Ülkemizde Aşı ile Korunabilen Hastalıklara Yönelik Yürütülen Eliminasyon ve Eradikasyon Programlarının Değerlendirilmesi

Gülçin Yapıcı; Aylin Yeniocak Tunç

doi:10.31020/mutftd.552075

Derleme

Evaluation of Elimination and Eradication Programs for Vaccine Preventable Diseases in Turkey

Yıl 2019, , 171 - 183, 31.05.2019

Gülçin Yapıcı , Aylin Yeniocak Tunç

https://doi.org/10.31020/mutftd.552075

Cited By: 6

Öz

The history of
infectious diseases is as old as human history. Epidemics have affected their
lives andhavekilled many people throughout the centuries. In the twentieth
century, medical advances, especially the discovery of the microscope,vaccines
and antibiotics, have taken important steps in the fight against infectious
diseases. The eradication of smallpox from around the world by widespread
vaccination studies in the 1970s showed that communicable diseases could be
completely eliminated by appropriate strategies and intergovernmental
cooperation. According to World Health Organization recommendations, each
country carries out immunization programs according to its characteristics.
Although there are regional differences, elimination/eradication studies of
infectious diseases with appropriate characteristics are carried out. Health
organizations come together at regular intervals to assess the situation in the
world, identify new targets and strategies for these goals.

It was aimed
to evaluate
the development of the past to the present of elimination/eradication program
ongoing for infectious diseases that can be prevented by vaccination in Turkey
and all over the world.

