SİYASETE FEMINIST BİR MÜDAHALE: ERKEKLERİN DÜNYASINDA CİNSİYET KOTALARININ KURUMSAL AÇMAZLARINA YENİDEN BAKMAK VE DÖNÜŞÜMCÜ ETKİ İÇİN PARİTENİN ACİLİYETİ

Yıl 2023, Cilt: 47 Sayı: 3, 1107 - 1122, 15.06.2023

Canan Aslan Akman

Öz

Siyasi temsilde kadınların varlığını ve temsilini güçlendirmeyi hedefleyen cinsiyet kotalarına ilişkin toplumsal cinsiyet eşitliğine dayanan demokrasi gündemi son dönemde dikkat çekici bir şekilde bir çok ülkede parite (mutlak/etkin/tam eşitlik) talebi ve reformlarına evrilmektedir. Cinsiyet kotaları, erkek-egemen siyasi partilerdeki kurumsal süreçlere bir müdahale niteliğini taşıyan ve kadınların yasama organlarında eksik temsili sorununu aşmak icin son otuz yılda yaygınlaşarak uygulamada olan özel eylem politikalarının başında gelmektedir. Kotalar uygulandığı ülkelerde şekli/betimsel (sayısal) temsil anlamındaki olumlu sonuçlarına rağmen, daha geniş bakış açısından kadınları siyaseten güçlendirerek siyasi kurumları dönüştürme potansiyeli açılarından analiz konusu olmaya devam etmektedir. Türkiye’de olduğu gibi, kadınların siyasi partilerin yönetiminde ve adaylık süreçlerinde ikincilleştirildiği sistemlerde, bu tür özel önlem politikalarına normatif karşı-koyuşlar yanında, parti siyasetinin gayri-resmi kurumsal dinamikleri ve cinsiyetçi uygulamalarının eşitlikçi gündemlere direnci devam ettirmektedir. Bu yazıda, cinsiyet kotalarının pratikte uygulanmasına ilişkin siyasi partilere odaklanan kurumsal engellere dikkat çekilerek, seçimlerde parite ilkesi uygulamasının sosyal adalet, kapsayıcı vatandaşlık ve toplumsal cinsiyet eşitliğinin kurumsallaştığı demokrasinin içereceği feminist temsil ve kamu politikarında sonuçlarda eşitliği sağlayacak bir dönüşüm için gerekliliği vurgulanmaktadır

Anahtar Kelimeler

cinsiyet kotaları, temsil, adaylık, siyasi partiler, kurumsal cinsiyetçilik, parite

