BRÜKSEL MUHABİRLERİNİN GÖZÜNDEN TÜRKİYE'NİN “AVRUPALILAŞMA-MA-SI”: MÜZAKERELERİN İLK 10 YILINDA AVRUPA HABERCİLİĞİNE DAİR DEĞERLENDİRMELER

Yıl 2022, Cilt: 46 Sayı: 2, 449 - 476, 14.06.2022

Özlem Erkmen

Öz

Avrupa Birliği’nin hareket ve politika alanlarını geliştirerek derinleşme dönemine girdiği 1990’lardan beri, Birliğin kurum ve politikalarının üye ve aday ülkelerde yarattığı etkiler tartışılagelmiştir. Özellikle 2004’te beşinci genişlemesi ile Birliğe on yeni üyenin katılması, Avrupa bütünleşmesi üzerine siyasi ve akademik tartışmaları da hareketlendirmiştir. Bu dönemde, önceleri uluslararasılaşma veya küreselleşme gibi kavramlarla ifade edilen siyasal gelişmeleri açıklamak için Avrupalılaşma yeni bir anahtar kavram ve çalışma alanı olarak öne çıkmaya başlamıştır. 2000’lerde üretilen Avrupalılaşma çalışmaları AB’nin üye/aday ülkelerle olan ilişkilerini tek yönlü ve hiyerarşik kabul etmek yerine; Avrupalılaşmanın aşağıdan yukarıya, yatay ve dikey boyutlarla da gerçekleşebileceğini kabul etmektedir. Bu doğrultuda sürecin ulusal siyasi konuları, politika alanlarını ve kurumsal dinamikleri olduğu kadar fikirler, değerler, görüşler ve kimlikleri nasıl etkilediği de yoğun olarak incelenmektedir. Avrupalılaşma sürecinde medyanın etkin bir rolü olduğunu savunan bazı iletişim çalışmalarında, ulusal medyanın içeriklerinde Avrupalı konu ve aktörlere yer vererek ulusal kamusal alanların Avrupalılaşmasına katkı sunacağı, bu sayede farklı ülkelerdeki ulusal aktörlerin ortak bir Avrupalılık kimliğiyle özdeşleşebilecekleri iddia edilmektedir. Mevcut çalışma, bu iddiayı Türkiye örnekleminde sınamak üzere dokuz Brüksel muhabiriyle gerçekleştirilen derinlemesine görüşmelere dayanmaktadır. Görüşme bulguları, müzakerelerin ilk yılları istisna olmak üzere Türkiye’de genellikle AB ile ilgisiz Avrupalılaşma eğiliminin görüldüğünü ortaya koymaktadır. 2005-2007 arasında AB yönetimi ve diğer Avrupalı ülkelere gösterilen ilgi zamanla azalmış ve bunlar haberlerdeki meşruiyetlerini yitirmişlerdir. Diğer yandan Avrupa haberlerinin her dönemde ulusal hassasiyetleri önceleyecek şekilde kurgulandığı anlaşılmaktadır. Bu nedenle kullanılan dil çoğu zaman çatışmacı ve olumsuz olmuştur. Bu durum özellikle 2011 sonrasında Avrupa şüpheciliği eğilimini güçlendirmiştir. Çalışma Türkiye’de yapılan Avrupa gazeteciliğinin bütüncül bir Avrupalılık kavrayışına, yani özdeşleşmeye katkısı olmadığını, aksine Avrupa’dan uzaklaşmayı tetiklediğini ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Avrupalılaşma, Avrupa gazeteciliği, Avrupa’dan uzaklaşma, Brüksel muhabirleri, kamusal alanın Avrupalılaşması

TURKEY'S DE-EUROPEANISATION FROM THE PERSPECTIVES OF BRUSSELS REPORTERS: EVALUATIONS ON EUROPEAN JOURNALISM IN THE FIRST 10 YEARS OF NEGOTIATIONS