Anahtar Kelimeler

Elimination, eradication, immunization

Kaynakça

1. Centers for Disease Control and Prevention. The Principles of Disease Elimination and Eradication. In: Global disease elimination and eradication as public health strategies. MMWR 1999;48(Suppl):23-27.
2. Centers for Disease Control and Prevention. Recommendations of the International Task Force for Disease Eradication. MMWR 1993;42(No. RR-16): 1-38
3. Miller M, Barrett S, Henderson D.A. Control and Eradication Chapter 62, In: Disease Control Priorities in Developing Countries. Ed. Jamison DT., Breman JG., Measham AR., Alleyne G, Claeson M, Evans DB., Jha P, Philip Musgrove AM. Second Edition. Oxford University Press, New York, 2006, p. 1163-1176.
4. Aylward B. et al. When Is a Disease Eradicable? 100 Years of Lessons Learned. American Journal of Public Health October 2000; 90(10): 1515-1520.
5. WHO Regional Office for Europe. 2014. Eliminatingmeasles and rubella. Framework for the verification process in the WHO European Region. Copenhagen, Denmark.
6. Centers for Disease Control and Prevention. Eradication: Lessons From the Past. In: Global disease elimination and eradication as public health strategies. MMWR 1999;48 (Suppl):16-22.
7. Sarıkaya E. Ulusal Aşı Programı Tarihçemiz . Türkiye Anne Çocuk Ergen Sağlığı Enstitüsü. 2017.
8. T.C. Sağlık Bakanlığı. Genişletilmiş Bağışıklama Programı Genelgesi 2009.
9. Feldstein LR. et al. Global routine vaccination coverage, 2016. MMWR 2017;17;66(45):1252-1255. doi:10.15585/mmwr.mm6645a3
10. WHO. Department Of Immunization, Vaccines And Biologicals Strategic Plan 2010-15. Erişim Tarihi: 30.11.2018Erişim adresi: http://www.who.int/immunization/documents/IVB_SP_2010-15_final_Ver.pdf
11. T.C. Sağlık Bakanlığı, Polio Eradikasyon Programı Saha Rehberi, 2001.
12. WHO. Poliomyelitis. Vaccine Preventable Diseases Surveillance Standarts. Erişim tarihi: 13.11.2018 Erişim adresi: https://www.who.int/immunization/monitoring_surveillance/burden/vpd/WHO_SurveillanceVaccinePreventable_18_Polio_R2.pdf?ua=1
13.WHO. Poliomyelitis. Erişim tarihi: 13.11.2018 Erişim adresi: https://www.who.int/en/news-room/fact-sheets/detail/poliomyelitis
14. Eric AFS. Poliovirüs. In: Akçay T. (Çev. Ed.) Nelson Pediatri Nobel Kitabevleri; 2011 sf: 1081-1088.
15. Yağız On A. Post Polio Sendromu, Türk Fiz Tıp Rehab Derg 2008; 54:164-73.
16. National Institute of Neurological Disorders and Stroke. Post-Polio Syndrome Fact Sheet. Erişim tarihi: 13.11.2018 Erişim adresi: https://www.ninds.nih.gov/Disorders/Patient-Caregiver-Education/Fact-Sheets/Post-Polio-Syndrome-Fact-Sheet
17. Patel M. et al. Polio endgame: the global introduction of inactivated polio vaccine, Expert Review of Vaccines 2015;14:5:749-762 DOI: 10.1586/14760584.2015.1001750.
18. Toole MJ. So close: remaining challenges to eradicating polio. Toole BMC Medicine (2016) 14:43 DOI 10.1186/s12916-016-0594-6.
19. Centers for Disease Control and Prevention. Perspectives from the Global Poliomyelitis Eradication Initiative. In: Global disease elimination and eradication as public health strategies. MMWR 1999;48(Suppl):50-56.
20. Tezer H. Dünyada Polio’da Son Durum. J Pediatr Inf 2017; 11: 60. DOI: 10.5578/ced.201704
21. WHO. Global Polio Eradication Initiative. Polio Eradication & Endgame Strategic Plan 2013-2018. 2013.
22. Global Polio Eradication Initiative. Polio this week. Erişim tarihi: 25.10.2018 Erişim Adresi: http://polioeradication.org/polio-today/polio-now/this-week/
23. Datta SD. et al. National, Regional and Global Certification Bodies for Polio Eradication: A Framework for Verifying Measles Elimination. JID 2017:216 (Suppl 1): 351-354.
24. Centers for Disease Control and Prevention. Continues to Support the Global Polio Eradication Effort. Erişim tarihi: 01.11.2018 Erişim Adresi: https://www.cdc.gov/polio/updates/index.htm
25. Manish P. et al. Polio endgame: the global introduction of inactivated polio vaccine, Expert Review of Vaccines (2015) 14:5, 749-762. DOI: 10.1586/14760584.2015.1001750
26. Levitt A. et al. Surveillance Systems to Track Progress Toward Global Polio Eradication-Worldwide, 2012–2013. MMWR 2014; 63(16):356-361.
27. Centers for Disease Control and Prevention. The Global Polio Eradication Initiative Stop Transmission of Polio (STOP) Program 1999–2013. MMWR 2013; 62(24):501-503.
28. The STOP Program at CDC. Stop Transmission of Polio. Erişim tarihi: 01.11.2018 Erişim Adresi: https://www.cdc.gov/globalhealth/immunization/stop/pdf/STOP-FACTSHEET_EPIMM_EN_072018.pdf
29. Orenstein WA. Faap, The Commıttee On Infectious Diseases. Eradicating Polio: How the World’s Pediatricians Can Help Stop This Crippling Illness Forever. Pediatrics 2015;135(1):196-202.
30. Akşit S. Çocukluk çağında aşı takvimi. Türk Ped Arfl 2007; 42 Özel Sayısı 26-35.
31. T.C. Sağlık Bakanlığı. Polio İmportasyon Genelgesi 2002/67.
32. Topaç O. Bağışıklamada Güncel Durum. Aşı İle Önlenebilir Hastalıklar Daire Başkanlığı 4.Ulusal Pediatri Kongresi, Antalya, 2016. Erişim Tarihi: 23.10.2018 Erişim Adresi: http://www.sosyalpediatri.org.tr/uploads/osmantopac.pdf
33. Polio Aşı Kampanyası. 27 Nisan 2015 HASUDER internet sitesi. Erişim Tarihi: 30.11.2018 Erişim Adresi: http://hasuder.org.tr/hsg/?p=3720
34. Mundel T, Orenstein W.A. No Country is Safe without Global Eradication of Poliomyelitis. N Engl J Med 2013;369(21):2045-6.
35. T.C. Sağlık Bakanlığı. Maternal Neonatal Tetanos Eliminasyon Programı Saha Rehberi 2006 Erişim Tarihi: 23.10.2018 Erişim Adresi: https://www.tuseb.gov.tr/enstitu/tacese/yuklemeler/ekitap/ASI/saglik_bakanligi_2006_maternal_ve_neonatal_tetanos_elminasyon_saha_rehberi.pdf
36. Stephen SA. Tetanos (Clostridium tetani). In: Nelson Pediatri (Çev. ed. Akçay T.) 2015 sf: 991-994.
