Rawls’a Karşı Badiou: ‘Hakkaniyet Olarak Adalet’ten, ‘Olay’da Somutlaşan Adalete

Yıl 2023, Cilt: 47 Sayı: 2, 675 - 712, 15.03.2023

Turgay Kahveci

Öz

Adaletin, liberal gelenek ile Marksist gelenek arasındaki formülasyonları birbirinden çok farklıdır. Liberalizm içindeki genel yaklaşım, adaleti, devletin sınırlılıkları dahilinde düşünmeye ve bir hedef olarak belirlemeye yatkındır. Liberalizmin Hobbes gibi düşünsel kökenlerinden itibaren adalet, sözleşmenin yapılması ve devletin kurulması ile ulaşılacak bir ideal olarak saptanmıştır. Liberal düşüncede kalıtsal olarak yer etmiş bu bakış açısı, adaleti bir düzen-nizam diskuru içinde, istikrarlı bir yönetim ve dağıtım meselesi olarak kavramıştır. Bu bakış açısına göre adaletin tecessüm etmesi, üst bir otoritenin ortak rıza ekseninde yetkilendirilmesi ile mümkündür. Ancak liberal düşünce içinde de belirli ayrımlar görülmektedir. Adil bir toplumu yaratmak için yetkilendirilmiş üstün otorite, Hobbes’ta olduğu gibi tek bir egemen ya da Rousseau’daki gibi genelin iradesi olabilmektedir. Devlet gücünün cisimleştiği otorite yahut egemen özne değişse de söz konusu özneyi yaratan iki işlev öne çıkar. Bir kısım liberallere göre devlet, insanlar arasındaki çıkar çatışmalarını sona erdirecek bir öznedir ve adalet bu şekilde sağlanır. Bu yaklaşım topluma çatışmacı bir perspektiften bakarken etik-politik bir tavır geliştirmez. Devlet yalnızca çıkar mücadelelerini dizginleyen negatif bir tanımlama çerçevesinde düşünülür. Doğal olarak adalet de çıkarların uyumlulaştırılması haline gelir. İkinci olarak devlet, öznelerin ahlaki yaşamını sağlayan etik-politik bir temelden hareketle düşünülür. Bu bakış açısı, ahlaki bir yaşam sürmek için bir düzeni oluşturan yargı sahibi, rasyonel ve ahlaki insanları merkeze alır. İşte Rawls ikinci geleneğe dahil olmaktadır. Kant’ı takip eden Rawls, insanların ahlaki kararları ile yargıya vardıkları ve hakkaniyetli bir toplumu oluşturdukları kuramsal bir yaklaşım sunar.

Liberal geleneğin tam karşısında, Marksist bir perspektiften adalet düşüncesine yaklaşan Badiou ise adaletin, bir düzene ve düzenin kurumlarına sabitlenmiş tüm açıklama biçimlerini reddeder. Rawls’ta olduğu gibi Badiou’da da insan ahlaki ve rasyoneldir ancak Badiou, insanın bir hakikat ideasına sahip olduğunu öne sürer. Hakikati bildiği için insan, onu eşitsiz düzenin içinde aramaz. Badiou, Rawls’ın aksine her an hakikati arayan insanın her eyleminde de eşitlik varsayımıyla yola çıktığını belirtmektedir. Adalet de bu yüzden bir düzenin insanlara sunabileceği bir hedef değildir. Adalet, düzenin kesintiye uğratıldığı her an ortaya çıkar. Badiou’nun bu görüşü Rawls’un tam aksi istikamettedir. Rawls, adaleti ve adil toplumu bir hedef olarak saptarken aynı zamanda adaleti bir düzen içinde düşünür. Badiou ise adaleti, bütünüyle düzenden kopuş olarak görmekte ve bir hedef değil, bir önsel varsayım olarak düşünmektedir. Bu makalede her iki düşünürün kuramsal yaklaşımları analitik olarak serimlenmiş ve adalet teması çerçevesinde bir karşılaştırmaya gidilmiştir.

