Latin Amerika’da Feminist Politika ve Toplumsal Dönüşüm: Otoriter Yönetimlere karşı Kolektif Mücadelenin İmkânları

Yıl 2023, Cilt: 47 Sayı: 1, 5 - 41, 08.07.2023

Esra Akgemci

Öz

Latin Amerika’da son dönemde hızla yükselen feminist mücadele, bölgedeki toplumsal dönüşüm süreçlerinde etkin rol oynamaktadır. Özellikle de son dönemde giderek artan kadın cinayetlerini protesto etme amacıyla ilk kez 3 Haziran 2015’te Arjantin’de gerçekleşen Ni Una Menos (Bir kadın daha eksilmeyeceğiz) eylemlerinin sağladığı dinamizm, Latin Amerika’nın birçok ülkesinde kürtajın yasallaşmasını sağlayan Yeşil Dalga (Marea Verde) hareketinin gelişimi için zemin hazırlamıştır. Feministlerin toplumsal adalet talebi, bu süreçte kürtaja ilişkin kamusal tartışmalarda belirleyici rol oynamış, Latin Amerika ülkelerinde geleneksel olarak tabu kabul edilen kürtaj meselesini siyasetin merkezine taşımıştır. Latin Amerikalı feministler hem toplumsal cinsiyet temelinde gündelik hayat ve kamusal mekânın anlamını sorgulamaya hem de devleti dönüştürmeye yönelik bir mücadele yürütmektedirler. Bu çok yönlü mücadele, feministlerin askerî rejim döneminde militerleşmeye karşı direnişte ön saflarda yer almalarını sağladığı gibi bugün de yükselen otoriter rejimlere karşı kapsamlı bir hareket inşa etmelerini mümkün kılmaktadır. Makalenin temel argümanına göre, 2019 Protestolarının ana hattını oluşturan müesses nizam karşıtlığı ve yeni-muhafazakâr ideolojiye karşı direniş, feminist hareketin askerî rejim döneminden sonra bir kez daha ortak bir mücadele ekseninde mobilize olmasını sağlamış, böylelikle 2015’ten bu yana Ni Una Menos ve Yeşil Dalga hareketleriyle kendini gösteren örgütlü kadın gücü, Latin Amerika solunun yeniden yükselmesinde başat rol oynamıştır. Bu doğrultuda makalede, feminist hareketin 1980’lerden günümüze encuentros (ulusaşırı forumlar) geleneği temelinde inşa ettiği kolektif kimlik ve bu kimlikle edindiği siyasal olanı belirleme gücü, bölgede solun yeniden yükselmesini mümkün kılan toplumsal dönüşüm sürecinin temel dinamiklerinden biri olarak ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Ni Una Menos, Yeşil Dalga, 2019 Protestoları, Latin Amerika feminizmleri, encuentros