37. Thwaites CL., Loan HT. Eradication of tetanus. British Medical Bulletin, 2015, 116:69-77 doi: 10.1093/bmb/ldv044
38. WHO. Tetanus vaccines: WHO position paper-February 2017. Weekly Epidemiological Record. 2017;92(6):53-76 Erişim tarihi: 09.11.2018 Erişim Adresi: http://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/254582/WER9206.pdf;jsessionid=D49EAF43422BF9020995A4D5EF10985D?sequence=1
39. Thwaites L, Beeching NJ, Newton CR. Maternal and neonatal tetanus. Lancet. 2015;385(9965):362–370. doi:10.1016/S0140-6736(14)60236-1.
40. WHO. WHO-recommended surveillance standard of neonatal tetanus. Erişim tarihi: 02.11.2018 Erişim Adresi: http://www.who.int/immunization/monitoring_surveillance/burden/vpd/surveillance_type/active/NT_Standards/en
41. WHO. Neonatal Tetanus. Vaccine Preventable Diseases Surveillance Standarts. Erişim tarihi:13.11.2018 Erişim adresi: http://www.who.int/immunization/monitoring_surveillance/burden/vpd/WHO_SurveillanceVaccinePreventable_14_NeonatalTetanus_R2.pdf?ua=1)
42. T.C. Sağlık Bakanlığı. Maternal Neonatal Tetanos Eliminasyon Programı Tetanos Aşı Günleri Personel El Kitabı 2006.
43. WHO. Maternal and neonatal tetanus elimination: validation in Punjab Province, Pakistan, November 2016. Weekly epidemiological record: 2017, (3)92, 21–36.
44. WHO. Maternal and neonatal tetanus (MNT) elimination. The strategies Erişim tarihi: 02.11.2018 Erişim Adresi: http://www.who.int/immunization/diseases/MNTE_initiative/en/index3.html
45. WHO. Neonatal Tetanus. Erişim tarihi: 13.11.2018 Erişim Adresi: http://www.who.int/immunization/monitoring_surveillance/burden/vpd/surveillance_type/active/neonatal_tetanus/en/
46. Demicheli V, Barale A, Rivetti A. Vaccines for women for preventing neonatal tetanus. Cochrane Database of Systematic Reviews 2015;7:1-51 DOI: 10.1002/14651858.CD002959.pub4.
47. WHO. Validation of elimination of neonatal tetanus in Turkey by lot quality assurance cluster sampling. Weekly epidemiological record 2009, (84): 141–148.
48. T.C. Sağlık Bakanlığı. Kızamık/Kızamıkçık ve Konjenital Kızamıkçık Sendromu (KKS) Sürveyansı Genelgesi 2010.
49. WHO. Immunization, Vaccines and Biologicals. Meales. Erişim Tarihi: 30.11.2018 Erişim Adresi: https://www.who.int/immunization/diseases/measles/en/
50. Wilbert HM. Kızamık (Meales).In: Akçay T. (Çev. Ed.) Nelson Pediatri. Nobel Kitabevleri;2011 sf: 1069-1075.
51. Halk Sağlığı Uzmanları Derneği (HASUDER) Bulaşıcı Hastalıklar Çalışma Grubu, Kızamık Raporu 2013. Erişim Tarihi: 30.10.2018 Erişim Adresi: https://hasuder.org/anasayfa/images/Yonetim/HASUDER_KIZAMIK_RAPOR12-MART-2013-1.pdf
52. T.C. Sağlık Bakanlığı. Kızamık Eliminasyon Programı Saha Rehberi 2004.
53. WHO. Global measles and rubella strategic plan: 2012-2020. 2012. Geneva, Switzerland.
54. Enfeksiyon hastalıkları (EKMUD). Ed. Kurt H, Gündeş S, Geyik MF. Nobel Tıp Kitabevleri, İstanbul, 2013, 28-33, 151-154.
55.WHO. News; Meales. Erişim Tarihi: 30.11.2018 Erişim Adresi: http://www.who.int/en/news-room/fact-sheets/detail/measles
56. Chantal ED. et al. Measles incidence estimations based on the notification by general practioners were suboptimal. Journal of Clinical Epidemiology, 2004;57: 633–637.
57. Antona D. Measles Elimination Efforts and 2008–2011 Outbreak, France. Emerging Infectious Diseases 2013;19(3):357-364. DOI: http://dx.doi.org/10.3201/eid1903.121360
58. Adamo G. et al. The end of measles and congenital rubella: an achievable dream? Ann Ig. 2017;29:1-26. doi: 10.7416/ai.2017.2128
59. Datta SS. et al. Progress and challenges in measles and rubella elimination in the WHO European Region. Vaccine 2018;36:5408–5415.
60. Orenstein WA. et al. Measles and Rubella Global Strategic Plan 2012–2020 midterm review. Vaccine 2018;36:A1–A34.
61. Sundaram ME, Guterma nLB, Omer SB. The True Cost of Measles Outbreaks During the Postelimination Era. JAMA 2019; Published online March 7, doi:10.1001/jama.2019.1506 Erişim tarihi: 08.03.2019 Erişim Adresi: https://jamanetwork.com/journals/jama/fullarticle/2728101?guestAccessKey=4c38a6bb-f749-4360-a1f7-f1ce74539ff6&utm_source=silverchair&utm_medium=email&utm_campaign=article_alert-jama&utm_content=olf&utm_term=030719&appId=scweb#212909058
62. Kerr Y. et al. Lessons Learned and Legacy of the Stop Transmission of Polio Program. The Journal of Infectious Diseases 2017;216(S1): 316–23
63. T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu- Aşı ile Önlenebilir Hastalıklar Daire Başkanlığı. Kızamık Bilim Danışma Kurulu Kararları. 14.12.2012 Tarih ve B.10.1.HSK.0.13.00.00 sayılı resmi yazı.
64. T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu- Aşı ile Önlenebilir Hastalıklar Daire Başkanlığı. Kızamık Eliminasyon Programı. 20.04.2017 Tarih ve 21001706 sayılı resmi yazı.
65. WHO Europe. Data and Evidence. Erişim Tarihi: 30.11.2018 Erişim Adresi: http://data.euro.who.int/cisid/?TabID=489655
66. WHO. Congenital Rubella Syndrome. Vaccine Preventable Diseases Surveillance Standarts. Erişim tarihi: 13.11.2018 Erişim Adresi: https://www.who.int/immunization/monitoring_surveillance/burden/vpd/WHO_SurveillanceVaccinePreventable_03_CRS_R2.pdf?ua=1
67. Wilbert HM. Rubella (Kızamıkçık).In: Akçay T. (Çev. Ed.) Nelson Pediatri. Nobel Kitabevleri;2011 sf: 1075-1078.
68. Taneja DK., Sharma P. Targeting Rubella for Elimination. Indian Journal of Public Health 2012;56(4):269-272.
69. Grant GB. et al. Progress in Rubella and Congenital Rubella Syndrome Control and Elimination-Worldwide, 2000-2016. Morbidity and Mortality Weekly Report 2017;66(45):1256-60.
70. Khanal S. et al. Progress Toward Rubella and Congenital Rubella Syndrome Control-South-East Asia Region, 2000-2016. MMWR 2018;67(21):602-6
71. Jindai K. et al. Towards rubella elimination in Japan. Lancet 2018;18:713-14.

