Reading My Father's Rifle: Distant Childhood and Subaltern Historicity

Yıl 2022, Cilt: 46 Sayı: 2, 536 - 570, 14.06.2022

Haktan Kalır

Öz

This article attempts a reading of Hiner Saleem's My Father's Rifle. Saleem's book on nationalism without being nationalist can be defined as a subaltern work that narrates the experience of the Kurds in Saddam Hussein's Iraq through the author's autobiographical narrative. The book is thus open to interdisciplinary readings such as literature, politics and history. This article first sheds light on what kind of history the nation/party-state in Iraq proposes, and how the book's main character Azad's story puts an portrayal on this whole process. The article is divided into two parts. Before two intermediate chapters, it will be explained why Kurdish literatures should contain a plural definition that includes oral literature and refers to more than one language, region and country. The first part focuses on the rise of the Baath Party and its use of education, language and ideological propaganda to construct Iraq as a nation-state. This part investigates the use of the personality cult of Saddam Hussein in envisioning an Iraqi nation. This part of the article hence examines how citizenship, the rights brought by citizenship, political parties and communities establish an Iraqi identity in Iraq from the 1960s through the 1990s. The second part examines how the Kurds, especially under the leadership of Mustafa Barzani, presented an Iraq proposal against the nation-state of the Baath Party and how this proposal used art, technology and language during for their own congregation. In this section, it is suggested how the sovereignty relations created by the Baath Party affect Kurdish nationalism. The tension in Azad's relationship with the borders, lynchings, violence and propaganda created by nationalisms in Iraq forms the basis of this chapter. This chapter creates a complementary theme, as Azad will be transformed into a subject that is becoming increasingly nomadic in the Iraqi imagination of both minority and majority nationalisms through this destructive tension. The position of Iraqi Kurdish women in this whole process is discussed as a point of comparison to examine the ways in which nationalisms construct historicity and sociality. The article aims to examine the marginalization of the Kurds during the creation of Iraq through Azad's story, as well as to propose the following critique: the Kurds use a very similar method to the Baath Party when establishing their own communities. Thus, the possibility of a subaltern reading on the Kurdish and Baathist nationalisms is provided through Hiner Saleem's book.

Anahtar Kelimeler

Iraq, Baath, Kurdishness, subaltern, woman

Irak Bir Çocukluk ve Madun Bir Tarihsellik Olarak “Babamın Tüfeği”

Öz

Bu makale Hiner Saleem’in Babamın Tüfeği adlı kitabını bir madun tarihsel kayıt olarak değerlendirecek ve Irak’ta Kürt oluşlar üzerine bir araştırma gerçekleştirecektir. Saleem’in milliyetçilikleri anlatan ancak milliyetçi olmayan kitabında kitabı Saddam Hüseyin’in Irak’ında Kürtlerin deneyimini yazarın otobiyografisi üzerinden anlatan dolayısıyla da edebiyat, siyaset, tarih gibi disiplinlerarası okumalara imkân sağlayan bir madun eser olarak tanımlanabilir. Makale de bu nedenlerle Irak’taki ulus/parti-devletinin önerdiği ulusun nasıl bir tarih önerdiğini ve kitabın ana karakteri Azad’ın bir anı-roman olarak önerilen hikayesinin tüm bu sürece nasıl bir şerh koyduğunu inceleyecektir. Makale bu sebeple iki bölüme ayrılmaktadır: İki ara bölüm öncesinde Kürt edebiyatlarının neden sözlü edebiyatı da içeren, birden fazla dile, bölgeye, ülkeye atıfta bulunacak çoğul bir tanım içermesi gerektiği anlatılacaktır. İlk bölümde Baas Partisi’nin yükselişi ve partinin, Irak’ı ulus-devlet olarak kurgulayışında eğitimi, dili ve propagandayı kullanışı incelenecektir. Bu bölüm Saddam Hüseyin üzerinden bir lider kültü olarak kurulmasının nasıl bir Irak milleti tahayyülü kurduğunu inceleyecektir. Böylece Irak’ta yirminci yüzyılın neredeyse ikinci yarısı boyunca vatandaşlığın, vatandaşlığın getirdiği hakların, siyasi partilerin, cemaatlerin nasıl bir Iraklılık kurduğu irdelenecektir. İkinci bölümde Baas Partisinin ulus-devletinin karşısında Kürtlerin başta Mustafa Barzani olmak üzere nasıl bir Irak önerisi sunduklarını ve kendi cemaatleşmeleri sırasında sanatı, teknolojiyi ve dili nasıl kullandıkları incelenecektir. Bu bölüm vasıtasıyla Baas Partisi’nin var ettiği egemenlik ilişkilerinin Kürt milliyetçiliğini nasıl etkilediği tanımlanacaktır. Saleem’in kitabının başkahramanı olan Azad’ın Iraklılık ve Kürtlük arasındaki gerilimde sınırlarla, linçlerle, şiddetlerle, propagandalarla kurduğu ilişkideki gerilim bu bölümün temelini oluşturacaktır. Azad, kitap içerisinde azınlık ve çoğunluk milliyetçiliklerinin Irak tahayyülünde gittikçe göçebeye dönüşen bir özneye bu yıkıcı gerilim vasıtasıyla dönüşeceği için bu bölüm tamamlayıcı bir izlek var edecektir. Iraklı Kürt kadınların tüm bu süreçteki konumu ise bir karşılaştırma noktası olarak milliyetçiliklerin tarihsellik ve toplumsallık kurma biçimlerini incelemek için söz konusu edilecektir. Makalenin maksadı Irak’ın yaratılması sırasında Kürtlerin ötekileştirilişini Azad’ın hikâyesi üzerinden incelemenin yanı sıra Kürtlerin de kendi cemaatlerini kurarken Baas Partisi’ne oldukça benzer bir yöntem uyguladıklarına yönelik bir eleştiri sunabilmektir. Böylece Hiner Saleem’in Babamın Tüfeği başlıklı eseri üzerinden Kürt ve Baas milliyetçileri üzerine bir maduniyet okumasının olanağı tartışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Irak, Baas, Kürtlük, maduniyet, kadın

