Liyakat-Patronaj Ekseninde Türkiye’de Üst Kademe Kamu Yöneticisi Profilleri: AFAD İl Müdürleri Üzerinde Bir İnceleme

Yıl 2023, Cilt: 47 Sayı: 4, 1153 - 1190, 15.09.2023

Levent Demirelli

Öz

Kamu yönetimi örgütlenmesinin farklı kademelerine, özellikle de tepe noktalarına yapılan atamalar yalnızca basın organlarının veya kamuoyunun değil, aynı zamanda Kamu Yönetimi disiplininin de en çok ilgi gören konularından bir olagelmiştir. Kamuoyunda ve medyada olduğu gibi Kamu Yönetimi yazınında da kamu örgütlerinin tepe noktalarına yapılan atamalar, atanan kişinin nitelikleri esasında olmak üzere çoğunlukla liyakat-patronaj ikiliği içerisine sıkıştırılarak değerlendirilmiştir. Bu tür değerlendirmeler, siyaset-yönetim, liyakat-patronaj, seçilmiş-atanmış gibi birtakım keskin karşıtlıklara dayalı bir çerçeve ortaya koyan Kamu Yönetimi disiplini sınırları içerisindeki Klasik Yaklaşımın çözümlemeler üzerinde hâlâ etki sahibi olduğunu gösterir. Liyakat ve patronaj kavramlarına dair tanımlamaları hayli belirgin olduğundan, Klasik Yaklaşım açısından bakıldığında bir kamu örgütü yöneticisinin atandığı görevle olan ilişkisi, liyakat veya patronaj kavramlarından yalnızca biriyle nitelendirilebilir. Son yıllarda Kamu Yönetimi yazınında, Klasik Yaklaşımın somut örnekleri çözümleme konusunda yetersiz kaldığı düşüncesinden hareketle konuyu liyakat-patronaj karşıtlığı yerine daha esnek bir yaklaşımla liyakat-patronaj ekseni üzerinde çözümlemeyi uygun gören yeni bir yaklaşım belirmiş ve bu yaklaşıma uygun yeni yönetici profilleri ortaya konulmuştur. Yazındaki söz konusu yaklaşımı esas alan bu çalışma, Türk kamu yönetimi örgütlenmesinin tepe noktalarında görev yapan yönetici profillerine odaklanmakta ve bunu AFAD İl Müdürlerini esas alarak gerçekleştirmektedir. Çalışma kapsamında, yazında ortaya konulan yönetici profillerinden, Türk kamu personel sisteminden ve çalışma kapsamında toplanan verilerden hareketle altı yönetici profilinden oluşan bir yönetici modeli oluşturulmuştur. Oluşturulan yönetici modeli, R yazılım dili temelinde web kazıma yöntemiyle her bir il müdürlüğüne ait internet sayfasından elde edilen muvazzaf AFAD İl Müdürlerine ait özgeçmişlerde yer alan bilgiler özelinde değerlendirilmiştir. Yapılan değerlendirme sonucunda, AFAD İl Müdürlerinden yüzde 52’sinin patronaj ekseni üzerinde üç, geriye kalan yüzde 48’inin liyakat ekseni üzerinde iki olmak üzere toplam beş farklı profil sergilediği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

AFAD, liyakat, patronaj, yönetici profili, veri kazıma.

