Varaka b. Nevfel’in Hayatı ve Hz. Peygamber İle İlişkilerine Dair Rivâyetlerin Tahlili

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 17, 41 - 60, 15.06.2022

Mücahit Yüksel

Öz

Câhiliye devri, birçok dinî inanış ve anlayışın tezahür ettiği bir süreçtir. Zira İslâm öncesinde Arap Yarımadası’nda hâkim unsur putperestlik olmakla birlikte Hıristiyanlık, Yahûdilik, Sâbiîlik ve Haniflik gibi inançları benimseyen toplulukların varlığı da bir realitedir. Dönemin ünlü simalarından olan Varaka b. Nevfel, putperestliği benimsememiş ve kendisi gibi düşünen bazı arkadaşlarıyla birlikte bir arayış içine girmiştir. Bu bağlamda onun Hanif ve Hıristiyan olduğuna dair görüşler ortaya konduğu gibi İslâm davetiyle birlikte Müslüman olduğu da söylenmektedir. Siyer ve İslâm tarihi kaynaklarında Varaka’nın, Hz. Peygamber ile yollarının kesiştiği olaylar zikredilmektedir. Nitekim onun hem Hz. Muhammed’in peygamberliği öncesi hem de sonrasında onunla birlikte anıldığı sahneler vardır. Bu türden ifadeler kimi zaman oryantalistler tarafından İslâm’ın kaynağıyla ilgili temelsiz iddiaların dayanağı olarak da kullanılmıştır. Özellikle ilk vahyin gelişine dair rivayetlerde anlatılan diyalog, bu bağlamda önem kazanmaktadır. Bu makalede ilk aşamada Varaka b. Nevfel’in hayatına dair özlü bir sunu yapılmakta ve ardından onun dinî durumu ele alınmaktadır. Çalışmanın temelini teşkil eden bölümde ise Varaka b. Nevfel’in adının, peygamberlik öncesi ve sonrasında Hz. Muhammed ile birlikte anıldığı rivayetler ele alındıktan sonra konuyla ilgili çıkarımlarda bulunulmaktadır. Konunun özelliğine uygun olarak makalede betimleyici, analitik ve tümevarımcı yöntem takip edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

İslâm Tarihi, Asr-ı Saâdet, Hz. Peygamber, Varaka b. Nevfel, İlk Vahiy

The Life Of Waraqah b. Nawfal’s And an Analysis of the News About His Relationship with the Prophet

Öz

The Age of Jahiliyyah is a process in which many religious beliefs and understandings are manifested. Although the dominant element in the Arabian Peninsula before Islam was paganism, the existence of communities that adopted beliefs such as Christianity, Judaism, Sabiism, and Hanifism is also a reality. One of the famous figures of the period, Waraqah b. Nawfal did not adopt paganism and went on a quest with some of his friends who were thinking like him. In this context, it is stated that he was a Hanif and a Christian, as well as that he became a Muslim later on. The events where Waraqah's path crossed with the Prophet are mentioned in the sources of siyer and Islamic history. There are scenes where he is mentioned with Muhammad(pbuh) both before and after his prophethood. Such expressions were sometimes used by orientalists as a basis for groundless claims about the origin of Islam. Especially the dialogue narrated about the coming of the first revelation gains importance in this context. In this article, a concise presentation of Waraqah’s life is provided in the first part, and then his religious situation is discussed. In the part that forms the basis of the study, inferences are made after the rumors that Waraqah’s name is mentioned together with Prophet Muhammad(pbuh) before and after the prophethood are discussed. Per the nature of the subject, descriptive, analytical, and inductive methods were followed in the article.

Anahtar Kelimeler

Islamic History, Period of The Prophet, Prophet, Waraqah b. Nawfal, First Revelation

