WOMAN'S SURNAME CHOICE AFTER MARRIAGE IN TURKEY: DEMOGRAPHIC CHARACTERISTICS OF WOMEN KEEPING BOTH SURNAMES

Yıl 2023, Cilt: 47 Sayı: 3, 1006 - 1048, 15.06.2023

Şebnem Beşe Canpolat

Öz

Our names and surnames are an incredibly important part of our identity. They carry deep personal, cultural, familial, and historical connections. Surname (family lineage) is acquired through adoption, administrative decision, court verdict, choice or marriage. A woman's surname choice after marriage is a topic that remains up-to-date in the world and Turkey. Within the scope of this study, the surname preferences of women in marriage were analyzed for the first time in Turkey by producing new statistics from the Address-Based Population Registration System. Another aim of the study is to summarize a comprehensive literature review on how surname preferences in marriage are applied in other countries. According to the findings of this study, the vast majority (96.4%) of married women in Turkey have only their husband's family name as their surname in 2021. While the rate of married women who used their surname together with their spouse's surname was 1.2% in 2009, it increased approximately 3 times in the last 12 years and became 3.6% in 2021. Married women using two surnames are at the highest rate within the “30-34” age group. From 2009 to 2021, the overall rate of married women with two surnames increased in all provinces, and the highest increase in this period was observed in Hakkari with a 6-fold increase. Tunceli is the province with the highest usage of two surnames which is followed by Istanbul, Muğla, Ankara and Artvin, respectively. The provinces with the lowest use of two surnames are Muş, Şanlıurfa, Kahramanmaraş, Gaziantep and Kilis. The highest rate of using two surnames is among married women with doctorate, master's and college/faculty graduates, and the lowest rate of using two surnames is among illiterate married women. Most women using two surnames do not have children. As the number of children increases, the rate of using two surnames decreases among married women.

Anahtar Kelimeler

Surname, choice in marriage, marrıed woman’s last name, premarital surnames, gender

TÜRKİYE’DE EVLİ KADINLARIN SOYADI TERCİHİ: ÇİFT SOYADI KULLANAN KADINLARIN DEMOGRAFİK ÖZELLİKLERİ

Öz

Ad ve soyadı dünyada her bireyin sahip olmak zorunda olduğu, bireyin kimliğinin en önemli parçalarıdır. Soyadı; genel olarak soy bağı, evlat edinme, idari karar, mahkeme kararı, seçme ya da evlenme yoluyla kazanılmaktadır. Evlilik sonrası kadının soyadı seçimi dünyada ve Türkiye’de güncelliğini koruyan bir konudur. Bu çalışma kapsamında ilk defa Türkiye’de evlilikte kadınların soyadı tercihleri Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi verilerden yeni istatistikler üretilerek analiz edilmeye çalışılmıştır. Evlilikte soyadı tercihlerinin diğer ülkelerde nasıl uygulandığı ile ilgili olarak kapsamlı bir literatür taraması sunmakta çalışmanın bir diğer amacını oluşturmaktadır. 2021 yılına ait son güncel istatistiklere göre Türkiye’de resmi olarak evli olan kadınların büyük çoğunluğunun (%96,4) sadece eşlerinin soyadını kullanmaktadır. Evlenmeden önceki soyadını eşinin soyadı ile birlikte kullanan evli kadınların ülke genelinde oranı ise 2009 yılında %1,2 iken son 12 yılda yaklaşık 3 kat artış göstererek 2021 yılında %3,6 olmuştur. Çift soyadı kullanan evli kadınlar en yüksek oranda “30-34” yaş grubunda yer almaktadır. 2009-2021 döneminde tüm illerde çift soyadlı evli kadın oranı artış göstermiş, bu dönemdeki en yüksek artış 6 kat ile Hakkari ilinde gözlenmiştir. Tunceli ili çift soyadı kullanımının en yüksek olduğu ildir. Bu ili sırasıyla İstanbul, Muğla, Ankara ve Artvin illeri izlemektedir. Çift soyadı kullanımının en düşük olduğu iller ise Muş, Şanlıurfa, Kahramanmaraş, Gaziantep ve Kilis’tir. En yüksek çift soyadı kullanma oranına doktora, yüksek lisans ve yüksekokul/fakülte mezunu evli kadınlar, en düşük çift soyadı kullanma oranına ise okuryazar olmayan evli kadınlar sahiptir. İki soyadını kullanan kadınların çoğu çocuk sahibi değildir. Çocuk sayısı arttıkça çift soyadı kullanım oranı evli kadınlar arasında azalmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Soyadı, evli kadının soyadı, evlenmeden önceki soyadı, çift soyadı, toplumsal cinsiyet