Kaynakça

• Albayrak S O (2015). Türkiye’de Kamu Personel Rejiminde Kopuş ve Kariyer Uzmanlık Sistemi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Allison G T (1969). Conceptual Models and the Cuban Missile Crisis. The American Political Science Review, 63(3), 689-718.
• Aslan O E (2012). Devlet, Bürokrasi ve Kamu Personel Rejimi. Ankara: İmge Kitabevi, 2. baskı.
• Ardanıç B ve Ergun T (1980). Siyasal Nitelikli Yüksek Yönetici Atamaları. Amme İdaresi Dergisi, 13(2), 3–18.
• Buchanan J M ve Tullock G (1962). The Calculus of Consent: Logical Foundations for Constitutional Democracy. Michigan: The University of Michigan Press.
• Creswell J W (2013). Nitel Araştırma Yöntemleri. Çev. M Bütün ve S B Demir, Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Emre C (Der.) (2002). İyi Yönetim Arayışında Mülki İdarenin Geleceği. Ankara: Türk İdari Araştırmalar Vakfı.
• Goodnow F (2003). A Study in Government: Politics and Administration. London: Routledge.
• Gökçe O (2013). Toplumda İçişleri Bakanlığı ve Mülki İdare Amirleri Algısı. Ankara: Türk İdari Araştırmalar Vakfı.
• Güler B A (2005). Kamu Personeli: Sistem ve Yönetim. Ankara: İmge Kitabevi.
• Günay Ö F (2005). Türkiye’de Kamu Yöneticisi Nasıl Yetiştirilmelidir? Bir Model Önerisi. Ankara: Turhan Kitabevi.
• Güven H S (1976). İdare Siyaset İlişkileri ve Personel Yönetimi Açısından Önemi. Amme İdaresi Dergisi, 9(1), 50–70.
• Fişek K (Der.) (1976). Türkiye’de Mülki İdare Amirliği: Sistem ve Sorunlar. Ankara: Türk İdareciler Derneği Yayını.
• Kalaycıoğlu E (2001). Turkish Democracy: Patronage versus Governance. Turkish Studies, 2(1), 54–70.
• Kemahlıoğlu Ö (2006). When the Agent Becomes the Boss: The Politics of Public Employment in Argentina and Turkey. New York: Columbia Üniversitesi Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Kirschenbaum M G (2010). What is Digital Humanities and What’s It Doing in English Departments? ADE Bulletin, 150, 1-7.
• Kopecky P ve Scherlis G (2008). Party Patronage in Contemporary Europe. European Review, 16(3), 355-371.
• Kopecky P ve Spirova M (2011). ’Jobs for the Boys?’ Patterns of Party Patronage in Post-Communist Europe. West European Politics, 34(5), 897-921.
• Kopecky P ve Mair P (2012). Party Patronage as an Organizational Resource. İçinde: P Kopecký, P Mair ve M Spirova (der), Party Patronage and Party Government in European Democracies. Oxford: Oxford University Press, 3-16.
• Lewis D E (2005). Staffing Alone: Unilateral Action and the Politicization of the Executive Office of the President, 1988-2004. Presidential Studies Quarterly, 35(3), 496-514.
• Lewis D E (2008). The Politics of Presidential Appointments: Political Control and Bureaucratic Performance. New Jersey: Princeton University Press.
• Meriç O (1974). Siyasal İktidar ve Yüksek Yöneticiler Sorunu. Amme İdaresi Dergisi, 7(3),73–78.
• Panizza F vd (2019). Roles, Trust and Skills: A Typology of Patronage Appointments. Public Administration, 97(1), 147-161.
• Payaslıoğlu A (1957). Kaza ve Vilâyet İdaresi Üzerinde Bir Araştırma. Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayını.
• Peters G B (2001). The Politics of Bureaucracy. London: Routledge, 5. baskı.
• Peters G B ve Bianchi C (2020). Patronage and the Public Service: A Dynamic Performance Governance Perspective. İçinde: B Carmine, L F Luna-Reyes ve E Rich (der), Enabling Collaborative Governance through Systems Modeling Methods. Switzerland: Springer Cham.
• Rosenbloom D H (1974). Forms of Bureaucratic Representation in the Federal Service. Midwest Review of Public Administration, 8(3), 159-177.
• Sayan İ Ö (2005). Türkiye’de Kamu Personel Sisteminin Gelişimi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Sayarı S (2014). Interdisciplinary Approaches to Political Clientelism and Patronage in Turkey. Turkish Studies, 15(4), 655–670.
• Simon H (1997). Administrative Behaviour. New York: The Free Press, 4. baskı.
• Sürgit K (1970). Yüksek Yöneticilerin Yetiştirilmesi. Amme İdaresi Dergisi, 3(1), 16 31.
• Topaca M (2014). Hukuki Temel ve Uygulama Bakımından Türkiye’de Bakan Yardımcılığı. Türk İdare Dergisi, 479, 305-331.
• Tutum C (1976). Yönetimin Siyasallaşması ve Partizanlık. Amme İdaresi Dergisi, 9(4), 9–32.
• Waldo D (1948). The Administrative State: A Study of the Political Theory of American Public Administration. New York: The Ronald Press Company.
• Weber M (1946). Essays in Sociology, Çev. H H Gerth ve C W Mills. New York: Oxford University Press.
• Wilson W (1887). The Study of Administration. Political Science Quarterly, 2(2), 197- 222.
• Yaldız F ve Küçük E (2022). Türk Dışişleri Bürokrasisinde Değişen Normlar: Kariyerdışı Büyükelçi Atamalarının Yasal Arka Planı. Amme İdaresi Dergisi, 55(2), 89-118.