Ülkemizde Aşı ile Korunabilen Hastalıklara Yönelik Yürütülen Eliminasyon ve Eradikasyon Programlarının Değerlendirilmesi

Yıl 2019, , 171 - 183, 31.05.2019

Gülçin Yapıcı , Aylin Yeniocak Tunç

https://doi.org/10.31020/mutftd.552075

Cited By: 6

Öz

Enfeksiyon
hastalıklarının tarihi neredeyse insanlık tarihi kadar eskidir. Yüzyıllar
boyunca salgın hastalıklar birçok insanın yaşamlarını etkilemiş, ölümüne neden
olmuştur. Yirminci yüzyılda tıptaki gelişmeler, özellikle mikroskobun keşfi,
aşı ve antibiyotiklerin bulunması enfeksiyon hastalıklarıyla mücadelede önemli
adımlar olmuştur. 1970’li yıllarda çiçek hastalığının yaygın aşı çalışmaları
ile tüm dünyadan ortadan kaldırılması, uygun stratejiler ve hükümetler arası işbirliği ile bulaşıcı
hastalıkların tamamen ortadan kaldırılabileceğini göstermiştir. Dünya Sağlık
Örgütü’nün önerileri doğrultusunda her ülke kendi özelliklerine göre bağışıklama
programları yürütmektedir. Bölgesel farklılıklar olmakla beraber özellikleri
uygun olan enfeksiyon hastalıklarının eliminasyon/eradikasyon çalışmaları
yürütülmektedir. Sağlık örgütleri belirli aralıklarla bir araya gelerek
dünyadaki durumu değerlendirmekte, yeni hedefler ve bu hedeflere yönelik
stratejiler belirlemektedir.