Teşekkür

Sayın Metin Yüksel'e bu makalenin ortaya çıkmasındaki tüm emeği için teşekkür ederim.

Kaynakça

• Abdi, K (2008). From Pan-Arabism to Saddam Hussein’s cult of personality: Ancient Mesopotamia and Iraqi national ideology. Journal of Social Archaeology, 8 (1), 3-36.
• Agamben, G (2013). Kutsal İnsan. Çev., İsmail Türkmen, 2 Baskı, İstanbul: Ayrıntı.
• Ahıska, M (2010). Occidentalism in Turkey – Questions of Modernity and National Identity in Turkish. Londra: I. B. Tauris.
• Ahmadzadeh, H (2007). In Search of a Kurdish Novel That Tells Us Who the Kurds Are. Iranian Studies, 40 (5), 579-592.
• Ahmadzadeh, H (2015). Stylistic and thematic changes in the Kurdish novel. Transaction, 22, 219-239.
• Al-Ali, N S (2007). Iraqi Women: Untold Stories from 1948 to the Present. New York: Zed Books.
• Albert, C D (2013). A History of Violence: Ethnic Group Identity and the Iraqi Kurds. Iran and the Caucasus, 17 (2), 215–234.
• Alhamid, L M (2019). Reclaiming A Self Intertwined in The Exigencies of An Unwritten History in Hiner Saleem’s My Father’s Rifle. Journal of Duhok University, 21 (2), 1-9.
• Al-Hassan, H (2020). Women, Writing and the Iraqi Ba‘thist State: Contending Discourses of Resistance and Collaboration, 1968–2003. Edinburgh: Edinburgh University Press.
• Alinia, M (2013). Honor and Violence Against Women in Iraqi Kurdistan. New York: Palgrave.
• Anderson, B (1995). Hayali Cemaatler: Milliyetçiliğin Yayılması ve Kökenleri. Çev., İskender Savaşır, 2. Baskı, İstanbul: Metis.
• Baram, A (1997). Neo-Tribalism in Iraq: Saddam Hussein's Tribal Policies 1991-96. International Journal of Middle East Studies, 29 (1), 1-31.
• Bashkin, O (2011). Hybrid Nationalism: Watanî and Qawmî Visions in Iraq under Abd al-Karim Qasim, 1958-61. International Journal of Middle East Studies, 43 (2), 293-312.
• Bauman, Z (2000). Time and Space Reunited. Time & Society, 9 (2-3), 171-185.
• Bingöl, B (2016). Bizim Gizli Bir Hikayemiz Var: Dağdan Anneliğe Kadınlar. İstanbul: İletişim.
• Bora, T (14.10.2015). Ölü Olarak Ele Geçirme. https://www.birikimdergisi.com/haftalik/7250/olu-ele-gecirme Son erişim tarihi: 15 Haziran 2021
• Bozarslan, H (2010). Ortadoğu: Bir Şiddet Tarihi. İstanbul: İletişim.
• Bozarslan, H (2016). 2010'larda Ortadoğu'da Milliyetçiliği Tartışmak. İçinde: E Aktoprak, & A C Kaya (der), 21. Yüzyılda Milliyetçilik: Teori ve Siyaset. İstanbul: İletişim, 119-138.
• Brecht, B (1972). Halkın Ekmeği. Çev., A. Kadir ve Asım Bezirci, İstanbul: Haşmet Matbaası.
• Bruneau, E ve Kteily, N (2017). The enemy as animal: Symmetric dehumanization during asymmetric warfare. PLoS ONE, 12 (7), 1-20.
• Burity, J A (2016). Minoritization and Pluralization. Latin American Perspectives, 43 (3), 116–132.
• Bush, J A (2015). The Politics of Poetry. İçinde: S. Altorki (der), A Companion to the Anthropology of the Middle East. West Sussex: John Wiley & Son, 188-204. doi:10.1002/9781118475683.ch10
• Bush, J A (2020). 2. Christians, Kafirs, and Nationalists in Kurdish Poetry. İçinde: Between Muslims: Religious Difference in Iraqi Kurdistan. Redwood City: Stanford University Press, 55-86. doi:10.1515/9781503614598-006
• Coakley, J (2004). Mobilizing the Past: Nationalist Images of History. Nationalism and Ethnic Politics, 10 (4), 531–560.
