Garbiyatçılık Bağlamında Bilimin/Bilginin İslamileştirilmesi: Eleştirel Bir Yaklaşım Denemesi

Yıl 2024, Cilt: 48 Sayı: 1, 99 - 126, 15.03.2024

Süleyman Sıdal

Öz

Bu çalışmanın konusu Doğu’nun Batı’nın hâkimiyetinden kurtulma çabası çerçevesinde son yıllarda ortaya çıkan “Bilimin ya da bilginin İslamileştirilmesi çabalarıdır”. Söylem itibariyle, yeni gibi gözükse de içerik itibariyle ne yeni, ne devrimci ne de önceki girişimlerden farklı bir yere oturmaktadır. Ancak Avrupa-merkezci, aydınlanmacı paradigmaya getirdiği eleştiri ve alternatif bir paradigma arayışı sebebiyle önemsenebilir. Buna rağmen varmak istediği nokta ve kullandığı vasıtalar ciddi sorunlar içermektedir. Bu kapsamda Doğu’nun kendisini Batı karşısında konumlandırma çabalarının tarihsel gelişimine göz atılacak ardından meselenin ortaya çıkış sebepleri, dile getirdiği eleştiriler, temalar, alternatif model ele alınacak ve garbiyatçı bakış eleştirel biçimde ortaya konulmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Garbiyatçılık, Bilginin/Bilimin İslamileştirilmesi, Tarih Yazımı

Islamization of Knowledge/ Science in the Context of Occidentalism: A Critical Approach

Öz

The subject of this study is the Islamization of science or knowledge that emerged in recent years within the framework of the East's attempt to escape from the domination of the West. Although it seems to be new; neither it is new, nor revolutionary, not far from previous initiatives. But it can be taken into consideration because of its criticism of the Euro-centrist, enlightened paradigm of science and offering an alternative paradigm. However, the point that wanted to be reached and the means include serious problems. In this context, the historical development of the East will be taken into consideration in comparison to the West, and then the reasons for the emergence of this issue, its criticisms, themes, and alternative models will be discussed in the context of Occidentalism.

Anahtar Kelimeler

Occidentalism, Islamization of Knowledge/Science, Historiography.