Bu makalede, ülkemizde aşı ile
korunabilen enfeksiyon hastalıkları için yürütülmekte olan
eliminasyon/eradikasyon programlarının Türkiye’de ve dünyada geçmişten günümüze
olan gelişiminin değerlendirilmesi amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Eliminasyon, eradikasyon, bağışıklama

Kaynakça

1. Centers for Disease Control and Prevention. The Principles of Disease Elimination and Eradication. In: Global disease elimination and eradication as public health strategies. MMWR 1999;48(Suppl):23-27.
2. Centers for Disease Control and Prevention. Recommendations of the International Task Force for Disease Eradication. MMWR 1993;42(No. RR-16): 1-38
3. Miller M, Barrett S, Henderson D.A. Control and Eradication Chapter 62, In: Disease Control Priorities in Developing Countries. Ed. Jamison DT., Breman JG., Measham AR., Alleyne G, Claeson M, Evans DB., Jha P, Philip Musgrove AM. Second Edition. Oxford University Press, New York, 2006, p. 1163-1176.
4. Aylward B. et al. When Is a Disease Eradicable? 100 Years of Lessons Learned. American Journal of Public Health October 2000; 90(10): 1515-1520.
5. WHO Regional Office for Europe. 2014. Eliminatingmeasles and rubella. Framework for the verification process in the WHO European Region. Copenhagen, Denmark.
6. Centers for Disease Control and Prevention. Eradication: Lessons From the Past. In: Global disease elimination and eradication as public health strategies. MMWR 1999;48 (Suppl):16-22.
7. Sarıkaya E. Ulusal Aşı Programı Tarihçemiz . Türkiye Anne Çocuk Ergen Sağlığı Enstitüsü. 2017.
8. T.C. Sağlık Bakanlığı. Genişletilmiş Bağışıklama Programı Genelgesi 2009.
9. Feldstein LR. et al. Global routine vaccination coverage, 2016. MMWR 2017;17;66(45):1252-1255. doi:10.15585/mmwr.mm6645a3
10. WHO. Department Of Immunization, Vaccines And Biologicals Strategic Plan 2010-15. Erişim Tarihi: 30.11.2018Erişim adresi: http://www.who.int/immunization/documents/IVB_SP_2010-15_final_Ver.pdf
11. T.C. Sağlık Bakanlığı, Polio Eradikasyon Programı Saha Rehberi, 2001.
12. WHO. Poliomyelitis. Vaccine Preventable Diseases Surveillance Standarts. Erişim tarihi: 13.11.2018 Erişim adresi: https://www.who.int/immunization/monitoring_surveillance/burden/vpd/WHO_SurveillanceVaccinePreventable_18_Polio_R2.pdf?ua=1
13.WHO. Poliomyelitis. Erişim tarihi: 13.11.2018 Erişim adresi: https://www.who.int/en/news-room/fact-sheets/detail/poliomyelitis
14. Eric AFS. Poliovirüs. In: Akçay T. (Çev. Ed.) Nelson Pediatri Nobel Kitabevleri; 2011 sf: 1081-1088.
15. Yağız On A. Post Polio Sendromu, Türk Fiz Tıp Rehab Derg 2008; 54:164-73.
16. National Institute of Neurological Disorders and Stroke. Post-Polio Syndrome Fact Sheet. Erişim tarihi: 13.11.2018 Erişim adresi: https://www.ninds.nih.gov/Disorders/Patient-Caregiver-Education/Fact-Sheets/Post-Polio-Syndrome-Fact-Sheet
17. Patel M. et al. Polio endgame: the global introduction of inactivated polio vaccine, Expert Review of Vaccines 2015;14:5:749-762 DOI: 10.1586/14760584.2015.1001750.
18. Toole MJ. So close: remaining challenges to eradicating polio. Toole BMC Medicine (2016) 14:43 DOI 10.1186/s12916-016-0594-6.
19. Centers for Disease Control and Prevention. Perspectives from the Global Poliomyelitis Eradication Initiative. In: Global disease elimination and eradication as public health strategies. MMWR 1999;48(Suppl):50-56.
20. Tezer H. Dünyada Polio’da Son Durum. J Pediatr Inf 2017; 11: 60. DOI: 10.5578/ced.201704
21. WHO. Global Polio Eradication Initiative. Polio Eradication & Endgame Strategic Plan 2013-2018. 2013.
22. Global Polio Eradication Initiative. Polio this week. Erişim tarihi: 25.10.2018 Erişim Adresi: http://polioeradication.org/polio-today/polio-now/this-week/
23. Datta SD. et al. National, Regional and Global Certification Bodies for Polio Eradication: A Framework for Verifying Measles Elimination. JID 2017:216 (Suppl 1): 351-354.
