Kahvenin Sağlık Ve Sosyal Yaşantımızdaki Yeri

Yıl 2012, Cilt: 2 Sayı: 2, 35 - 44, 01.08.2012

Sevgi Şar

Öz

Kahvenin, ülkemizde çok eski yıllardan beri hem sağlık alanında, hem de sosyal hayatta kullanıldığı bilinmektedir. Çekirdeklerin ilk olarak, kahve ağaçlarının kendiliğinden yetiştiği Etiyopya’da kullanılmaya başlandığı sanılmaktadır. Daha sonra buradan Yemen’e götürülerek orada da yetiştirilmeye başlanmıştır.Kahve kelimesinin, Arapça “kahwa”dan geldiği, bu sözcüğün de Habeşistan’da kahve üretilen Caffa bölgesinden alındığı tahmin edilmektedir. Coffea arabica’nın tanelerinden yapılan içecek, Caffa’dan Ali ibn Ömer eş-Şâzelî tarafından Yemen’e getirilmiştir. Şâzilî, daha sonra bu mesleğin piri olarak kabul edilmiştir. Kahvenin 1510 yılında ise Araplar tarafından Mekke ve Medine’ye getirildiği kaydedilmektedir.Kahvenin İstanbul’a ilk kez 1517’de I. Sultan Selim zamanında içildiği, bazı padişahlar zamanında da yasak getirildiği de bilinmektedir. Daha sonra Osmanlı tüccarları sayesinde önce İtalya’ya, sonra Fransa’ya oradan da bütün Avrupa’ya yayıldığı söylenmektedir. Vatanı Habeşistan (Etopya) olan Coffea arabica L. veya diğer Coffea (Rubiaceae) türlerinin kurutulmuş tohumları olan kahve çekirdeklerinin bileşiminde, tanen, uçucu yağ (%0.15), sabit yağ (%15), şekerler ve kafein (%0.6-2.5) bulunmaktadır. Drog taşıdığı kafeinden dolayı dolaşım, sindirim ve merkez sinir sistemini uyardığı, ayrıca diüretik etki de gösterdiği kaydedilmektedir.Bu çalışmada kahvenin tarih boyunca geleneksel tıp da kullanımının yanı sıra sosyal yaşantımızdaki yeri de örneklerle açıklanacaktır

Anahtar Kelimeler

Kahve, Halk hekimliği, Tarihi uygulamalar, Kahvehane

The Place of the Coffee in Our Healthy and Social Life

Öz

Abstract It is known that the coffee has been using in both health issues and social life since ancient times. It is thought that the coffee beans first used in Ethiopia, where coffee plants grow spontaneously. Then it was taken to Yemen and was started to be grown in there too. It is estimated that the word “coffee” comes from the Arabic Word “kahwa”. Then “kahwa” comes from “Caffa”, which is a region in Abyssinia where coffee is produced. The beverage made from the beans of Coffea arabica was brought to Yemen by Ali ibn Ömer eş-Şâzelî from Caffa. Then Şâzelî was accepted as a master of this profession. It is recorded that the Coffee was brought to Mecca and Medina by the Arabs in 1510. It is known that the coffee was drunk for he first time in Istanbul during the time of I. Sultan Selim in 1517 and it was banned by some of the Otoman Sultans. Then, it is said that, coffea is spread first Italy then France and then all over Europe due to the Otoman merchants. Coffee beans which are dried seeds of Coffea arabica L., its homeland is Abyssinia (Ethiopia) or other Coffea (Rubiaceae) species consist of tanin, esential oil (%0.15), flat (%15), sugars and caffeine (%0.6-2.5). It is recorded that the drug stimulates circulatory, digestive and central nervous system and shows diuretic effect because of caffeine. In this study, the use of coffee throughout the history will be given as well as the place of it in our social lives. Keywords: Coffee; Coffeehouse; Folk medicine; Historical applications.

Anahtar Kelimeler

Coffee, Coffeehouse, Folk medicine, Historical applications.