Kaynakça

• Açıkgenç, A. (1998). Kavram ve Süreç olarak Bilginin İslamileştirilmesi. İstanbul: Nesil Yayıncılık.
• Al Alwani, T. (1989). Islamization of Attitudes and Practices in Science and Technology. Riyadh: International Islamic Publishing House.
• Anissuzaman M. (1997). Toward an Islamic Paradigm of Political Science. Islamization of Academic Disciplines (Ed. M. Zohurul İslam). Dhaka: Bagladesh Institute of Islamic Thought.
• Bakar, O. (2003). Gelenek ve Bilim: İslam’da Bilim Tarihi ve Felsefesi Üzerine. İstanbul: Gelenek Yayıncılık.
• Bayrakçı, H. (1990). İslam Medeniyeti’nin Devam Eden Tesirleri. İstanbul: Marifet Yayınları.
• Buck-Mors, S. (2003). Thinking Past Terror: Islamism and Critical Theory on the Left. New York: Verso. Bulaç, A. (2003). Bilgi Neyi Bilmektir. İstanbul: Bakış Yayınları.
• Bulaç, A. (1995a). İslam Dünyasında Düşünce Sorunları. İstanbul: İz Yayıncılık. Bulaç, A. (1995b). Modern Ulus Devlet. İstanbul: İz Yayıncılık.
• Burma, I. ve Margalit, A. (2009). Garbiyatçılık: Düşmanlarının Gözünde Batı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Cündioğlu, D. (1996). “Ernest Renan ve “reddiyeler” bağlamında İslam-bilim tartışmalarına bibliyografik bir katkı”, Divan, 96(2). 1-94.
• Davutoğlu, A. (1992). Sosyal Bilimlerin Evrenselliğine Yönelik Metodolojik Bir Kritik ve Sosyal Bilimlerin İslamileşmesi Meselesi, Bilgi Bilim ve İslam (II), (Ed.Ahmet Tabakoğlu, İlhan Kutluer, Ahmet Davutoğlu vd.). İstanbul: İlmi Neşriyat.
• Davutoğlu, A. (t.y.). Alternative Paradigms: The Impact of Islamic and Western Weltanschauungs on Political Theory, İstanbul: b.y.y.
• El Benna, H. (t.y.) İslam’da Cihad, Egypt: International Federation of Islamic Student Organization.
• El Mevdudi, E. (t.y.). Biz ve Bugünkü Batı Medeniyeti, İstanbul: Fatih Yayınları. En Nedevi, E. (1978). Batı ile Hesaplaşma, İstanbul: Çığır Yayınları.
• Hâkimi, M.R. (1999). İslam Bilim Tarihi, İstanbul: İnsan Yayınları.
• Hobson, J.M. (2007). Batı Medeniyetinin Doğulu Kökenleri, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Huntington, S.P. (2005). Medeniyetler Çatışması, İstanbul: Okyanus Yayınları.
• İkbal, M. (2015). Makaleler, (çev. Celal Soydan), Ankara: Hece Yayınları.
• Kemal, N. (1988). Renan Müdafaanamesi, (haz. Abdurrahman Küçük). İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Kirmani, M.Z. (1991). “İslam Bilim Üzerine Son Tartışmalar”. İslami Bilimde Metodoloji Sorunu, (Ed. O. Bakar, İ.R. Faruki vd.). Ankara: Fecr Yayınevi.
• Kutup, S. (1998). İslam Toplumuna Doğru. İstanbul: İslamoğlu Yayınları.
• Lary, D. (2006). “Edward Said: Orientalism and Occidentalism”, Journal of Canadian Historical Association, 17(2). 3-15.
• Lewis, B. (2002). What went Wrong? The Clash Between Islam and Modernity in Middle East. New York: Oxford University Press.
• Lodhi, M.A. K. (1989). Editörün Önsözü, Islamization of Attitudes and Practices in Science and Technology (Ed. M.A. K. Lodhi). Riyadh: International Islamic Publishing House.
• Nasr, S.H. (1993). İslam ve Bilim. İstanbul: Seha Neşriyat.
• Özel, M. (1992). İktisadi Düşüncenin Laikleşmesi. Bilgi Bilim ve İslam (II). ( Ed. Ahmet Tabakoğlu, İlhan Kutluer, Ahmet Davutoğlu vd.). İstanbul: İlmi Neşriyat.
• Özemre, A. Y. (1992). İslamiyet’te İlim. Bilgi, Bilim, İslam (I). (Ed.İsmet Özel, Şafak Ural vd.). İstanbul: İlmi Neşriyat.
• Renan, E. (1988). İslam ve İlim. Namık Kemal, Renan Müdafaanamesi, (haz. Abdurrahman Küçük). İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Sıddıki, M. (1984). Bilimin İslami Temelleri, İstanbul: Beyan Yayınları.
• Siddiqui, A. (1981).An Islamic Concept of History. Social and Natural Sciences: The Islamic Perspective. (Ed. I.R. Faruqi, A.O. Naseef). Jeddah: Hodder and Stoughton, King Abdulaziz University Press.
• Şeriati, A. (1987). İslam Nedir?. İstanbul: Bir Yayıncılık.
• Şeriati, A. (1985). Medeniyet ve Modernizm, (4. Bsm.). İstanbul: Bir Yayıncılık.
• Şeriati, A. (1988). Dine Karşı Din, (2. Bsm.). İstanbul: İşaret Yayınları.
• Ungureanu, D. (2008). “Between Islamism and Islam”, International Journal of Philosophy of Culture and Axiology, 10 (1). 32-43.
• Wallerstein, I. (2003). Bildiğimiz Dünyanın Sonu, İstanbul: Metis Yayınları.
• Yavuz, H. (2000). Modernleşme, Oryantalizm ve İslam, (3. Bsm.). İstanbul: Büke Yayınları.