24. Centers for Disease Control and Prevention. Continues to Support the Global Polio Eradication Effort. Erişim tarihi: 01.11.2018 Erişim Adresi: https://www.cdc.gov/polio/updates/index.htm
25. Manish P. et al. Polio endgame: the global introduction of inactivated polio vaccine, Expert Review of Vaccines (2015) 14:5, 749-762. DOI: 10.1586/14760584.2015.1001750
26. Levitt A. et al. Surveillance Systems to Track Progress Toward Global Polio Eradication-Worldwide, 2012–2013. MMWR 2014; 63(16):356-361.
27. Centers for Disease Control and Prevention. The Global Polio Eradication Initiative Stop Transmission of Polio (STOP) Program 1999–2013. MMWR 2013; 62(24):501-503.
28. The STOP Program at CDC. Stop Transmission of Polio. Erişim tarihi: 01.11.2018 Erişim Adresi: https://www.cdc.gov/globalhealth/immunization/stop/pdf/STOP-FACTSHEET_EPIMM_EN_072018.pdf
29. Orenstein WA. Faap, The Commıttee On Infectious Diseases. Eradicating Polio: How the World’s Pediatricians Can Help Stop This Crippling Illness Forever. Pediatrics 2015;135(1):196-202.
30. Akşit S. Çocukluk çağında aşı takvimi. Türk Ped Arfl 2007; 42 Özel Sayısı 26-35.
31. T.C. Sağlık Bakanlığı. Polio İmportasyon Genelgesi 2002/67.
32. Topaç O. Bağışıklamada Güncel Durum. Aşı İle Önlenebilir Hastalıklar Daire Başkanlığı 4.Ulusal Pediatri Kongresi, Antalya, 2016. Erişim Tarihi: 23.10.2018 Erişim Adresi: http://www.sosyalpediatri.org.tr/uploads/osmantopac.pdf
33. Polio Aşı Kampanyası. 27 Nisan 2015 HASUDER internet sitesi. Erişim Tarihi: 30.11.2018 Erişim Adresi: http://hasuder.org.tr/hsg/?p=3720
34. Mundel T, Orenstein W.A. No Country is Safe without Global Eradication of Poliomyelitis. N Engl J Med 2013;369(21):2045-6.
35. T.C. Sağlık Bakanlığı. Maternal Neonatal Tetanos Eliminasyon Programı Saha Rehberi 2006 Erişim Tarihi: 23.10.2018 Erişim Adresi: https://www.tuseb.gov.tr/enstitu/tacese/yuklemeler/ekitap/ASI/saglik_bakanligi_2006_maternal_ve_neonatal_tetanos_elminasyon_saha_rehberi.pdf
36. Stephen SA. Tetanos (Clostridium tetani). In: Nelson Pediatri (Çev. ed. Akçay T.) 2015 sf: 991-994.
37. Thwaites CL., Loan HT. Eradication of tetanus. British Medical Bulletin, 2015, 116:69-77 doi: 10.1093/bmb/ldv044
38. WHO. Tetanus vaccines: WHO position paper-February 2017. Weekly Epidemiological Record. 2017;92(6):53-76 Erişim tarihi: 09.11.2018 Erişim Adresi: http://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/254582/WER9206.pdf;jsessionid=D49EAF43422BF9020995A4D5EF10985D?sequence=1
39. Thwaites L, Beeching NJ, Newton CR. Maternal and neonatal tetanus. Lancet. 2015;385(9965):362–370. doi:10.1016/S0140-6736(14)60236-1.
40. WHO. WHO-recommended surveillance standard of neonatal tetanus. Erişim tarihi: 02.11.2018 Erişim Adresi: http://www.who.int/immunization/monitoring_surveillance/burden/vpd/surveillance_type/active/NT_Standards/en
41. WHO. Neonatal Tetanus. Vaccine Preventable Diseases Surveillance Standarts. Erişim tarihi:13.11.2018 Erişim adresi: http://www.who.int/immunization/monitoring_surveillance/burden/vpd/WHO_SurveillanceVaccinePreventable_14_NeonatalTetanus_R2.pdf?ua=1)
42. T.C. Sağlık Bakanlığı. Maternal Neonatal Tetanos Eliminasyon Programı Tetanos Aşı Günleri Personel El Kitabı 2006.
43. WHO. Maternal and neonatal tetanus elimination: validation in Punjab Province, Pakistan, November 2016. Weekly epidemiological record: 2017, (3)92, 21–36.
44. WHO. Maternal and neonatal tetanus (MNT) elimination. The strategies Erişim tarihi: 02.11.2018 Erişim Adresi: http://www.who.int/immunization/diseases/MNTE_initiative/en/index3.html
45. WHO. Neonatal Tetanus. Erişim tarihi: 13.11.2018 Erişim Adresi: http://www.who.int/immunization/monitoring_surveillance/burden/vpd/surveillance_type/active/neonatal_tetanus/en/
46. Demicheli V, Barale A, Rivetti A. Vaccines for women for preventing neonatal tetanus. Cochrane Database of Systematic Reviews 2015;7:1-51 DOI: 10.1002/14651858.CD002959.pub4.