Öz

Since the 1990s, when the European Union entered a period of deepening by developing its action and policy areas, the effects of its institutions and policies in member and candidate countries have been discussed. The addition of ten new members to the Union with its fifth enlargement in 2004 has also activated the political and academic debates on European integration. In this period, Europeanization started to come to the fore as a new key concept and field of study to explain the political developments that were previously expressed with concepts such as internationalization or globalization. Europeanization studies produced in the 2000s, instead of accepting the relations of the EU with member/candidate countries as one-sided and hierarchical; accept that Europeanization can also take place bottom-up, horizontally, and vertically. In this direction, the effects of the process on ideas, values, views, and identities are examined intensively, along with the ones on national political issues, policy areas, and institutional dynamics. In some communication studies that argue that the media has an active role in the Europeanization process, it is claimed that the national media will contribute to the Europeanization of national public spaces by including European subjects and actors in their content so that national actors in different countries can identify with a common European identity. The present study is based on in-depth interviews with nine Brussels correspondents to test this claim in the case of Turkey. The interview findings reveal that, except for the first years of the negotiations, there is generally a Europeanization trend in Turkey that is irrelevant to the EU. Between 2005 and 2007, the interest shown to the EU administration and other European countries decreased and they lost their legitimacy in the news. On the other hand, it is found that European news is designed to prioritize national interests and sensitivities in every period. For this reason, the language used has often been confrontational and negative. This situation has strengthened the tendency of Euroscepticism especially after 2011. The study reveals that European journalism in Turkey does not contribute to a holistic understanding of Europeanness, namely identification, on the contrary, it triggers alienation from Europe.

Anahtar Kelimeler

Europeanisation, European journalism, De-Europeanisation, Brussels correspondents, Europeanisation of public sphere

