Bankacılık Sistemi, Sanayileşme ve Alexander Gerschenkron

Yıl 2021, Cilt: 45 Sayı: 4, 1032 - 1045, 13.12.2021

Serdar Şahinkaya

Öz

Toplumsal değişimin niçin olduğu anlaşılmak istenildiğinde, onun nasıl olduğunu
da incelemek anlamlı ve doğru bir strateji olarak kabul edilebilir. Niçin bazı
ülkeler zengin ya da gelişmiş iken diğerleri fakir ya da az gelişmiştir? Geleneksel
(conventional) iktisadi teoriler bu soruyu cevaplandırmakta Adam Smith’den
bu yana bazı kilit değişkenlere işaret etmelerine rağmen genellikle yetersiz
kalmışlardır. Bu teoriler, fiili olarak mevcut eşitsizliklerin nasıl doğduğunu
açıklarken, gelişmemiş ülkelerin iktisat politikası yapıcılarına ‘makus talihlerini’
yenmek için ciddi ve tutarlı alternatifler üretme konusunda zayıftırlar.2 Bunun
nedenlerini bulmak zor değildir; geleneksel iktisadi teori mikro ya da makro
olsun, statik ya da dinamik olsun iktisadi sistemin belirli parametrelerini ‘veri
ve sabit’ varsayar. Bu parametreler içinde göze çarpanlar teknoloji ve iktisadi
olan ve olmayan kurumlardır. Oysaki, zengin ulusların kalkınma ve sanayileşme
uygulamalarına ait söz konusu parametrelerin tarihsel gelişimlerinde belirgin
değişiklikler yaşandığı saptanmıştır.
Analiz amacıyla, sanayileşme sürecine katkıda bulunan değişik faktörleri ve
bu faktörlerin birbirleri arasındaki etkileşimini dikkate almak mümkündür.
Gerçekte; bir faktörü esas, öncelikli ya da motive edici güç yapmanın veya
kapitalizmin gelişmesi üzerine Protestanlığın etkileri hakkındaki meşhur Weber
tezinde olduğu gibi belirli bir faktörü gereğinden fazla öne çıkarmanın riskine
rağmen süreç bir bütündür (Kemp, 1993:12). Zira tarihsel olarak kalkınma /
sanayileşme yöntem ve uygulamaları; nüfus, kaynaklar, teknoloji ve sosyal
kurumlar gibi faktörlerin süreç içerisinde kimi zaman birlikte / içlerinden
birinin ya da birkaçının önderliğinde ülkenin üretim imkânları eğrisini nasıl
sağa kaydırdıklarının örnekleri ile doludur. İktisadi kalkınma ve sanayileşmenin
özü bir anlamda hem teknoloji de hem de sosyal kurumlardaki ‘değişim’de
yatmaktadır. Değişim de genellikle toplumsal refahın limitlerinin artırılmasına
imkân sağlar.

Anahtar Kelimeler

Banka, Sanayileşme, Planlama

Kaynakça

• Ashwort W (1977). Typologies and Evidence: Has Nineteenth-Century Europe a Guide to Economic Growth?. Economic History Review. Seri 2. Cilt 30.
• Braudel F (1993a). Maddi Uygarlık Ekonomi ve Kapitalizm. XV. ve XVIII. Yüzyıllar / C.I. Gündelik Hayatın Yapıları. Çev. M A Kılıçbay, Ankara. Gece Yayınları.
• Braudel F (1993b) Maddi Uygarlık Ekonomi ve Kapitalizm. XV. ve XVIII. Yüzyıllar / C. II. Mübadele Oyunları. Çev. M A Kılıçbay, Ankara. Gece Yayınları.
• Cameron R vd (1967). Banking in the Early Stages of Industrialization, A Study in Comparative Economic History. New York: Oxford Univ. Pres.
• Cameron R (1972). Banking and Economic Development. Some Lessons of History New York: Oxford Univ. Pres.
• Chang J H (2003). Kalkınma Reçetelerinin Gerçek Yüzü. Çev. T A Onmuş, İstanbul. İletişim Yayınları 938. Araştırma İnceleme Dizisi 153.
• Chang J H ve I Grabel (2005). Kalkınma Yeniden: Alternatif İktisat Politikaları El Kitabı. Çev. E Özçelik, Ankara. İmge Kitabevi Yayınları.
• Corbridge S (der) (1995). Development Studies: A Reader. Hodder Headline Group. London.
• Deane P (1988). İlk Sanayi İnkilâbı. Çev. T Güran, Ankara. Türk Tarih Kurumu Yayını. X.Dizi. S.10.