Kaynakça

• Abik Y (2005). Kadının Soyadı ve Buna Bağlı Olarak Çocuğun Soyadı. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Anayasa Mahkemesi (2013). T.C. Anayasa Mahkemesi Kararlar Bilgi Bankası. https:// kararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/BB/2013/2187 . Son erişim tarihi, 12/5/2023.
• Bechsgaard K K (2020). His Name, Her Name, Their Name? Surnames, Family Practices, and Identity. https://www.carlsbergfondet.dk/en/Forskningsaktiviteter/Bevillingsstatistik/Bevillingsoversigt/CF20_0432_Katrine-Kehlet-Bechsgaard Son erişim tarihi, 8/5/2023.
• Bird S R (1996). Welcome to the men’s club: Homosociality and the maintenance of hegemonic masculinity. Gender & Society, 10(2), 120-132.
• Bozok M (2019). Raewyn Connell ve Erkeklik Çalışmalarının Köşe Taşı Çalışması Olarak Erkeklikler. ViraVerita E-Dergi: Disiplinlerarası Karşılaşmalar, 9, 199-205.
• Breton D vd. (2021). L’ÉVOLUTION DÉMOGRAPHIQUE RÉCENTE DE LA FRANCE Moinsde naissances, de mariages et de migrations, plus de décès… la Covid-19. Population, 4(76).
• Carter J ve Duncan S (2018). Reinventing Couples. Traditions, Agency and Bricolage. London: Palgrave Macmillan.
• Connell R W (1995). Masculinities. Kaliforniya:Berkeley: University of California Press.
• Connell R W ve Messeschmidt J W (2005). Hegemonic masculinity: Rethinking the concept. Gender and Society, 19(6), 829-859.
• Cumhurbaşkanlığı Mevzuat Bilgi Sistemi (2001). Türk Medeni Kanunu. https://www. mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=4721&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5 . Son erişim tarihi, 10/5/2023.
• Çelebi Ö (2019). Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Bağlamında Kadının Soyadı ve Soyadının Çocuğa Aktarımı. Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 539-614.
• Çelebi Ö (2020). Evli Kadının Soyadı. https://kockam.ku.edu.tr/evli-kadinin-soyadiozgun- celebi/. Son erişim tarihi, 7/6/2022.
• Davis S N ve Greenstein T N (2009). Gender Ideology: Components, Predictors, and Consequences. Annual Review of Sociology, 35, 87-105.
• Doğanay G (2015). Eril Yargıya Karşı Kadının Soyadı Mücadelesi Anayasa Mahkemesi Kararlarının Değerlendirilmesi. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi , 18(2), 46-107.
• Doğan M (2003). Türk Medeni Kanunu’nun Evliliğin Genel Hükümleri Bakımından Getirdiği Yenilikler. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 52(4).
• Donaldson M (1993). What is hegemonic masculinity?. Theory and Society, Special Issue: Masculinities 22(5), 643-657.
• Ebert T L (1988). The romance of patriarchy: Ideology, subjectivity, and postmodern feminist cultural theory. Cultural Critique, 10, 19-57.
• Efedayıoğlu K K (2019). Evli Kadının Soyadı Problemi. Ankara Barosu dergisi, 77(4), 1-36.
• Ellingsæter A L (2022). Resisting or maintaining gender inequality? Wedding traditions among Norwegian millennials. Acta Sociologica, 1-15.
• England P (2010). The gender revolution uneven and stalled. Gender & Society, 24(2), 149-166.
• Erdoğan İ (1998). Şahsiyeti İncitici Soyadı Meselesi. Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 6(1-2), 705-712.
• Euronews (2022). İtalya’da mahkeme kararı: Çocuklara iki ebeveynin de soyadı verilecek. https://tr.euronews.com/2022/04/28/italya-da-mahkeme-karar-cocuklaraiki-ebeveynin-de-soyad-verilecek . Son erişim tarihi, 9/5/2023.