Kaynakça

• Acar-Savran G (2007). Feminist Politika, Kota ve Siyasal Bir Kategori Olarak Kadınlar, Amargi, 5, 11-12.
• Adıgüzel O (2004). Institutional and Attitudinal Determinants of Women’s Legislative Recruitment: The case of the Republican People’s Party. (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi.
• Ahrens P ve S Lang, (2022). From Party Quotas to Parity? Legislative Gender Representation in Germany at a Crossroads. İçinde S. Lang vd (der.) Party Politics and the Implementation of Gender Quotas: Resisting Institutions, Cham, Switzerland: Palgrave, 93-111
• Altun N (2018). İl İl Gezilecek, Kadınlar Yapamaz. İçinde: Kışanak G (der) Kürt Siyasetinin Mor Rengi. Ankara: Dipnot.
• Cansun Ş (2013). AKP-CHP Kadınlar. İstanbul: 12 Levha Yayıncılık. Chesler E https://www.passblue.com/2020/09/04/beijing-25-years-later-are-womenbetter. Son erişim tarihi, 10/10/2022.
• Craske N (1999). Women and Politics in Latin America. Oxford: Polity Press.
• Çakır S (2013). Erkek Kulübünde Siyaset. İstanbul: Versus Kitap.
• Dahlerup D (2006). Women, Quotas and Politics. New York: Routledge.
• Drechselova L (2020). Local Power and Female Political Pathways in Turkey: Cycles of Exclusion. Cham, Switzerland: Palgrave Macmillan.
• Eşitlik, Adalet, Kadın Platformu (2021). https://esitlikadaletkadin.org/cinsiyet-kotalariyeterli- degil-latin-amerikada-kadinlarin-siyasete-katilimi. Son erişim tarihi, 10/03/2023.
• Eşik Platformu (2023). https://esikplatform.net/kategori/basin-aciklamalari/74104/ kesinlesen-milletvekili-aday-listelerine-gore-yeni-meclis-te-33-ilden-kadin-vekilolmayacak. Son erişim tarihi, 21/04/23.
• Gaspard F (2001). The French Parity Movement. İçinde: J Klaussesn ve C S Maier (der), Has Liberalism Failed Women? Assuring Equal Representation in Europe and the United States. Basingstoke: Palgrave, 55-66.
• IPU (2023). https://www.ipu.org/news/press-releases/2023-03/women-in-power-in- 2023-new-data-shows-progress-wide-regional-gaps. Son erişim tarihi, 05/04/2023. Hening R ve Hening S (2001). Women and Political Power: Europe Since 1945. London: Routledge.
• Krook M L (2009). Quotas for Women in Politics. Gender and Candidate Selection Worldwide. Oxford: Oxford University Press.
• Krook M L vd. (2009). Gender quotas and Models of Political Citizenship, British Journal of Political Science, 39(4), 781-786.
• İstanpol (2021). Türkiye’de Kadının Siyasete Katılımı. https://istanpol.org/Uploads/ContentManagementFile/2021-009-turkiyede-kadininsiyasete- katilimi--engeller-ve-deneyimler-1.pdf.FriedrichEbert Stiftung. Son erişim tarihi,
• Lang S vd. (2022). Party Politics and the Implementation of Gender Quotas: Resisting Institutions. İçinde: S Lang vd. (der), Party Politics and the Implementation of Gender Quotas: Resisting Institutions, Cham: Palgrave Macmillan, 1-25.
• Lepinard E ve Rubio-Marin R (der) (2018). Transforming Gender Citizenship: The Irresistable Rise of Gender Quotas in Europe. Cambridge, Cambridge University Press.
• Lovenduski J (2005). Feminizing Politics. Oxford: Polity Press Lovenduski J and Norris P (der) (1993). Gender and Party Politics. London: Sage.
• Paxton P ve Hughes M M (2017). Women, Politics and Power: A Global Perspective. London: Sage.
• Sinau M (2002). Institutionalizing Parity: The French Experience. Women in Parliament, Stockholm. IDEA. https://www.idea.int/sites/default/files/publications/chapters/ women-in-parliament/les-femmes-au-parlement-au-dela-du-nombre-2002-casestudy- france-EN.pdf. Son erişim tarihi, 20/01/2021.
• Sinko M (2022). Only Stand-Ins? Women’s Parliamentary Representation and Quota Implementation in Croatia Since 2011. İçinde: Lang S vd. (der), Party Politics and the
• Implementation of Gender Quotas: Resisting Institutions, Cham: Palgrave Macmillan, 189-207.
• Tamer M (2011). BDP’de kadınlar olmadan alınan kararlar gecersiz. https://www.milliyet.com.tr/yazarlar/meral-tamer/bdp-de-kadinlar-olmadan-alinankarar- gecersiz-1376416 12 Nisan 2011. Son erişim tarihi, 20/01/2022.
• Tremblay M (2015). 100 Questions About Women and Politics. Montreal-Kingston: Mcgill-Queen’s University Press.
• Urbinati N (2012). Why Parite is a Better Goal than Quotas. International Journal of Constitutional Law, 10(2), 465-476.
• Verge T ve Espirito-Santo A (2016). Interaction Between Party and Legislative Quotas: Candidate Selection and Quota Compliance in Portugal and Spain. Government and Opposition, 51(3), 416-439.