade-organisation. Son Erişim Tarihi, 02/08/2019.
- Algan F M (2020). Standardizasyon Sisteminin Yönetişimi, Verimlilik Dergisi, Sayı: 4, 175-201.
- Balcı A (2005). Kamu Yönetiminde Çağdaş Yaklaşımlar ve Kamu Hizmet Sunumuna Etkileri, https://web.karabuk.edu.tr/ sait.asgin/Kamu%20Yönetiminde%20Çağdaş%20Yaklaşımlar%20ve%20hizmet%20sunumuna%20etkileri.pdf. Son Erişim Tarihi, 06/02/2021.
- Bayramoğlu S (2005). Yönetişim Zihniyeti-Türkiye’de Üst Kurullar ve Siyasal İktidarın Dönüşümü: İstanbul: İletişim Yayınları.
- Börzel T ve Risse T (2009). Governance Without Government – Can it Work?, Regulation & Governance, 4, 113-134.
- BSI (British Standards Institution) (2019). Economic Benefits of Standards - Research Reports, https://www.bsigroup.com/en-GB/standards/benefits-of-using-standards/research-reports/. Son Erişim Tarihi, 16/04/2021.
- Delice E (2013). Uluslararası Örgüt Metinlerinde Yönetişim Ve Türkiye Pratiği: Teoriden Uygulamaya Bir İnceleme, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/667891. Son Erişim Tarihi, 27/09/2019.
- DIN (Deutsche Institut für Normung) (2000). Economic Benefits of Standardization. Berlin: DIN.
- Dünya Bankası (1989). Sub-Saharan Africa Report. Washington: Dünya Bankası.
- Dünya Bankası (2019a). Who We Are?, https://www.worldbank.org/en/who-we-are. Son Erişim Tarihi, 06/09/2019.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Makale / Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 8 Eylül 2021 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2021 Cilt: 45 Sayı: 3 |