Kaynakça

• Adıgüzel, Şükran. İlk Vahiy. İstanbul: Endülüs Yayınları, 2016.
• Ali, Cevâd. el-Mufassal fî târîḫu’l-ʿArab ḳable’l-İslâm. 20 Cilt. Beyrut: Dâru’s-Sâkî, 4. Basım, 2001.
• Beyhakî, Ahmed b. el-Hüseyn b. Ali b. Mûsâ. Delâilü’n-nübüvve ve maʻrifetü ahvâli sâhibi’ş-şerîa. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1405.
• Black, Antony. Siyasal İslâm Düşüncesi Tarihi. çev. Sevda Çalışkan - Hamit Çalışkan. Ankara: Dost Kitabevi, 5. Basım, 2010.
• Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail. Ṣaḥîḥu'l-Buḫârî. Dımaşk-Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 2002.
• Caetani, Leone. İslâm Tarihi. çev. Hüseyin Cahid Yalçın. 2 Cilt. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2020.
• Devâdârî, Ebû Bekr b. Abdullah b. Aybek. Kenzü’d-dürer ve câmiʿu’l-ġurer. thk. Edward Biden. 9 Cilt. Beyrut: New Tâyib İlektironik, 1994.
• Durant, Will. Kıssatu’l-hadâra. çev. Zeki Necîb Mahmud vd. 42 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1998.
• Erul, Bünyamin. Siyer Tedkikleri. Ankara: Otto Yayınları, 2. Basım, 2017.
• Hıdır, Özcan. “İlk Vahyin Gelişi Hadisi Bağlamında Varaka b. Nevfel’in Hz. Peygamber’e Dinî-Kültürel Etkisine Dair İddiaların Değerlendirilmesi”. Marife: Dini Araştırmalar Dergisi 4/2 (2004), 27-37.
• Hûî, Âyetullāh Ebü’l-Kâsım b. Alî Ekber b. Hâşim. Muʿcemü ricâli’l- ḥadîs̱. 24 Cilt. Necef: Mektebetü’l-İmam el-Hûî, ts.
• Huseyn, Gassân Azîz. Varaka b. Nevfel Mübeşşiru’r-Rasûl. Beyrut: Dâru’lk-Kütübi’l-İlmiyye, 2002.
• Hüseyin, Tâhâ. Câhiliye Şiiri Üzerine. çev. Şaban Karataş. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2. Basım, 2012.
• İbn Asâkir, Ebu’l-Kâsım Ali İbnü’l-Hasen b. Hibetullah. Târîḫu Dımaşḳ. thk. Amr b. Garâme el-Amravî. 80 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1995.
• İbn Habîb, Muhammed b. Habîb b. Ümeyye b. Amr el-Hâşimî. el-Muḥabber. thk. Eliza Lichten Stater. Beyrut: Dâru’l-Âfâki’l-Cedîde, ts.
• İbn Hacer el-Askalânî, Ebu’l-Fadl Ahmed b. Ali b. Muhammed b. Ahmed. el-İṣâbe fî temyîzi’ṣ-ṣaḥâbe. thk. Âdil Ahmed Abulmevcûd, Ali Muhammed Muavvid. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʻİlmiyye, 1415.
• İbn Hibbân, Muhammed b. Hibbân b. Ahmed b. Hibbân b. Muâz b. Ma῾bed. es-Sîretü’n-nebeviyye ve aḫbârü’l-ḫulefâʾ. thk. Seyyid Aziz ve dgr. 2 Cilt. Beyrut: el-Kütübü’s-Sekâfiyye, 3. Basım, 1417.
• İbn Hişâm, Abdülmelik b. Hişâm b. Eyyûb el-Himyerî. es-Sîretü’n-nebeviyye. thk. Mustafa es-Sakâ vd. 2 Cilt. Mısır: Matbaatu Mustafa el-Bâbî el-Halebî ve Evlâdihî, 2. Basım, 1955.
• İbn İshâk, Muhammed b. İshâk b. Yesâr el-Muttalibî. Sîretü İsḥâḳ. thk. Süheyl Zekkâr. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1978.
• İbn Kâniʻ, Ebu’l-Hüseyn Abdülbâkî b. Kâniʻ b. Merzûk b. Vâsık. Muʿcemü’ṣ-ṣaḥâbe. thk. Salâh b. Sâlim el-Misrâtî. 3 Cilt. Medine: Mektebetü’l-Gurabâi’l-Eseriyye, 1418.
• İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İsmail b. Ömer el-Kuraşî. el-Bidâye ve’n-nihâye. thk. Abdullah b. Andulmuhsin et-Türkî. 21 Cilt. Kahire: Dâru Hicr, 1997.