• Cohen, M R (2012). History and Historical Memory in the Memoirs of Iraqi Jews. İçinde: E Yassif, H Ishay ve U Kfir (der), Ot LeTova: Essays in Honor of Professor Tova Rosen. Beer Sheva: Dvir, 110-137.
• Çağlayan, H (2017). Analar, Yoldaşlar, Tanrıçalar: Kürt Hareketinde Kadınlar ve Kadın Kimliğinin Oluşumu. 6 Baskı, İstanbul: İletişim.
• D'Angelo, I (2020). Subaltern and Marginal Figures in Literature: Spivak’s Reading of Postcolonial Novels. Junctions: Graduate Journal of the Humanities, 5 (1), 14-26. doi:10.33391/jgjh.77
• Dawisha, A (1999). "Identity" and Political Survival in Saddam's Iraq. Middle East Journal, 53 (4). 553-567.
• Devlin, J F (1991). The Baath Party: Rise and Metamorphosis. The American Historical Review, 96 (5), 1396-1407.
• Elend, K (2021). Kimliği Terennüm Etmek: Erivan Radyosu Kürtçe Yayını. İstanbul: İletişim.
• Fanon, F (2007). Yeryüzünün Lanetlileri. Çev., Süer Şen, İstanbul: Versus Kitap.
• Farouk-Sluglett, M (1993). The Making of a Modern Dictator: The Irresistible Rise of Ṣaddām Ḥusayn. Oriente Moderno, 73 (1-6), 73-86.
• Fisher, J H (1980). Literary Culture: Nationalism and the Study of Literature. The American Scholar, 49 (1), 105-110.
• Foucault, M (2019). Hapishanenin Doğuşu. Çev., Mehmet Ali Kılıçbay, 8. Baskı, Ankara: İmge Kitabevi.
• Ghaderi, F (2015). The challenges of writing Kurdish literary history: Representation, classification, periodisation. Kurdish Studies, 3 (1), 3-25. doi:10.33182/ks.v3i1.389
• Ghaderi, F (2021). A History of Kurdish Poetry. İçinde: H. Bozarslan, C. Güneş ve V. Yadırgı (der), The Cambridge History of the Kurds. Cambridge: Cambridge University Press, 707-728ç doi:10.1017/9781108623711.029
• Gulddal, J ve Payne, C (2017). Passports: On the Politics and Cultural Impact of Modern Movement Control. symplokē, 25 (1-2), 9-23.
• Hobsbawm, E J (2018). Milletler ve Milliyetçilik: Program, Mit, Gerçeklik. Çev., Osman Akınhay, 6. Baskı, İstanbul: Ayrıntı.
• Hobsbawm, E J ve Ranger, T (2006). Geleneğin İcadı. Çev., Mehmet Murat Şahin, 1. Baskı, İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Hussain, S F (2020). The Kurdish Novel: Diaspora, Identity and Cultural Diversity. Rivista di Studi Indo-Mediterranei (RSIM), (10), 1-10.
• Hutchinson, J (2015). Golden Ages. İçinde: H Stone, R M Dennis, P S Rizova, A D Smith ve X Hou (Der.), The Wiley Blackwell Encyclopedia of Race, Ethnicity, and Nationalism. Chichester: John Wiley & Sons.
• Isakhan, B (2011). Targeting the Symbolic Dimension of Baathist Iraq: Cultural Destruction, Historical Memory, and National Identity. Middle East Journal of Culture and Communication, 4 (3), 257-281.
• Joly, D ve Bakawan, A (2016). Women in Kurdistan-Iraq: issues, obstacles and enablers. The International Journal of Human Rights , 20 (7), 956–977.
• Jones-Gailani, N (2020). Transnational Identity and Memory Making in the Lives of Iraqi Women in Diaspora. Toronto: University of Toronto Press.
• Kelidar, A (1992). The Wars of Saddam Hussein. Middle Eastern Studies, 28 (4), 778-798.
• Landau, J. M (1981). Bittersweet Nostalgia: Memoirs of Jewish Emigrants from the Arab Countries: Review Article. Middle East Journal, 35 (2), 229–235.
• Lowder, D (2010). My Father's Rifle: An Analysis. ESSAI, 8 (1), 94-96.
• Makdisi, U (2002). Ottoman Orientalism. The American Historical Review, 107 (3), 768-796.
