Zihin Felsefesi Bağlamında Ruh Kavramının Bilinç Kavramına Dönüşümü

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 20, 325 - 344, 15.12.2023

Hüseyin Adem Tülüce

https://doi.org/10.30523/mutefekkir.1405261

Öz

Bilinç, modern zamanların en temel ve zor problemleri arasında yer alır. Bilince kaynaklık ettiğini düşündüğümüz ruh kavramı için de benzer şeyleri söylemek mümkündür. Çalışmada günümüz filozof ve nörobilimcilerinin ana uğraş alanlarından biri haline gelen bu problem, ruh kavramından bilinç kavramına doğru gerçekleşen dönüşüm çerçevesinde incelendi. Bu dönüşümün gerçekleşmesi insanın kendini ve evreni anlamaya ve açıklamaya çalışmasıyla mümkün olabilmiştir. Bu anlamlandırma ruh ve bilinç ile doğrudan ilgilidir. İnsan, varoluş tarihi boyunca doğaötesi bir arayışın içinde olmuştur. Bu arayışın birinci basamağında ruh, son basamağında ise bilinç vardır. İnsan, tarım toplumundan sibernetik topluma doğru büyük bir dönüşüm yaşamıştır. Tarım toplumunda, dini anlamda ruhu merkeze alan insan, sibernetik toplumda bilimsel anlamda bilinci merkeze almıştır. Makalede, yaşanan dönüşümü göstermek açısından ruh ve bilinç kavramları hem tarihi gelişim süreçleri itibariyle hem de zaman içinde geçirdikleri anlam dönüşümü açısından tasvir edildi. Makalede ruh sözcüğünün yerine geçebilecek şekilde bilinç sözcüğünün kullanımının tarihi, felsefî ve bilimsel zemini açıklanmıştır. Bu bağlamda da bilimsel dünya görüşü arttıkça ruh yerine bilincin kullanılmaya başlandığı meselesi üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Felsefe, Nörobilim, Zihin, Bilinç, Ruh

Transformation of the Concept of Soul to the Concept of Consciousness in the Context of Philosophy of Mind

Öz

Consciousness stands as one of the fundamental and challenging problems of modern times. Similar things can be said within the concept of the mind, which we believe underlies consciousness. This problem, which has become one of the main areas of focus for contemporary philosophers and neuroscientists, has been examined within the framework of the transformation from the concept of the mind to the concept of consciousness. This transformation has been made possible by humanity’s efforts to understand and explain itself and the universe. This sense-making process is directly related to the concepts of the mind and consciousness. Throughout history, humans have been engaged in a transcendent search. The soul is the first step of this search, and consciousness is the final step. Humans have undergone a significant transformation from an agrarian society to a cybernetic society. In agrarian societies, the soul was central in a religious sense, while in cybernetic societies, consciousness has taken a central position in a scientific sense. In this article, the concepts of the mind and consciousness are described in terms of their historical development and the semantic transformations they have undergone over time to demonstrate the ongoing transformation. The historical, philosophical, and scientific foundations for the use of the term “consciousness” instead of the term “soul” are explained. Furthermore, the article discusses the issue of the increasing use of the term “consciousness” instead of “soul” as the scientific worldview expanded.