47. WHO. Validation of elimination of neonatal tetanus in Turkey by lot quality assurance cluster sampling. Weekly epidemiological record 2009, (84): 141–148.
48. T.C. Sağlık Bakanlığı. Kızamık/Kızamıkçık ve Konjenital Kızamıkçık Sendromu (KKS) Sürveyansı Genelgesi 2010.
49. WHO. Immunization, Vaccines and Biologicals. Meales. Erişim Tarihi: 30.11.2018 Erişim Adresi: https://www.who.int/immunization/diseases/measles/en/
50. Wilbert HM. Kızamık (Meales).In: Akçay T. (Çev. Ed.) Nelson Pediatri. Nobel Kitabevleri;2011 sf: 1069-1075.
51. Halk Sağlığı Uzmanları Derneği (HASUDER) Bulaşıcı Hastalıklar Çalışma Grubu, Kızamık Raporu 2013. Erişim Tarihi: 30.10.2018 Erişim Adresi: https://hasuder.org/anasayfa/images/Yonetim/HASUDER_KIZAMIK_RAPOR12-MART-2013-1.pdf
52. T.C. Sağlık Bakanlığı. Kızamık Eliminasyon Programı Saha Rehberi 2004.
53. WHO. Global measles and rubella strategic plan: 2012-2020. 2012. Geneva, Switzerland.
54. Enfeksiyon hastalıkları (EKMUD). Ed. Kurt H, Gündeş S, Geyik MF. Nobel Tıp Kitabevleri, İstanbul, 2013, 28-33, 151-154.
55.WHO. News; Meales. Erişim Tarihi: 30.11.2018 Erişim Adresi: http://www.who.int/en/news-room/fact-sheets/detail/measles
56. Chantal ED. et al. Measles incidence estimations based on the notification by general practioners were suboptimal. Journal of Clinical Epidemiology, 2004;57: 633–637.
57. Antona D. Measles Elimination Efforts and 2008–2011 Outbreak, France. Emerging Infectious Diseases 2013;19(3):357-364. DOI: http://dx.doi.org/10.3201/eid1903.121360
58. Adamo G. et al. The end of measles and congenital rubella: an achievable dream? Ann Ig. 2017;29:1-26. doi: 10.7416/ai.2017.2128
59. Datta SS. et al. Progress and challenges in measles and rubella elimination in the WHO European Region. Vaccine 2018;36:5408–5415.
60. Orenstein WA. et al. Measles and Rubella Global Strategic Plan 2012–2020 midterm review. Vaccine 2018;36:A1–A34.
61. Sundaram ME, Guterma nLB, Omer SB. The True Cost of Measles Outbreaks During the Postelimination Era. JAMA 2019; Published online March 7, doi:10.1001/jama.2019.1506 Erişim tarihi: 08.03.2019 Erişim Adresi: https://jamanetwork.com/journals/jama/fullarticle/2728101?guestAccessKey=4c38a6bb-f749-4360-a1f7-f1ce74539ff6&utm_source=silverchair&utm_medium=email&utm_campaign=article_alert-jama&utm_content=olf&utm_term=030719&appId=scweb#212909058
62. Kerr Y. et al. Lessons Learned and Legacy of the Stop Transmission of Polio Program. The Journal of Infectious Diseases 2017;216(S1): 316–23
63. T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu- Aşı ile Önlenebilir Hastalıklar Daire Başkanlığı. Kızamık Bilim Danışma Kurulu Kararları. 14.12.2012 Tarih ve B.10.1.HSK.0.13.00.00 sayılı resmi yazı.
64. T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu- Aşı ile Önlenebilir Hastalıklar Daire Başkanlığı. Kızamık Eliminasyon Programı. 20.04.2017 Tarih ve 21001706 sayılı resmi yazı.
65. WHO Europe. Data and Evidence. Erişim Tarihi: 30.11.2018 Erişim Adresi: http://data.euro.who.int/cisid/?TabID=489655
66. WHO. Congenital Rubella Syndrome. Vaccine Preventable Diseases Surveillance Standarts. Erişim tarihi: 13.11.2018 Erişim Adresi: https://www.who.int/immunization/monitoring_surveillance/burden/vpd/WHO_SurveillanceVaccinePreventable_03_CRS_R2.pdf?ua=1
67. Wilbert HM. Rubella (Kızamıkçık).In: Akçay T. (Çev. Ed.) Nelson Pediatri. Nobel Kitabevleri;2011 sf: 1075-1078.
68. Taneja DK., Sharma P. Targeting Rubella for Elimination. Indian Journal of Public Health 2012;56(4):269-272.
69. Grant GB. et al. Progress in Rubella and Congenital Rubella Syndrome Control and Elimination-Worldwide, 2000-2016. Morbidity and Mortality Weekly Report 2017;66(45):1256-60.
70. Khanal S. et al. Progress Toward Rubella and Congenital Rubella Syndrome Control-South-East Asia Region, 2000-2016. MMWR 2018;67(21):602-6
71. Jindai K. et al. Towards rubella elimination in Japan. Lancet 2018;18:713-14.