Kaynakça

• Agosin M (1989). Şilili Kadınlar: Politika ve Toplum, 1971-1984. İçinde: Ü Cizre ve S Üşür (der), Latin Amerika’da Askeri Diktatörlük ve Kadın, İstanbul: Belge Yayınları, 114-138.
• Alvarez S E (1998). Latin American Feminisms ‘‘Go Global’’: Trends of the 1990s and Challenges for the New Millennium. İçinde: S E Alvarez ve E Dagnino ve A Escobar (der), Cultures of Politics, Politics of Cultures: Re visioning Latin American Social Movements, Boulder: Westview Press, 293 324.
• Alvarez S E (2000). Translating the Global Effects of Transnational Organizing on Latin American Feminist Discourses and Practices. Meridians: A Journal of Feminisms, Race, Transnationalism, 1 (1): 29-67.
• Alvarez S E ve Friedman E ve Beckman E ve Blackwell M ve Chinchilla N S ve Lebon N ve Navaro M ve Ríos Tobar M (2003). Encountering Latin America and Caribbean Feminisms. Signs: Journal of Women in Culture and Society, 28(2): 537-579.
• Arslanalp M (2022). Tarihsel ve güncel örnekler ışığında Latin Amerika’da toplumsal hareketlerin sol partilerle etkileşimi. Toplum ve Bilim, 160: 174-197.
• Baldez L (2012). Gender. İçinde: P Kingstone ve D J Yashar (der), Routledge Handbook of Latin American Politics, New York & London: Routledge, 319-332.
• Boldt K ve White T (2011). Chilean women and democratization: Entering politics through resistance as Arpilleristas. Asian Journal of Latin American Studies, 24(2): 27-44.
• Bora A (2020). Feminizmin “Dalgaları”. İçinde: F Saygılıgil ve N Berber (der), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt 10: Feminizm, İstanbul: İletişim, 506- 511.
• Bozgan D (2020). Kadınlar ve Devrimden Kadınların Devrimine: Latin Amerika’da Kadınların Gündemi. İçinde: E Akgemci ve K Ateş (der), Dünyanın Ters Köşesi Latin Amerika: Tarih, Toplum, Kültür içinde, İstanbul: İletişim, 203-217.
• Campos Carr I (1984). Second Feminist Conference of Latin America and the Caribbean: Two Reports. Women's studies international, 3: 26-29.
• Carranca A (2018). The Women-Led Opposition to Brazil’s Far-Right Leader. The Atlantic, 2 Kasım, https://www.theatlantic.com/international/archive/2018/11/brazil-women-bolsonaro-haddad-election/574792/ (Erişim: 09.09.2022).
• Chen Y Z (2004). De los encuentros feministas a las campañas transnacionales: surgimiento y desarrollo de los movimientos trasnacionales de mujeres en Ámerica Latina. Revista de Estudios de Género: La ventana, 20: 267-292.
• Cortés C P (2014). Dos aplicaciones del modelo melodramático: Manuela Sáenz y Leona Vicario en el imaginario contemporáneo sobre las independencias. Letras de Hoje, 49(4): 414-423.
• Daby M ve Moseley M W (2021). Feminist mobilization and the abortion debate in Latin America: Lessons from Argentina. Politics & Gender, 18: 359–393.
• Daşlı G ve Alıcı N ve Figueras J P (2018). Barış ve Toplumsal Cinsiyet: Kolombiya Barış Süreci, Ankara: Demos Yayınları.
• Di Marco G (2010). Los movimientos de mujeres en la Argentina y la emergencia del pueblo feminista. La Aljaba, 2 (XIV): 51-67.
• Finzer E (2015). Mother Earth, Earth Mother: Gabriela Mistral as an Early Ecofeminist. Hispania, 98(2): 243-251.
• Franceschet S (2003). ‘‘State Feminism’’ and Women’s Movements: The Impact of Chile’s Servicio Nacional de la Mujer on Women’s Activism. Latin American Research Review ,38(1): 9 40.
• Friedman E J (1998). Paradoxes of Gendered Political Opportunity in the Venezuelan Transition to Democracy. Latin American Research Review, 33(3): 87 135.
• Friedman E J (2010). Seeking rights from the left: Gender and sexuality in Latin America. İçinde: A. Barsu (der) Women's Movements in the Global Era, Routledge, 265-298.
• Friedman E J (der). (2018). Seeking rights from the left: gender, sexuality, and the Latin American pink tide, Duke University Press.
• Gaido D ve Frencia C (2018). “A Clean Break”: Clara Zetkin, the Socialist Women’s Movement, and Feminism. International Critical Thought, 8(2): 277-303.
• Gargallo F (2004). Las ideas feministas latinoamericanas, Mexico City: Universidad de la Ciudad de México. Gargallo F (2009). El feminismo y su instrumentalización como fenómeno de mestizaje en nuestra América. Revista Venezolana de Estudios de la Mujer, 14(33): 27-36
• Gargallo F (2010a). Antología del pensamiento feminista nuestroamericano: tomo 1 del anhelo a la emancipación. Venezuela: Biblioteca Ayacucho.
• Gargallo F (2010b). Antología del pensamiento feminista nuestroamericano: tomo 2 movimiento de liberación de las mujeres. Venezuela: Biblioteca Ayacucho.
• Grey M (2011). Feminist Teoloji: Eleştirel Bir Kurtuluş Teolojisi. İçinde: C Rowland (der), Kurtuluş Teolojisi, İstanbul: Ayrıntı, 107-125.
• Haas L (2010). Feminist Policymaking in Chile. University Park, PA: The Pennsylvania State University Press.