Anahtar Kelimeler

John Rawls, Adalet Teorisi, Alain Badiou, Olay, Durum

Kaynakça

• Akdemir, F. (2020). David Hume’da Ahlak-Siyaset İlişkisi: Duygu Temelli Ahlaktan Fayda Temelli Siyasete Geçiş, FLSF Dergi, 451-472.
• Avşar, H. (2006). Siyaset Felsefesi Açısından John Rawls’un Adalet Teorisi. (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi.
• Badiou, A. (2003). Beyond Formalisation: An Interview. Angelaki: Journal of The Theoretical Humanities, 8 (2): 111-136.
• Badiou, A. (2004). Etik: Kötülük Kavrayışı Üzerinde Bir Deneme. Çev. T. Birkan, İstanbul: Metis Yayınları.
• Badiou, A. (2005). Felsefe İçin Manifesto. Çev. N. Tutal & H. Hünler, İzmir: Ara-Lık Yayınları.
• Badiou, A. (2006). Sonsuz Düşünce. Çev. I. Ergüden ve T. Birkan, İstanbul: Metis Yayınları.
• Badiou, A. (2010). Başka Bir Estetik. Çev. A. Ufuk Kılıç, İstanbul: Metis Yayınları.
• Badiou, A. (2011a). Komünist Hipotez. Çev. O. Bülbül, İstanbul: Encore Yayınları.
• Badiou, A. (2011b). Komünizm İdeası. İçinde: A. Badiou ve S. Zizek (der), Bir İdea Olarak Komünizm, Çev. A. Ergenç ve E. Kılıç, İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 12-28.
• Badiou, A. (2012). Felsefe İçin Manifesto. Çev. M. Erşen, İstanbul: MonoKL Yayınları.
• Birler, Ö. (2019). Alain Badiou’nun Düşüncesinde Devrim ve Siyasal Örgütlenme. Mülkiye Dergisi, 43 (1), 3-25.
• Demirtaş, M (2014). Badiou ve Özgürleşme Siyaseti. Posseible Düşünme Dergisi, 5, 70-79.
• Doğan, A. (2013). Jeremy Bentham, İçinde: A. Tuncel ve K Gülenç (der), Siyaset Felsefesi Tarihi Platon’dan Zizek’e, Ankara: Doğu Batı Yayınları, 343-364.
• Ergül, S. (2013), Alain Badiou, İçinde: A. Tuncel ve K Gülenç (der), Siyaset Felsefesi Tarihi Platon’dan Zizek’e, Ankara: Doğu Batı Yayınları, 816-835.
• Freeman, S. (1990). Reason and Agreement in Social Contract Views. Philosophy and Public Affairs, 19(2), 122-157.
• Güngör, F. Ş. (2018). Alain Badiou’nun Olay Felsefesine Dair Eleştirel Bir Değerlendirme. Beytulhikme An International Journal Of Philosophy, 8 (2): 471-489.
• Hewlett, N. (2018). Badiou, Balibar, Ranciere: Özgürleşmeyi Yeniden Düşünmek. İstanbul: Metropolis Yayıncılık.
• Hume, D. (1902). Enquiries Concerning The Human Understanding and Concerning The Principles of Morals, Oxford: Clarendon Press.
• Hünler, Solmaz Z. (1997). İki Adalet Arasında: Rawls ve Maclntyre. Ankara: Vadi Yayınları.
• Karahanoğulları, Duygu T. (2012). Çağdaş Siyasal Teoride Etik ve Siyaset İlişkisi: Levinas, Schmitt, Badiou. (Basılmış Doktora Tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi.
• Kelsen, H. (2013). Adalet Nedir?, Çev. Ali Acar, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 107, 431-454.
• Kocaoğlu, M. (2015). John Rawls: Adalet Teorisi ve Temel Kavramlar. Ankara: İmaj Kitabevi.
• Lehning, Percy B. (2009). John Rawls: An Introduction. Cambridge: Cambridge University Press.
• Mill, John S. (1986). Faydacılık. Çev. N. Coşkunlar, Mili Eğitim Basımevi: İstanbul.
• Nussbaum, M. C. (2006). Rawls and Feminism, İçinde: Samuel Freeman (der), The Cambridge Companion to Ralws, Cambridge: Cambridge University Press, 488-520.
• O’Neill, O (1997). Political Liberalism and Public Reason: A Critical Notice of John Rawls, Political Liberalism. The Philosophical Review, 106(3), 411-428.
• Özkök, G. (1999). John Rawls’un Adalet Görüşü Bakımından Devlet Problemi. (Basılmamış Doktora Tezi). Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
• Quong, J. (2011). Liberalism Without Perfection. Oxford: Oxford University Press.
• Rawls, J. (1971). A Theory Of Justice. Cambridge&Massachusetts: Harvard University Press.
• Rawls, J. (1972). A Theory of Justice. New York: Oxford University Press.
• Rawls, J. (1987). The Idea of an Overlapping Consensus. Oxford Journal of Legal Studies, 7(1), 1-25.
• Rawls, J. (2001). Collected Papers. London: Harvard.
• Rawls, J. (2005). Political Liberalism. New York: Columbia University Press.
• Rawls, J. (2006). Halkların Yasası ve Kamusal Akıl Düşüncesinin Yeninden Ele Alınması, Çev. Gül Evrin, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Rawls, J. (2007). Siyasal Liberalizm, Çev. M. Fevzi Bilgin, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Schwartz, A. (1973). Moral Neutrality and Primary Goods. Ethics, 83(4), 294-307.
• Silier, Y (2013). John Stuart Mill. İçinde A. Tuncel ve K. Gülenç (der), Siyaset Felsefesi Tarihi Platon’dan Zizek’e, Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Taşkın, F (2021). Aristoteles ve Badiou’de Devlet ve Adalet. Kilikya Felsefesi Dergisi, 1, 100-116.
• Uygur, G (2013). John Rawls, İçinde: A. Tuncel ve K. Gülenç (der), Siyaset Felsefesi Tarihi Platon’dan Zizek’e, Ankara: Doğu Batı Yayınları, 712-735.
• Yayla, A. (1992). Liberalizm. Ankara: Turhan Kitabevi.