Kaynakça

• Akgün, M; Şenyücel Gündoğar, S.; Görgülü, A. ve Aydın, E. (2011). Türkiye’de Dış Politika Algısı. İstanbul: TESEV Yayınları.
• Aktar, C. (2014). 2014 AB yılı mı?. Al Jazeera Türkçe, 6 Şubat. http://www.aljazeera.com.tr/gorus/2014-ab-yili-mi Son erişim tarihi, 6/12/2021.
• Amerika’nın Sesi (13/7/2007). AB'de Sarkozy Gerginliği. Voice of America Türkçe. https://www.amerikaninsesi.com/a/a-17-2007-07-13-voa4-88065287/856143.html Son erişim tarihi, 6/12/2021.
• Arsan, Z. E. (2006). AB ve Gazetecilik. AB Kamusal Alanının Şekillenmesi: Yunanistan ve Macaristan Örnekleri. (Basılmamış Doktora Tezi). İstanbul: Marmara Üniversitesi.
• Arsan, E. (2007). Turk’s ordeal with Europe: EU reporting from the Eye of Brussels Correspondents, Paper presented in the ECREA-Symposium Equal Opportunities and Communication Rights: Representation, Participation & the European Democratic Deficit, 11-12 October 2007, Brussels, Belgium. https://www.academia.edu/982773/Turks_ordeal_with_Europe_EU_reporting_from_the_eye_of_Brussels_correspondents_2007_ Son erişim tarihi, 6/12/2021.
• Aydın, M. & Akgül-Açıkmeşe, S. (2007). Europeanization through EU Conditionality: Understanding the New Era in Turkish Foreign Policy, Journal of Southern Europe and the Balkans, 9 (3): 263–274.
• Aydın, M., & Esen, A. T. (2007). A Concluding View from Turkey. İçinde N. Tocci (Ed.), Conditionality, Impact and Prejudice, IAI-TEPAV Report 9. Rome: IAI: 129-139.
• Bache, I. (2002). Europeanization: A Governance Approach, University of Pitsburg-Archive of European Integration. http://aei.pitt.edu/1722/1/Bache.pdf
• Baisnée, O. (2003). Une actualité «invendable»: Les redactions françaises et britanniques face à l’actualité communautaire. İçinde G. Garcia & V. le Torrec (Ed.), L’Union Européenne et les Médias. Regards croisés sur l’information européenne. Paris: L’Harmattan: 43-66.
• BBC (25/3/2017). Erdoğan: AB müzakereleri için referandum yapabiliriz. BBC Türkçe. https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-39394442 Son erişim tarihi, 6/12/2021.
• Brügermann, M.; Sifft, S.; Kleinen von Königslöw, K.; Peters, B. & Wimmel, A. (2006). Segmented Europeanization The Transnationalization of Public Spheres in Europe: Trends and Patterns, TranState Working Papers, No. 37. https://www.econstor.eu/dspace/handle/10419/24950 Son erişim tarihi, 6/12/2021.
• Cremonesi, C.; Seddone, A.; Bobba, G. & Mancosu, M. (2019). The European Union in the media coverage of the 2019 European election campaign in Italy: towards the Europeanization of the Italian public sphere, Journal of Modern Italian Studies, 24 (5): 668-690.
• Çakır, A. (4/10/2021). Türk aydınlardan ‘Yetmez ama Evet’ Özeleştirisi. Voice of America Türkçe. https://www.amerikaninsesi.com/a/turk-aydinlardan-paris-te-yetmez-ama-evet-%C3%B6zele%C5%9Ftirisi/6256282.html Son erişim tarihi, 6/12/2021.
• Çoban-Oran, F. (2021). The false promise of Europeanisation in Turkey’s national identity discourse, Journal of Contemporary European Studies.
• De Vreese, C.H; Banducci, S.A.; Semetko, H.A. & Boomgaarden, H.G. (2006). The News Coverage of the 2004 European Parliamentary Election Campaign in 25 Countries, European Union Politics, Vol. 7, No. 4: 477-504.
• Deutsche Welle (10/6/2021). Avrupa Konseyi'nden Türkiye'ye Kavala uyarısı. Deutsche Welle Türkçe. https://www.dw.com/tr/avrupa-konseyinden-t%C3%BCrkiyeye-kavala-uyar%C4%B1s%C4%B1/a-57840298 Son erişim tarihi, 6/12/2021.
• Düzgit, S. A. & Kaliber, A. (2016). Encounters with Europe in an Era of Domestic and International Turmoil: Is Turkey a De-Europeanising Candidate Country?, South European Society and Politics, 21 (1): 1-14.
• Erhan, Ç. & Akdemir, E. (2016). Türkiye – Avrupa Birliği Müzakere Sürecinde İlk On Yılın Muhasebesi (2005-2015), Bilig Yaz 2016, Sayı 78: 7-35.
• Eurobarometre63 (2005). Eurobarometre 63.4 Avrupa Birliği’nde Kamuoyu, Bahar 2005. Türkiye Ulusal Raporu.