Anahtar Kelimeler

Philosophy, Neuroscience, Mind, Consciousness, Soul

Kaynakça

• A. Revensou. Bilinç Öznelliğn Bilimi. çev. S. Değirmenci. İstanbul: Küre Yayınları, 2016.
• A, Shaffer Jerome. Zihin Felsefesi Açısından Bilinç, Ruh ve Ötesi. çev. Turan Koç. İstanbul: İz Yayıncılık, 1991.
• Andrea C. Cavanna - Andrea Nani. Bilinç Sinirbilimdeki ve Zihin Felsefesindeki Kuramlar. çev. Berk Çakan. Ankara: Episteme Yayınları, 2021.
• Antonio Damasio. Zihindeki Benlik, Bilinçli Beynin Gelişimi. çev. İlhami Buğdaycı. Ankara: Odtü Yayıncılık, 2020.
• Antti Revonsuo. Bilinç: Öznelliğin Bilimi. çev. S. Değirmenci. İstanbul: Küre Yayınları, 2016.
• Aristoteles. Ruh Üzerine. çev. Zeki Özcan. İstanbul: Alfa Yayınları, 2001.
• Baş, Fatih. “Modern Devletin Açmazı: Dindar Topluma Seküler Sosyal Yapı ‘Türkiye Örneği’. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 20 (2021), 407-425.
• Baş, Fatih. Türkiye’de Merkez Çevre Değişimi ve Sekülerleşme (Ankara: Serüven Yayınevi, 2023).
• Babür, Betül Çotuksöken-Saffet. Metinlerle Ortaçağda Felsefe. Ankara: Bilgesu Yay., 2011.
• Catherine Malabou. Beynimizle Ne Yapmalıyız? çev. Selim Karlıtekin. İstanbul: Küre Yayınları, 2018.
• Charles Darwin. Türlerin Kökeni. çev. Öner Ünalan. Ankara: Onur Yayınları, 1976.
• Daniel C. Dennett. Bilinç Açıklanıyor. çev. Sibel Kibar. İstanbul: Alfa Yayınları, 2020.
• David, Eagleman. Beynin Gizli Hayatı. çev. Zeynep A. Tozar. İstanbul: Domingo Yay., 2013.
• David J. Chalmers. The Character of Consciousness. New York: Oxford University Press, 2010.
• Descartes, Rene. Ruhun Tutkuları. çev. M. Erşen. İstanbul: Say Yayınları, 2019.
• Erhan Demircioğlu. Makinedeki Hayalet - Zihin Felsefesine Giriş. Ankara: Fol Yay. 2021.
• Eric R. Kandel. Belleğin Peşinde Yeni Bir Zihin Biliminin Doğuşu. çev. Mehmet Doğan. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, 2016.
• Fahreddin er-Râzi. Mefâtîhu’l-Gayb. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1415.
• Francis, Crick. Şaşırtan Varsayım İnsan Varlığının Temel Sorularına Yanıt Arayışı. çev. Sabit Say. Ankara: Tübitak Yayınları, 2000.
• Gerald M. Edelman. Wider Than The Sky: The Phenomenal Gift of Consciousness. New Haven and London: Yale University Press, 2004.
• Güç, Ahmet. “Ruh”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 35/197-199. İstanbul: TDV Yayınları, 2008.
• John Heil. Zihin Felsefesi Çağdaş Bir Giriş. çev. Seda Akbıyık - Merve Bilgili. İstanbul: Küre Yayınları, 2020.
• Jonathan Westphal. Zihin- Beden Problemi. çev. Saliha Tuncer Erdem. İstanbul: Pan Yayıncılık, 2020.
• Katona, Gabor. “The Evolution of the Concept of Psyche from Homer to Aristotle”. Journal of Theoretical and Philosophical Psychology 22/1 (2002), 28-44.
• M., Edelman, Gerald. Wider Than The Sky: The Phenomenal Gift of Consciousness. New Haven and London: Yale University Press, 2004.
• Matthias, Eckoldt. Beynin ve Zihnin Kısa Tarihi Duygular ve Düşünceler Nasıl Oluşur? çev. Mehmet Ali Erbak. İstanbul: Say Yayınları, 2018.
• Paul M. Churchland. Madde ve Bilinç, Zihin Felsefesine Güncel Bir Bakış. çev. Berkay Ersöz. İstanbul: Alfa Yayınları, 2012.
• Peters, F. E. Antik Yunan Felsefesi Terimleri Sözlüğü. çev. Hakkı Hünler. İstanbul: Paradigma Yayınları, 2004.
• Platon. Phaidon. çev. Furkan Akderin. İstanbul: Say Yayınları, 2015.
• Platon. Phaidon ve Menon. çev. Ahmet Cevizci. İstanbul: Gündoğan Yayınları, 2011.
• Platon. Timaios. çev. Erol Güney - Lütfi Ay. İstanbul: Sosyal Yayınlar, 2001.
• Rank, Otto. Psychology and the Soul. London: The Johns Hopkins University Press, 1998.
• Rohde, Erwin. Psyche. New York: Routledge, 2010.
• Rosenthal, David M. Consciousness and Mind. New York: Oxford University Press, 2005.
• Snell, Bruno. The Discovery of the Mind. New York: Dover Publications, 1982.
• Sultan, Tarlacı. Bilinç Beyin, Zihin ve Benliğin Keşfi. İstanbul: Destek Yayınları, 2019.
• Kur’an-ı Kerim Meali. çev. Halil Altuntaş - Muzaffer Şahin. Ankara: DİB Yay., 2009.
• Taylor, John. Zihin Kullanma Klavuzu. çev. Sinan Gürtunca. İstanbul: Sistem Yay., 2009.
• Tevfik Alıcı. Gerçek Bir Yanılsama: Bilinç. İstanbul: Metis Yayınları, 2019.
• Thomas Sturm. “Consciousness Regained? Philosophical Arguments for and Against Reductive Physicalism”. Dialogues in Clinical Neuroscience. Von Ditfurth, H. Bilinç Gökten Düşmedi. çev. Veysel Atayman. İstanbul: Cumuhuriyet Kitapları, 2007.
• Yavuz, Yusuf Şevki. "Ruh". TDV İslâm Ansiklopedisi. Erişim: Temmuz 2023.
• https://islamansiklopedisi.org.tr/ruh#1