Toplam 71 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil	Türkçe
Konular	Klinik Tıp Bilimleri
Bölüm	Derleme
Yazarlar	Gülçin Yapıcı 0000-0002-8276-7701 Aylin Yeniocak Tunç 0000-0003-2084-318X
Yayımlanma Tarihi	31 Mayıs 2019
Gönderilme Tarihi	10 Nisan 2019
Yayımlandığı Sayı	Yıl 2019

Kaynak Göster

APA	Yapıcı, G., & Yeniocak Tunç, A. (2019). Ülkemizde Aşı ile Korunabilen Hastalıklara Yönelik Yürütülen Eliminasyon ve Eradikasyon Programlarının Değerlendirilmesi. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi Ve Folklorik Tıp Dergisi, 9(2), 171-183. https://doi.org/10.31020/mutftd.552075
AMA	Yapıcı G, Yeniocak Tunç A. Ülkemizde Aşı ile Korunabilen Hastalıklara Yönelik Yürütülen Eliminasyon ve Eradikasyon Programlarının Değerlendirilmesi. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi. Mayıs 2019;9(2):171-183. doi:10.31020/mutftd.552075
Chicago	Yapıcı, Gülçin, ve Aylin Yeniocak Tunç. “Ülkemizde Aşı Ile Korunabilen Hastalıklara Yönelik Yürütülen Eliminasyon Ve Eradikasyon Programlarının Değerlendirilmesi”. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi Ve Folklorik Tıp Dergisi 9, sy. 2 (Mayıs 2019): 171-83. https://doi.org/10.31020/mutftd.552075.
EndNote	Yapıcı G, Yeniocak Tunç A (01 Mayıs 2019) Ülkemizde Aşı ile Korunabilen Hastalıklara Yönelik Yürütülen Eliminasyon ve Eradikasyon Programlarının Değerlendirilmesi. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi 9 2 171–183.
IEEE	G. Yapıcı ve A. Yeniocak Tunç, “Ülkemizde Aşı ile Korunabilen Hastalıklara Yönelik Yürütülen Eliminasyon ve Eradikasyon Programlarının Değerlendirilmesi”, Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi, c. 9, sy. 2, ss. 171–183, 2019, doi: 10.31020/mutftd.552075.
ISNAD	Yapıcı, Gülçin - Yeniocak Tunç, Aylin. “Ülkemizde Aşı Ile Korunabilen Hastalıklara Yönelik Yürütülen Eliminasyon Ve Eradikasyon Programlarının Değerlendirilmesi”. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi 9/2 (Mayıs 2019), 171-183. https://doi.org/10.31020/mutftd.552075.
JAMA	Yapıcı G, Yeniocak Tunç A. Ülkemizde Aşı ile Korunabilen Hastalıklara Yönelik Yürütülen Eliminasyon ve Eradikasyon Programlarının Değerlendirilmesi. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi. 2019;9:171–183.
MLA	Yapıcı, Gülçin ve Aylin Yeniocak Tunç. “Ülkemizde Aşı Ile Korunabilen Hastalıklara Yönelik Yürütülen Eliminasyon Ve Eradikasyon Programlarının Değerlendirilmesi”. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi Ve Folklorik Tıp Dergisi, c. 9, sy. 2, 2019, ss. 171-83, doi:10.31020/mutftd.552075.
Vancouver	Yapıcı G, Yeniocak Tunç A. Ülkemizde Aşı ile Korunabilen Hastalıklara Yönelik Yürütülen Eliminasyon ve Eradikasyon Programlarının Değerlendirilmesi. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi. 2019;9(2):171-83.