• Maxwell, A ve Smith, T (2015). Positing “not-yet-nationalism”: limits to the impact of nationalism theory on Kurdish historiography. Nationalities Papers , 43 (5), 771-787.
• Mitchell, T ( 2001) Mısır'ın Sömürgeleştirilmesi. Çev., Zeynep Altok, İstanbul: İletişim.
• Mojab, S (2001). Women and Nationalism in the Kurdish Republic of 1946. İçinde: S Mojab (Der.), Women of a Non-State Nation: The Kurds. Costa Mesa: Mazda Publishers, 71-92.
• Nietzsche, F W (2011). Ahlakın Soykütüğü: Bir Polemik. Çev., Zeynep Alangoya. İstanbul: Kabalcı Yayınevi
• Nietzsche, F W (2015). İyinin ve Kötünün Ötesinde. Çev., Ahmen İnan, 8. Baskı. İstanbul: Say.
• Özbilge, N (2020). Çekirgeler, Kürtler ve Devlet: Erken Cumhuriyet Dönemine Yeniden Bakmak. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Saleem, H (2019). Babamın Tüfeği. Çev., Heval Bucak, 3. Baskı, İstanbul: Avesta.
• Schramm, K (2011). Introduction: Landscapes of Violence: Memory and Sacred Space. History and Memory, 23 (1), 5-22.
• Segall, W K (2013). Performing Democracy in Iraq and South Africa: Gender, Media, and Resistance. New York: Syracuse University Press.
• Smiles, S (2008). On The Margins: Women, National Boundaries, and Conflict in Saddam's Iraq. Identities, 15 (3), 271-296.
• Spivak, G C (1988). Subaltern Studies: Deconstructing Historiography. İçinde: R. Guha ve G. C. Spivak (der), Selected Subaltern Studies. Delhi: Oxford University Press, 3-32.
• Spivak, G C (2010). Can the Subaltern Speak? İçinde: R. C. Morris (der), Can the Subaltern Speak? Reflections on the History of an Idea. New York: Columbia University Press, 3-32.
• Taburoğlu, Ö (25.4.2019). Zirvelere Çıkmak ve Derinlere İnmek: Romantiklerin Yol Haritaları. https://www.e-skop.com/skopbulten/zirvelere-cikmak-ve-derinlere-inmek-romantiklerin-yol-haritalari/4846. Son erişim tarihi: 15 Haziran 2021
• Tutkal, S (2020). Dehumanization on Twitter in the Turkish–Kurdish conflict. Media, War & Conflict.
• Vali, A (1994). Nationalism and Kurdish Historical Writing. New Perspectives on Turkey, 14, 23-51.
• Van der Veer, P (2002). The Victims' Tale: Memory and Forgetting in the Story of Violence. İçinde: T Scheffle (Der.), Religion Between Violence and Reconcilation. Beyrut: Ergon-Verlag, 229-242.
• wa Thiong'o, N (1994). Decolonising the Mind: The Politics of Language in African Literature. Harare: Zimbabwe Publishing House.
• Wallace, M (3.10.2018). Kültür Hapishanesi: Afrika Sanatı ve Modernizm. https://www.e-skop.com/skopbulten/kultur-hapishanesi-afrika-sanati-ve-modernizm/3942. Son erişim tarihi: 15 Haziran 2021
• Webber, S J (1997). Middle East Studies & Subaltern Studies. Middle East Studies Association Bulletin, 31 (1), 11-16. doi:10.1017/S0026318400034830
• Woods, S (1999). Is Freedom Slavery. The Iowa Review, 29 (3), 36-45.
• Wright, J M (2013). Literature and nationalism. İçinde: H B Nisbet ve C Rawson (Der.), The Cambridge History of Literary Criticism. Cambridge: Cambridge University Press, 97-114.
• Yuval-Davis, N (2016). Cinsiyet ve Millet. Çev., Ayşin Bektaş, 5. Baskı, İstanbul: İletişim.
• Yüksel, M (2013). I Cry Out So That You Wake Up: Cegerxwîn’s Poetics and Politics of Awakening. Middle Eastern Studies, 50 (4), 536-553.
• Yüksel, M (2016). On the borders of the Turkish and Iranian nation-states: the story of Ferzende and Besra. Middle Eastern Studies, 52 (4), 656-676.