• Eurobarometre80 (2013). Standard Eurobarometer 80. Autumn 2013. Public Opinion in The European Union Report.
• Euronews (12/4/2019). Bakan Çavuşoğlu ile Fransız Parlamenter arasında gergin 'soykırım' tartışması. Euronews Türkçe. https://tr.euronews.com/2019/04/12/video-bakan-cavusoglu-ile-fransiz-parlamenter-arasinda-gergin-soykirim-tartismasi-nato Son erişim tarihi, 6/12/2021.
• Euronews (26/11/2021). ABD ve Avrupa Birliği'nden Türkiye'ye Osman Kavala tepkisi. Euronews Türkçe. https://tr.euronews.com/2021/11/26/abd-ve-avrupa-dan-osman-kavala-yla-ilgili-karara-tepki Son erişim tarihi, 6/12/2021. Featherstone, K. (2003). In the Name of Europe, İçinde K. Featherstone & C.M. Radaelli (Ed.), The Politics of Europeanization: Oxford: Oxford University Press: 3-26.
• Gazetevatan (24/9/2021). Avrupa Birliği'nden skandal adım! Türkiye, Afrika ülkeleri arasına alındı. http://www.gazetevatan.com/avrupa-birligi-nden-skandal-adim-turkiye-afrika-ulkeleri-arasin-1415162-dunya/ Son erişim tarihi, 6/12/2021.
• Habermas, J. (1984). The Theory of Communicative Action. Volume 1: Reason and the ralionalization of society. Boston: Beacon Press.
• Habermas, J. (1987). The Theory of Communicative Action. Volume 2: Lifeworld and System: A Critique of Functionalist Reason. Boston: Beacon Press.
• Hubé, N. (2003). L’Union Européenne à la ‘une’: Un cadrage difficile d’une actualité peu visible. Regard compare sur la presse française et allemande, İçinde G. Garcia & V. le Torrec (Ed.), L’Union Européenne et les Médias. Regards croisés sur l’information européenne. Paris: L’Harmattan: 67-89.
• Karakuş, A. & Pazarbaşı, M. (2011). Hedef 2023. Milliyet, 17 Nisan. https://www.milliyet.com.tr/siyaset/hedef-2023-1378705 Son erişim tarihi, 6/12/2021.
• Koopmans, R. & Erbe, J. (2004). Towards a European Public Sphere? Vertical and Horizontal Dimensions of Europeanised Political Communication, Innovation: The European Journal of Social Science Research, 17(2): 97-118.
• Koopmans, R. & Statham, P. (2002). The Transformation of Political Mobilisation and Communication in European Public Spheres: A Research Outline, EuroPub Research Project. http://europub.wzb.eu/Data/reports/Proposal.pdf Son erişim tarihi, 6/12/2021.
• Koopmans, R. & Statham, P. (2010). Theoretical Framework, Research Design, and Methods, The Making of a European Public Sphere. İçinde R. Koopmans & P. Statham (Ed.), Media Discourse and Political Contention. Cambridge: Cambridge University Press: 34-59.
• Köylü, H. (2021). ‘İstenmeyen adam’ krizinde kritik pazartesi. Deutche Welle Türkçe, 24 Ekim. https://www.dw.com/tr/istenmeyen-adam-krizinde-kritik-pazartesi/a-59610521 Son erişim tarihi, 6/12/2021.
• Kurban, D. & Sözeri, C. (2012). İktidarın Çarkında Medya: Türkiye’de Medya Bağımsızlığı ve Özgürlüğü Önündeki Siyasi, Yasal ve Ekonomik Engeller. İstanbul: TESEV Yayınları.
• Media Ownership Monitor (2021). https://turkey.mom-rsf.org/tr/ Son erişim tarihi, 6/12/2021.
• Medyatava (21/8/2013). Milliyet'ten flaş ayrılık. Medyatava.com. https://www.medyatava.com/haber/milliyetten-flas-ayrilik_94949 Son erişim tarihi, 6/12/2021.
• Moussis, N. (2004). Avrupa Birliği Politikalarına Giriş Rehberi, İstanbul, Mega Press.
• Müftuler-Baç, M. & Gürsoy, Y. (2010). Is There a Europeanization of Turkish Foreign Policy? an Addendum to the Literature on EU Candidates, Turkish Studies, 11 (3): 405-427.
• Ökten-Sipahioğlu, B. (2017). Shifting From Europeanization to De-Europeanization in Turkey: How AKP Instrumentalized EU Negotiations, The Turkish Yearbook of International Relations, Volume 48: 51-67.
• Özçelik, A.O. (2019). Europeanisation and Administrative Relations in Turkey in the Post-Helsinki Era, The International Spectator, 54(4): 32-46.
• Özsöz, M., İleri, Ç., Çatır, B., Ceran A. & Özkan, İ. (2015). Türkiye Kamuoyunda AB Desteği ve Avrupa Algısı. İstanbul: İktisadi Kalkınma Vakfı. Pfetsch, B.; Adam, S. & Berkel, B. (2008). The contribution of the press to Europeanization of public debates. A comparative study of issue salience and conflict lines of European integration, Journalism, 9(4): 465–492.