• Evason N (2019). Saudi Arabian Culture. https://culturalatlas.sbs.com.au/saudiarabian- culture/saudi-arabian-culture-naming. Son erişim tarihi, 9/4/2023.
• FBIIC (2006). A guide to names and naming practices. https://www.fbiic.gov/ public/2008/nov/Naming_practice_guide_UK_2006.pdf . Son erişim tarihi, 9/4/2023.
• Goldin C ve Shim M (2004). Making a Name: Women’s Surnames at Marriage and Beyond. Journal of Economic Perspectives, 18(2), 143-160.
• Gooding G E ve Kreider R M (2010). Women’s marital naming choices in a nationally representative sample. Journal of Family Issues, 31(5), 681-701.
• Government of Netherlands (2023a). Which surname can I choose for my child https:// www.government.nl/topics/registering-a-birth-and-name-of-child/question-andanswer/ which-surname-can-i-choose-for-my-child. Son erişim tarihi, 8/4/2023.
• Governments of Netherlands (2023). Registering a birth and acknowledging parentage of a child in Denmark. https://www.netherlandsworldwide.nl/register-birth/denmark . Son erişim tarihi, 5/4/2023.
• Hamilton L vd. (2011). Marital Name Change as a Window into Gender Attitudes. Gender & Society, 25(2), 145-175.
• Helvacı S (2015). Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin ve Anayasa Mahkemesinin Kararları Işığında Evli Kadının Soyadı. Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, 35(1), 157-169.
• Helvacı S ve Kocabaş G (2015). Fransız, Alman, İsviçre ve Türk Hukuklarında Kadının Soyadı. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 21(2), 615- 644.
• Jewkes R vd. (2015). Hegemonic masculinity: combining theory and practice in gender interventions. Culture, Health & Sexuality, 17(2), 112-127.
• Johnson D R vd. (2002). What Should We Call Our Kids? Choosing Children’s Surnames when Parents’ Last names differ. The Social Science Journals, 39(3), 419-429.
• Kanadoğlu O K (2021). Feminizm ve Kadın Hakları. Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 18(1), 141-169.
• Kane E W (2000). Racial and ethnic variations in gender-related attitudes. Annual Review of, 419-439.
• Kızılkoyun F (2010). Yardımcı doçentin kızlık soyadı zaferi. https://www.hurriyet. com.tr/gundem/yardimci-docentin-kizlik-soyadi-zaferi-14357344 . Son erişim tarihi, 12/5/2023.
• Laloğlu P (2018). Hegemonik Erkeklik ve Şiddet. Akademia Sosyal Bilimler Dergisi, Özel Sayı-1, 393-397.
• Lears J T J (1985). The concept of cultural hegemony: Problems and possibilities. American Historical Review, 90(3), 567-593.
• Lockwood P vd. (2011). Tampering with Tradition: Rationales concerning Women’s Married Names and Children’s Surnames. Sex Roles, 65(11-12), 827-839.
• MacEacheron M (2020). Women’s Marital Surname Change by Bride’s Age and Jurisdiction of Residence: A Replication. A Journal of Onomastics, 1-17.
• Ministry of Foreign Affairs of Denmark (2020). Marriage in Denmark. https:// mexico.um.dk/en/travel-and-residence/practical-information/residence-permit/ marriage-in-denmark#:~:text=Upon%20marriage%2C%20women%20retain%20 their,connection%20with%20a%20previous%20marriage. Son erişim tarihi, 10 Mayıs 2023.
• Moroğlu N (2012). Kadının Kimlik Sorunu “Kadının Soyadı”. TBB Dergisi, 245-268.
• Ndhlovu F (2006). Gramsci, Doke and the marginalisation of the Ndebele language in Zimbabwe. Journal of Multilingual and Multicultural Development, 27(4), 305-318.
