İmam-ı A‘zam Ebû Hanîfe’nin Muâmelât Alanında Yalnız Kaldığı Bazı Görüşler ve Görüşlerin Analizi

Yıl 2020, , 509 - 536, 31.12.2020

Mehmet Ali Aytekin

https://doi.org/10.30523/mutefekkir.848031

Cited By: 1

Öz

İmam Ebû Hanîfe İslam düşünce ve fıkıh tarihinde derin izler bırakan ender şahsiyetlerden biridir. Bu nedenle onun hayatı, düşünce yapısı, ilmî yönü, fıkhî görüşleri hem tarihi süreçte hem de modern dönemde araştırmalara ve ilmî çalışmalara konu olmuş; bu çalışmalarda onun İslam düşünce tarihindeki önemi vurgulanmıştır. Bununla birlikte İmam Ebû Hanîfe bazı yönlerden eleştirilmiştir. Esasında eleştirilen hususlara dair yapılan ilmî çalışmalarda eleştirilerin haksız olduğu ortaya konmuştur. Onun bazı fıkhî meselelerin hükmünde yalnız kalması da eleştirilen yönlerden biridir. Diğer üç mezhep imamının ve kendi öğrencilerinin farklı kanaatte olduğu bu meselelerde Ebû Hanîfe hadislere aykırı hareket etmekle itham edilmiştir. Ancak tarafların delilleri incelendiğinde ithamların haksız ve yersiz olduğu görülmektedir. Zira ictihadlarında Kitap, sünnet, icma, kıyas, sahabe kavli, istihsan ve örf gibi delilleri kullanan Ebû Hanîfe, bu meselelerde yalnız kalsa da mutlaka bir delilden hareket etmiştir. Nitekim yalnız kaldığı meselelerin ekseriyetinde Hanefî mezhebinde onun görüşleri müftâbih kabul edilmiştir. Bu çalışmada Ebû Hanîfe’nin muâmelât alanında yalnız kaldığı bazı görüşleri ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Fıkıh, Hanefî Mezhebi, Muâmelât, Ebû Hanîfe, İmam-ı A‘zam

Kaynakça

• Abdülazîz el-Buhârî, Alâüddîn b. Ahmed (ö. 730/1330). Keşfü’l-esrâr. 4 Cilt. Lübnan: Dâru’l-Kütübi’l-ʽİlmiyye, 2. Basım, 2009.
• Abdülhamîd, Muhammed Muhyiddîn. el-Ahvâlü’ş-şahsiyye. Beyrut: el-Mektebetü’l-ʽİlmîyye, 1424/2003.
• Abdürrezzâk es-Sanʽânî, Ebû Bekr b. Hemmâm. el-Musannef. thk. Habîbürrahmân el-Aʽzamî. 11 Cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-İslâmî, 1983/1403.
• Ahmed b. Hanbel. el-Müsned. thk. Şuayb Arnavût vd. 50 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1420/1999.
• Apaydın, Hacı Yunus. “Hacir”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1996. 14/513-517.
• Aynî, Bedrüddîn Mahmûd b. Ahmed. el-Binâye şerhu’l-Hidâye. thk. Eymen Sâlih Şaʽbân. 13 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʽİlmiyye, 1433/2012.
• Behâüddîn el-Makdisî, Abdurrahmân b. İbrâhîm. el-ʽUdde şerhu’l-ʽUmde. thk. Abdürrezzâk el-Mehdî. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1429/2008.
• Beyhakî, Ahmed b. Hüseyn. es-Sünenü’l-kübrâ. thk. Muhammmed Abdülkâdir Atâ. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʽİlmiyye, 1424/2003.
• Bilmen, Ömer Nasuhi. Hukuk-ı İslamiyye ve Istılahât-ı Fıkhîyye Kamusu. 8 Cilt. İstanbul: Bilmen Basım ve Yayınevi, ts.
• Buhârî, Muhammed b. İsmâîl. el-Câmiʽu’s-sahîh. Riyad: Dâru’s-Selâm, 1419/1999.
• Cessâs, Ebû Bekr er-Râzî. Şerhu Muhtasari’t-Tahâvî, Thk.ʽIsmetullah ʽInâyetullah. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 1431/2010.
• Cüveynî, İmâmü'l-Haremeyn. Nihâyetü’l-matlab fî dirâyeti’l-mezheb. thk. Abdülazîm Mahmûd ed-Dîb. 20 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Minhâc, 2007/1428.
• Dârekutnî, Ebü’l-Hasen Ali b. Ömer. es-Sünen. thk. Şuayb Arnavût vd. 5 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1424/2004.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. Eşʽas. es-Sünen. thk. Şuayb Arnavût. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’r-Risâle el-Alemiyye. 1430/2009.
• Ebû Hanîfe, Nuʽmân b. Sâbit. el-Müsned (İbn Hüsrev el-Belhî Rivayeti). Thk. Latîfürrahmân el-Behrâicî. 2 Cilt. Mekke: el-Mektebetü’l-İmdâdiyye, 1431/2010.
• Ebû Yûsuf, Yaʽkûb b. İbrâhîm. el-Âsâr. thk. Ebü’l-Vefâ el-Afgânî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʽİlmiyye, ts.
• Erdoğan, Mehmet. “İmam Ebû Hanîfe ve Kadının Nikâh Akdinde Taraf Olması”. İslami Araştırmalar Dergisi 15/1-2. 2002. 255-257.
• Gamrâvî, Muhammed ez-Zührî. es-Sirâcü'l-vehhâc alâ metni'l-Minhâc. Beyrut: Müessesetü’l-Kütübi’s-Sekâfiyye, ts.
• Gâvcî, Vehbî Süleymân. Ebû Hanîfe en-Nuʽmân. Dimeşk: Dâru’l-Kalem, 1430/2009.
• Hâkim, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdillâh en-Nîsâbûrî. el-Müstedrek. Thk. Mustafâ Abdülkâdir Atâ. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʽİlmiyye, 1411/1990.
• Haskefî, Alâüddîn Muhammed b. Ali. ed-Dürrü’l-muhtâr. Thk. Abdülmünʽım Halîl İbrâhîm. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʽİlmiyye 1423/2002.
• İbn Abdilber, Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdullah en-Nemerî. el-İntika' fî fezâili's-selâseti'l-eimmeti'l-fukahâ. Kahire: Mektebetü'l-Kudsî, 1350/1931.