• Risse, T. (2002). How Do We Know a European Public Sphere When We See One? Theoretical Clarifications and Empirical Indicators. IDNET Workshop. Europeanization and the Public Sphere, European University Institute, 20-21 Februuary 2002. http://userpage.fu-berlin.de/~atasp/texte/pi5s1otn.pdf Son erişim tarihi, 6/12/2021.
• Risse, T. (2003). An Emerging European Public Sphere? Theoretical Clarifications and Empirical Indicators, the Annual Meeting of the European Union Studies Association (EUSA), Nashville 27-30 March 2003. http://userpage.fuberlin.de/~atasp/texte/030322_europe_public.pdf Son erişim tarihi, 6/12/2021.
• Risse, T. & Van de Steeg, M. (2003). An Emerging European Public Sphere? Empirical Evidence and Theoretical Clarifications, the conference on the Europeanisation of Public Spheres, Political Mobilisation, Public Communication and the European Union, Science Center Berlin, 20-22 June 2003. http://userpage.fuberlin.de/~atasp/texte/030624_europeanpublicsphere.pdf Son erişim tarihi, 6/12/2021.
• Sağlam, H. (2018). Türk Medyasının Türkiye-Avrupa Birliği İlişkilerine Yaklaşımının Okurların Tutum ve Kanaatleri Üzerindeki Etkileri. (Basılmamış Doktora Tezi). İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• Sarantakos, S. (2013). Social Research. London: Palgrave Macmillan.
• Taşkent-Erkmen, Ş.Ö. (2014). Avrupa Bütünleşmesi ve Medya: Türkiye’de Kamusal Alanın Avrupalılaşması Sürecinde Basının Rolü. (Basılmamış Doktora Tezi). İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• Timoçin, D. (2021). AB ile İlişkilerde Duraklamadan Fazlası Yaşanıyor. Voice of America, 15 Kasım. https://www.amerikaninsesi.com/a/ab-ile-iliskilerde-duraklamadan-fazlasi-yasaniyor-/6300273.html Son erişim tarihi, 6/12/2021.
• Tocci, N. (2005). Europeanization in Turkey: Trigger or Anchor for Reform?, South European Society and Politics, 10 (1): 73-83.
• Toker, H. (2011). Kamusal Alanda Avrupa Birliği Tartışmaları: Haber Medyası İncelemesi. (Basılmamış Doktora Tezi). İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Trenz, H.J. (2004). Media Coverage on European Governance: Exploring the European Public Sphere in National Quality Newspapers, European Journal of Communication, 19(3): 291-319.
• Trenz, H.J. (2008). Media: the Unknown Player in European Integration, İçinde I. Bondebjerg & P. Madsen (Ed.), Media, Democracy and European Culture. Chicago: Intellect Books: 49-64.
• Trenz, H.J. (2015). The Saga of Europeanisation: On the Narrative Construction of a European Society. İçinde S. Börner & M. Eigmüller (Ed.), European Integration, Processes of Change and the National Experience. New York: Palgrave Macmillan: 207-227.
• Van de Steeg, M.; Rauer, V.; Rivet, S. & Risse, T. (2003). The EU as a Political Community: A Media Analysis of the Haider Debate in the European Union, the Annual Meeting of the European Union Studies, Nashville TN, 27-30 March 2003. http://aei.pitt.edu/6569/1/001514_1.pdf.
• Van de Steeg, M. & Risse, T. (2010). The Emergence of a European Community of Communication – Insights from Empirical Research on the Europeanization of Public Spheres, KFG Working Paper Series, No. 15 August 2010, Kolleg-Forschergruppe (KFG) ‘The Transformative Power of Europe’, Freie Universität Berlin.
• Wessler, H.; Peters, B.; Brüggemann, M.; Kleinen-von Königslöw, K. & Sifft, S. (2008). Transnationalization of Public Spheres. Basingstoke: Palgrave Macmillan.
• Wilke, J. & Heimprecht, C. (2011). Europe in Europe and Europe in the World. A Study in News Geography, News Content and News Presentation. İçinde A. Stepinska, Berlin (Ed.), News in Europe Europe on News. Logos Verlag: 85-98.
• Yarkent, M. C. (2021). Gazeteci Zeynel Lüle İle Hoş Bir Sohbet. Doganhaber.org, 25 Şubat. https://www.doganhaber.org/gazeteci-zeynel-lule-ile-hos-bir-sohbet-muserref-ceyda-yarkent-ozel-relazur/29/ Son erişim tarihi, 6/12/2021.