• Nugent C (2010). Children’s surnames, moral dilemmas. Gender & Society, 24(4), 499- 525.
• Oğuzman M K vd. (2012). Kişiler Hukuku. İstanbul: Filiz Kitabevi.
• Oktay-Özdemir S (2016). Soyadı ve ile ilgili İsviçre Medeni Kanunu’nda 2013 Yılında Yürürlüğe Giren Değişiklikler ile Türk Hukukundaki Durumun Karşılaştırılması. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 22(3).
• Oruç M (2016). Evli Kadının Münhasıran Bekarlık Soyadını Kullanabilmesi. TAAD, 7(27), 451-465.
• Pilcher J (2017). Names and “doing gender”: How forenames and surnames contribute to gender identities, difference and inequalities. Sex Roles, 77(11-12), 812-822.
• Pyke K D (1994). Women’s employment as a gift or burden? Marital power across marriage, divorce, and remarriage. Gender & Society, 8(1), 73-91.
• Pyke K D (1996). Class-based masculinities the interdependence of gender, class, and interpersonal. Gender & Society, 10(5), 527-549.
• Qi X (2017). Neo-traditional Child Surnaming in Contemporary China: Women’s Rights as Veiled Patriarchy. Sociology, 14 2, 52(5), 1001-1016.
• Resmi Gazete (2023). Anayasa Mahkemesi’nin 2 Kasım 2001 tarihli ve 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 187. maddesinin birinci cümlesinin Anayasa’ya aykırı olduğuna ve iptaline ilişkin kararı. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2023/04/20230428-9. pdf . Son erişim tarihi, 28 Nisan 2023.
• Robnett R vd. (2016). ‘She might be afraid of commitment’: Perceptions of women who retain their surname after marriage. Sex Roles, 75, 500-513.
• Sakallı N vd. (2021). Evlilikte ve Boşanmada Kadınların Soyadı Değişimi Üzerine Sosyal Psikolojik Bir Derleme. Nesne, 9(22), 884-903.
• Senn A (1945). Lithuanian Surnames. American Slavic and East European Review , 4(1- 2), 127-137.
• Shafer E F (2017). Hillary Rodham Versus Hillary Clinton: Consequences of Surname Choice in Marriage. Gender Issues, 34, 316-332.
• Shafer E F ve Christensen M A (2018). Flipping the (Surname) Script: Men’s Nontraditional Surname Choice at Marriage. Journal of Family Issues, 39(11), 3055-74.
• Shisia M (2017). The Strict Name Laws Of Denmark. https://www.worldatlas.com/ articles/the-strict-name-laws-of-denmark.html#:~:text=Denmark%20is%20one%20 such%20nation,cannot%20be%20the%20first%20ones. Son erişim tarihi, 20/4/2023.
• Smith K (2010). Gramsci at the margins: Subjectivity and subalternity in a theory of Hegemony. International Gramsci Journal, 2, 39-50.
• Stone L (1922). Disappointment Is the Lot of Women. History of Woman Suffrage, 1, 165-167.
• Suna İ D (2021). Kadının Soyadı. Konya Barosu Dergisi, 1, 33-70. T.C. Cumhurbaşkanlığı Mevzuat Bilgi Sistemi (2017). Nüfus hizmetleri kanunu – Mevzuat. https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5490.doc . Son erişim tarihi, 7/6/2022.
• Tatlow D K (2016). For Chinese Women, a Surname Is Her Name. https://www. nytimes.com/2016/11/12/world/asia/china-women-surnames.html. Son erişim tarihi, 7/7/2022.
• Tenekecioğlu D (2023). Hukuki Boyutuyla Kadının Soyadı. https://www.academia.edu/ download/58119544/makale_Otomatik_olarak_kaydedildi.pdf . Son erişim tarihi, 9/5/2023.
• The Bulletin (2021). Few Belgian parents choose double surname for children. https:// www.thebulletin.be/few-belgian-parents-choose-double-surname-children Son erişim tarihi, 11/5/2023.