• İbn Saʻd, Ebû Abdullah Muhammed b. Saʻd b. Munî. eṭ-Ṭabaḳâtü’l-kübrâ. thk. Muhammed Abdülkâdir Atâ. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʻİlmiyye, 1990.
• İbn Seyyidünnâs, Ebu’l-Feth Fethuddin Muhammed b. Muhammed. Mineḥu’l-midaḥ. thk. İffet Visâl Hamza. Dımaşk: Dâru’l-Fikr, 1987.
• İbn Seyyidünnâs, Ebü’l-Feth Fethuddîn Muhammed b. Muhammed b. Muhammed el-Ya‘merî. ʿUyûnü’l-es̱er fî fünûni’l-meġāzî ve’ş-şemâʾil ve’s-siyer. thk. İbrahim Muhammed Ramazan. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kalem, 1993.
• İbnu’l-Gadâirî, Ebu’l-Hasen Ahmed b. el-Huseyn el-Vâsıtî el-Bağdâdî. er-Ricâl. thk. Muhammed Rıza Hüseynî. Kum: Dâru’l-Hadîs, 1422.
• İbnü’l-Esîr, İzzüddin. Üsdü’l-ġâbe fî maʿrifeti’ṣ-ṣaḥâbe. thk. Ali Muhammed Muavvid, Âdil Ahmed Abdulmevcûd. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʻİlmiyye, 1994.
• Kur’ân-ı Kerim Meâli. çev. Hayreddin Karaman vd. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2017.
• Kelâî, Ebü’r-Rebî‘ Süleymân b. Mûsâ b. Sâlim. el-İktifâʾ fî (bimâ teḍammenehû min) meġāzî Resûlillâh ve’s̱-s̱elâs̱eti’l- ḫulefâʾ. 2 Cilt. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1420.
• Lapidus, Ira M. İslâm Toplumları Tarihi. çev. Yasin Aktay. 2 Cilt. İstanbul: İletişim Yayınları, 5. Basım, 2013.
• Leknevî, Ebü’l-Hasenât Muhammed Abdülhay b. Muhammed Abdilhalîm b. Muhammed Emînillâh es-Sihâlevî. el-Âs̱ârü’l-merfûʿa fi’l-aḫbâri’l-mevżûʿa. thk. Saîd b. Besyûnî Zeğlûl. Bağdat: Mektebetü’ş-Şarki’l-Cedîd, ts.
• Mes‘ûdî, Ebu’l-Hasen Ali İbnü’l-Hüseyn b. Ali. Mürûcü’ẕ-ẕeheb ve meʿâdinü’l-cevher. thk. Charles Pellat. 5 Cilt. Beyrut: Dâriratu Menşûrati’l-Câmiati’l-Lübnaniyye, 1970.
• Safedî, Salâhuddin Halil b. Aybek b. Abdullah. el-Vâfî bi’l-vefeyât. thk. Ahmed el-Arnaût, Türkî Mustafa. 29 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâs, 2000.
• Severcan, Şerafettin. “Siyer-Tefsir İlişkisi (İlk Vahiy ve Hz. Muhammed)”. Siyer Araştırmaları Dergisi 5 (2019), 197-221.
• Sıbt İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Muzaffer Şemsüddîn Yûsuf b. Kızoğlu et-Türkî el-Avnî el-Bağdâdî. Mirʾâtü’z-zamân fî târîḫi’l-aʿyân. thk. Muhammed Berekât vd. 23 Cilt. Dımaşk: Dâru’r-Risâleti’l-ʻÂlemiyye, 2013.
• Süheylî, Ebu’l-Kâsım Abdurrahman b. Abdullah b. Ahmed. er-Ravżü’l-ünüf fî şerḥi’s-Sîreti’n-nebeviyye li’bni Hişâm. thk. Ömer Abdusselam es-Selâmî. 7 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-ʻArabî, 2000.
• Ṭaberî, Ebû Caʻfer Muhammed b. Cerîr. Târîḫu’l-ümem ve’l-mülûk. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʻİlmiyye, 1407.
• Watt, W. Montgomery. Hz. Muhammed Mekke’de. çev. Süleyman Kalkan. İstanbul: Kuramer Yayınları, 2. Basım, 2020.
• Ziriklî, Hayreddin b. Mahmûd b. Muhammed b. Ali. el-Aʻlâm. 11 Cilt. Beyrut: Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn, 15. Basım, 2002.
• Zürkânî, Ebû Abdullah Muhammed b. Abdülbâkî b. Yusuf b. Ahmed b. Şihâbuddin b. Muhammed. Şerḥu’z-Zürkânî ale’l-mevâhibi’l-ledünniyye bi’l-minehi’l-muhammediyye. 12 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1996.