İbn Şerīf Yādigār adlı eserinde Cerrāḥ Meḥmed’in risalesinden gerçekten yararlandı mı? Yazma eserlerin yayınlanmasıyla ilgili yöntembilgisel bir sorun üzerine

Yıl 2023, , 218 - 218, 27.01.2023

Ahmet Acıduman , Nuray Güneş

https://doi.org/10.31020/mutftd.1232782

Öz

Amaç: Cerrāḥ Meḥmed’in tıbba dair risalesinin İbn Şerīf’in Yādigār’ındaki kaynaklardan biri olarak kullanılıp kullanılmadığının belirlenmesi ve bu bağlamda yazma eserlerin yayınlanması sırasında tenkitli metin hazırlanmasının önemine dikkat çekilmesidir.
Gereç ve Yöntem: Cerrāḥ Meḥmed’in İBB, Atatürk Kitaplığı, OE_Yz_K0827_03’de yer alan tıbba dair risalesi, İbn Şerīf’in Yādigār’ının Merkezefendi Geleneksel Tıp Derneği tarafından yayınlanan matbu nüshası ile Yādigār’ın farklı yazmaları incelenmiştir. Curcānī’nin Yād-gār ve Ḫuffey ʿAlāʾī adlı eserlerinin ilgili bölümleri de gözden geçirilmiştir.
Bulgular: Cerrāḥ Meḥmed’in tıbba dair risalesinin İbn Şerīf’in Yādigār’ının matbu baskısının ilgili bölümünde neredeyse birebir bulunduğu görülürken, Yādigār’ın daha erken dönem nüshalarında ise ilgili bölümün daha kısa ve farklı olduğu ve bu bölümün Curcānī’nin Yād-gār’ı ile Ḫuffey ʿAlāʾī’deki bölümleriyle çok büyük benzerlik gösterdiği, bu bağlamda, Cerrāḥ Meḥmed’in, temelde İbn Şerīf’in Yādigār’ının ve indirekt olarak da Curcanī’nin Yād-gār adlı eserinin ilgili bölümlerinden yararlanmış ve risalesine muhtemelen bir başka kaynaktan/kaynaklardan alıntılamış olduğu bölümü/bölümleri eklemiş olduğunu söylemek olanaklı görünmektedir. Ayrıca İbn Şerīf’in Yādigār’ının farklı müstensihlerce kopyalanırken, ikinci bir versiyonunun ortaya çıktığı ve bu versiyonda Cerrāḥ Meḥmed’in tıbba dair risalesinin de ilgili bölüme eklenmiş olabileceği fark edilmektedir.
Sonuç: İbn Şerīf’in Yādigār’ını hazırlarken, ilgili bölümde Curcānī’nin Yād-gār’ının “Kırık, ezik ve eklemin yerinden çıkması hakkında” başlıklı bölümünü çevirerek eserine aldığı, buna karşın Yādigār’ın Topkapı Revan 1684 nüshasında, İbn Şerīf’in çevirdiği bu bölümün yerine, Cerrāḥ Meḥmed’in İbn Şerīf’in yazdıklarına çeşitli eklemelerle hazırladığı risaleye yer verilmiş olduğu görülmektedir. Bu bulgu da İbn Şerīf’in Yādigār’ının iki farklı versiyonunun olabileceğine işaret etmektedir. Bu nedenle yazma eserin mutlaka farklı nüshalarının göz önüne alınarak tenkitli bir metin hazırlanması ve yayımlanması büyük önem taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

İbn Şerīf, Yādigār, Cerrāḥ Meḥmed, Tıbba dair risale, Curcanī, Yād-gār, Ḫuffey ʿAlāʾī, Tıp tarihi