• The Government of the Grand Duchy of Luxembourg (2012). Choosing a child’s first name and surname. https://guichet.public.lu/en/citoyens/famille/parents/obligationnaissance/ prenom-nom-enfant.html . Son erişim tarihi, 2/5/2023.
• The Guardian (2013). Should women change their names after marriage? Consider the Greek way. https://www.theguardian.com/commentisfree/2013/oct/06/women-change-nameafter- marriage-greece . Son erişim tarihi, 4/5/2021.
• The Hague Municipality (2023). Request a change in the use of your surname. https:// www.denhaag.nl/en/marriage-and-registered-partnership/request-a-change-in-theuse- of-your-surname.htm . Son erişim tarihi, 10/5/2023.
• The Ministry of Foreing Affairs of Japan (2023). IV.Civil Rights and Freedoms. https:// www.mofa.go.jp/policy/human/child/initialreport/rights.html . Son erişim tarihi, 10/5/2023.
• TÜİK (2022a). Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması Bölgesel Sonuçları. https:// data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Gelir-ve-Yasam-Kosullari-Arastirmasi-Bolgesel- Sonuclari-2021-45582 Son erişim tarihi, 10/5/2023.
• TÜİK (2022). 132533 talep numaralı 25.10.2022 18:06:38 tarihli Bilgi Talebi başvurusuna verilen cevap.
• TÜİK (2022b). İstatistiklerle Aile. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle- Aile-2021-45632 . Son erişim tarihi, 11/5/2023.
• TÜİK (2022c). İstatistiklerle Çocuk. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/ Index?p=Istatistiklerle-Cocuk-2021-45633 . Son erişim tarihi, 11/5/2023.
• TÜİK (2022d). İstatistiklerle Gençlik. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/ Index?p=Istatistiklerle-Genclik-2021-45634 . Son erişim tarihi, 8/4/2023.
• TÜİK (2022e). İstatistiklerle Kadın. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle- Kadin-2021-45635 . Son erişim tarihi, 20/2/2023.
• TÜİK (2022f). Evlenme ve Boşanma İstatistikleri. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/ Index?p=Evlenme-ve-Bosanma-Istatistikleri-2021-45568 . Son erişim tarihi, 20/3/2023.
• TÜİK (2022g). Türkiye Aile Yapısı Araştırması. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/ Index?p=Turkiye-Aile-Yapisi-Arastirmasi-2021-45813 . Son erişim tarihi, 11/1/2023.
• TÜİK (2023). Toplumsal Cinsiyet İstatistikleri. https://biruni.tuik.gov.tr/yayin/views/ visitorPages/index.zul . Son erişim tarihi, 9/5/2023.
• Uçar A (2002). 4721 Sayılı Medeni Kanun ile Evliliğin Genel Hükümleri Alanında Yapılan Bir Kısım Değişiklikler Üzerine Düşünceler. AÜEHFD, VI(1-4), 317-332.
• Uluğ Ö M (2015). “Soyadım kimliğimdir, evlenince kaybolmamalıdır”: Hegemonik erkeklik ile Medeni Kanun’un 187. maddesi. Fe Dergi: Feminist Eleştiri, 7(2), 48-58. Valetas M-F (2001). The surname of married women in the European Union. Population and Societies, Issue 367.
• Vargel-Pehlivan P (2017). Toplumsal Cinsiyet Bağlamında Kuramsal Yaklaşımlar: Bir Literatür Taraması. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 31, 497-521.
• Ville de Genève - Site officiel (2023). Marriage and surname. https://www.geneve.ch/ en/themes/civil-status-life-course/getting-married-celebrating-partnership/surname. Son erişim tarihi, 11/5/2023.
• Yılmaz M (2012). Evli Kadının Soyadı. TAAD, Yıl:3 Sayı:10, 129-151.
• Zeytin Z ve Ergün Ö (2017). Türk Medeni Hukuku. Ankara: Seçkin Yayıncılık.