Regime Debates and the Problematic of Regime Analysis in Turkey

Yıl 2023, Cilt: 47 Sayı: 5, 1 - 42, 30.11.2023

Meriç Tokmak

Öz

Anahtar Kelimeler

Regime Debates in Turkey, Regime, Politeia, Regime Analysis, Strategic Selectivity

TÜRKİYE’DE REJİM TARTIŞMALARI VE REJİM ANALİZİ SORUNSALI

Öz

Türkiye’de Cumhuriyet tarihi rejime dair yoğun tartışmalara sahne olmaktadır. Rejim meselesinin siyasal hayat içindeki somut görünümleriyle bunların akademi dünyasındaki sorunsallaşma tarzlarının ise her zaman örtüşmediği dikkat çekmektedir. Meselenin siyasal hayattaki somut görünümleri, literatürde genellikle rejim analizi düzeyinde yeterli bir şekilde soyutlanamamaktadır. Liberal teorinin sınırlı bir siyasal alan mantığına çoğu zaman iltihak eden Weberci yaklaşımlar yalın kat ve indirgemeci analizlere meydan verebilmektedir. Marksist yaklaşımlar ise kimi zaman teorisizmden çıkamamakta, kimi zaman da karşılaştırmalı siyaset eksenli çalışmaların tevessül ettiği rejimin adını koyma çabalarına yönelerek siyasal hayattaki somut rejim tartışmalarını açıklama yeterliliği şüphe uyandıran totalitarizm, faşizm, Bonapartizm gibi kavram ve kategorilerle meseleye yoğunlaşmaktadır. Türkiye’nin siyasal hayatındaki somut rejim tartışmalarına tekabül eden ve rejim meselesine açıklık getiren bir rejim analizi imkanının soruşturulması bu makalenin merkeze aldığı konuyu oluşturmaktadır. Makale, Türkiye’nin kadim rejim meselesini bir sistematik içinde anlaşılır kılmayı ve rejim sorunsalının nasıl ele alınabileceğinin çerçevesini çizmeyi amaçlamaktadır. Bu doğrultuda Türkiye’deki rejim tartışmalarının sinir uçlarını oluşturup siyasal hayatta öne çıkan çeşitli düalitelerin sergilediği ‘görüntü’ ve ‘gerçeklik’ ilişkisini aydınlatmayı hedeflemektedir. Makalede, rejimi kategorik olarak isimlendirme-sınıflandırma istikametine girmeden Türkiye’nin rejim sorunsalının ekonomik, siyasi ve ideolojik boyutlarıyla irdelenmesi gerektiği düşüncesiyle, konunun klasik siyaset felsefesinin politeia (rejim) kavramlaştırması düzleminde ele alınabileceği savunulmaktadır. Siyasal hayatın içinden bakıldığında rejim meselesinin çeşitli düalitelerle cisimleştiği, bu kapsamda, sorunun ilk bakışta ‘Doğu’ ve ‘Batı’nın, ‘devlet’ ve ‘toplum’un, ‘merkez’ ve ‘çevre’nin, ‘komünizm’ ve ‘antikomünizm’in, ‘laik’ ve ‘dinci’nin, ‘ilerici’ ve ‘gerici’nin çatışması biçiminde tezahür etmesine karşın, bu düaliteler görüntüsünün tözünde sınıfsal çelişkilerin yer aldığı argümanı ortaya konmaktadır. Bu anlamda Türkiye’nin rejim meselesinin toplumsal güç ilişkileri bağlamında aydınlatılabileceği ve sınıf boyutunu yadsıyan yaklaşımların sorunsalı fetişistik hale getirerek muhkem bir rejim analizine ket vurabileceği sonucuna ulaşılmaktadır. Makalede tarihsel maddeci bir yaklaşım benimsenmektedir. Bob Jessop’ın stratejik-ilişkisel perspektifinden destek alınarak bu perspektifin stratejik seçicilik enstrümanı politeia düzlemine uyarlanmaktadır. Makale, Türkiye’nin siyasal ve düşünsel hayatındaki rejim sorunsalını billurlaştırabildiği, ayrıca rejim meselesinin görüntüsü ve tözünü ayırt eden bütünsel bir rejim analizi imkanını araştırmak doğrultusunda bir adım daha atmayı başarabildiği ölçüde anlam kazanabilir.

Anahtar Kelimeler

Türkiye’de Rejim Tartışmaları, Rejim, Politeia, Rejim Analizi, Stratejik Seçicilik

Kaynakça

• Ahmad F (2014). Modern Türkiye’nin Oluşumu. Çev. Y Alogan, İstanbul: Kaynak.
• Akça İ (2018). 1980 Sonrası Türkiye’de Hegemonya Projeleri ve Otoritarizmin Değişen Biçimleri. İçinde: İ Akça, A Bekmen ve B A Özden (der), Yeni Türkiye’ye Varan Yol Neoliberal Hegemonyanın İnşası, Çev. K Deniz, İstanbul: İletişim, 27–67.