• Horton L (2015). Women’s Movements in Latin America. İçinde: Handbook of Social Movements Across Latin America, P. Almeida ve A. Cordero Ulate (der), Springer: 79-87.
• Jaquette J S (der.) (2009). Feminist agendas and democracy in Latin America. Duke University Press.
• Kampwirth K (2002). Women and Guerrilla Movements: Nicaragua, El Salvador, Chiapas, Cuba, Pennsylvania State University Press, University Park.
• Kampwirth K (2011). Latin America's New Left and the Politics of Gender, New York: Springer.
• Kirkwood J (1985). Feministas y políticas. Nueva Sociedad, 78: 62-70.
• Kirkwood J (1986). Ser política en chile: Las feministas y los partidos, Santiago de Chile: FLASCO.
• Lavrin A (2008). Feminist Encounters of Latin American and Caribbean Women. İçinde: B G Smith (der), The Oxford Encyclopedia of Women in World History Volume 2, Oxford: Oxford University Press, 300-301.
• Macías A (1978). Felipe Carrillo Puerto and women’s liberation in Mexico. İçinde: A Lavrin (der), Latin American women: historical perspectives, Greenwood Publishing Group, 286-301.
• Maier E ve Lebon N (2010). Women's activism in Latin America and the Caribbean: engendering social justice, democratizing citizenship. Rutgers University Press.
• Miller F (1991). Latin American women and the search for social justice, Hanover, N. H., University Press of New England.
• Molyneux M (1985). Mobilization Without Emancipation? Women’s Interests, the State, and Revolution in Nicaragua. Feminist Studies, 11: 227 54.
• Nowell C (2019). Argentina’s Ni Una Menos turns focus to economic crisis, abortion. Al Jazeera, 3 Haziran, https://www.aljazeera.com/economy/2019/6/3/argentinas-ni-una-menos-turns-focus-to-economic-crisis-abortion (Erişim: 09.09.2022).
• Reyes-Housholder C ve Roque B (2019). Chile 2018: Desafíos al Poder de Género desde la Calle hasta La Moneda. Revista de Ciencia Política, 39(2): 191-215.
• Ríos-Tobar M (2005). Chilean Feminism(s) in the 1990s: Paradoxes of an Unfinished Transition. İçinde: J Howell ve D Mulligan (der), Gender and Civil Society: Transcending Boundaries, New York: Routledge, 139-162.
• Rivera-Berruz S (2018). Latin American Feminism. İçinde: The Stanford Encyclopedia of Philosophy, E. N Zalta (der), Stanford, CA: Metaphysics Research Lab, Stanford University.
• Safa H I (1990). Women’s Social Movements in Latin America. Gender and Society, 4(3): 354-369.
• Schild V (1998). New Subjects of Rights? Women’s Movements and the Construction of Citizenship in the ‘New Democracies’. İçinde: S Alvarez ve E Dagnino ve A Escabar (der), Culture of Politics, Politics of Cultures: Re-visioning Latin American Social Movements, Boulder: Westview, 93-117.
• Shayne J (2007). Feminist Activism in Latin America. İçinde: The Blackwell Encyclopedia of Sociology, G Ritzer (der), Blackwell Publishing, 1685-1689.
• Shayne J (2004). The Revolution Question: Feminisms in El Salvador, Chile, and Cuba. New Brunswick: Rutgers University Press.
• Sternbach N S vd. (1992). Feminisms in Latin America: From Bogota to San Bernardo. İçinde: A Escobar ve S E Alvarez (der), The Making of Social Movements in Latin America: Identity, Strategy, and Democracy. New Yrok: Routledge, 207-239.
• Susskind Y (2019). Opinion: Women are behind the most successful uprisings of 2019. Here’s why. Los Angeles Times, 26 Aralık, https://www.latimes.com/opinion/story/2019-12-26/women-lead-uprisings-2019 (Erişim: 09.09.2022).
• Tekeli Ş (1988). Proleterin Proleteri: Flora Tristan. İçinde: Sosyalizm ve Toplumsal Mücadeleler Tarihi Ansiklopedisi Cilt 1, İstanbul: İletişim, 90-91.
• Tesoriero V (2020). La Marea Verde como nuevo actor político: Cambios en el movimiento feminista argentino. Plaza Pública: Revista de Trabajo Social, (22): 101-107.
• Urbina M L (2020). Pembe Dalga Sonrası Dönemde Yeni Latin Amerika Sağı. İçinde: E Akgemci ve K Ateş (der), Dünyanın Ters Köşesi Latin Amerika: Tarih, Toplum, Kültür, İstanbul: İletişim, 291-302.
• Vargas V (1991). The Women's Movement in Peru: Streams, Spaces and Knots. Revista Europea de Estudios Latinoamericanos y del Caribe/European Review of Latin American and Caribbean Studies, 7-50.
• Vargas V (1992). The Feminist Movement in Latin America: Between Hope and Disenchantment. Development and Change, 23(3): 195 214.
• Vargas V (2018). Küresel Adalet, Demokrasi ve Latin Amerika’da Kadın Hareketi. İçinde: Duvarları Yıkmak, Köprüleri Kurmak: Yeni Küresel Feminizmin Yükselişi ve İmkânları, Heinrich Böll Stiftung Derneği Bildiri Kitabı, İstanbul, 150-161.
• Vaughan M K (1975). Education and class in the Mexican Revolution. Latin American Perspectives, 2(2): 17-33. Waylen G (1994). Women and Democratization: Conceptualizing Gender Relations in Transition Politics. World Politics, 46(3): 327 54.
• Yeğen O (2020). Şili’de Yeni Anayasa Yapma Deneyimi. Toplum ve Bilim, 160: 198-220.