Kaynakça

• Baytop, T., Türkiye Bitkileri ile Tedavi Geçmişte ve Bugün, Nobel Tıp Kitabevleri, 2. Baskı, İstanbul, 1999.
• Erdemir, A.D., Şifalı Bitkiler, Doğal İlaçlarla Geleneksel Tedaviler, Alfa Yayınları, İstanbul, Bursa, 2001.
• Tanker, M., Tanker, N., Farmakognozi (I), Özışık Matbaası, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara, 1985.
• PDR For Herbal Medicines, Montwale- New Jersey: Medical Economics Company, 2000.
• Baytop, T., Farmakognoziye Giriş, İsmail Akgün Matbaası, İstanbul, 1966.
• Baytop, T., Farmakognozi Ders Kitabı (2), baha Matbaası, İstanbul, 1971.
• Karamanoğlu, K., Farmasötik Botanik Ders Kitabı, Ankara Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Yayınları Sayı:24, Ankara, Tanker, N., Koyuncu, M., Çoşkun, M., Farmasötik Botanik Ders Kitabı, Ankara Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Yayınları Sayı:70, Ankara, 1993.
• Şar, S., İç Anadolu Bölgesi Halk İlaçlarının Eczacılık Tarihi ve Farmakognozi Açısından İncelenmesi, Doktora Tezi, Ankara, 1982.
• Sucu, İ., Ege Bölgesi Halk İlaçları ve Bu İlaçlardaki Drogların Farmakognozik İncelenmesi, Doktora Tezi, Ankara, 1978.
• Üçer, M., Kahve ve Kahvehaneler, III. Milletlerarası Türk Folklor Kongresi Bildirileri, IV. Cilt, Ankara, 1987.
• Demirhan, A., Mısır Çarşısı Drogları, Doktora Tezi, Sermet Matbaası, İstanbul, 1975.
• Dinçer, F., Türk Folklorunda Veteriner Hekimliği Üzerine araştırmalar, Doktora Tezi, A.Ü. Vet. ve Ziraat Fak. Basımevi, Ankara, 1967.
• Güley, M., Samsun ve Trabzon Bölgesi Tıbbi ve Zehirli Bitkilerden Başlıcalarının Farmakodinamik Etkileri ve Tedavideki Önemleri, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara, 1953.
• Heise, U., Kahve ve Kahvehaneler, Ankara, Dost Kitabevi, 2001. http://www.forumilk.com. Erişim tarihi:26.03.2007. http://www.siverekkuce.com. Erişim tarihi:26.03.2007.
• Hayati zade Mustafa Fevzi Efendi, Yabani Bitkilerin Tıbda İlaç Olarak Kullanılışları (Çev: Hadiye Tuncer), Atak Matbaası, Ünver, S. Türkiye’de Kahve ve Kahvehaneler, Türk Etnografya Dergisi, 5: 39 (1963).
• Çiftçi, C., Osmanlı’da Kahve ve Bursa Kahvehaneleri, Bursa Halk Kültürü, Uludağ Üniversitesi II. Bursa Halk Kültürü Sempozyumu (20-22 Ekim 2005) Bildiri Kitabı, Cilt 3, Uludağ Üniversitesi Rektörlüğü Kültür Sanat Kurulu Yayınları No: , Bursa, 2005, sayf: 853-870.
• Saraçgil, A., Kahvenin İstanbul’a Girişi, Doğu’da Kahve ve Kahvehaneler, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları, 1999. http://www.ekolay.net . Erişim Tarihi: 26.03.2007.
• Işın, E., Bir İçecekten Daha Fazla; Kahve ve Kahvehanelerin Toplumsal Tarihi, Tanede Saklı Keyif, Kahve, İstanbul, Yapı Kredi Kültür sanat Yayıncılık, 2001.
• Evren, B., Eski İstanbul’da Kahvehaneler, İstanbul, Milliyet Yayınları, 1996. http://www.turkforumuz.biz. Erişim Tarihi: 26.03.2007.
• RESİM ERİŞİM ADRESLERİ Resim 1. http://www.resimhayattir.com/r315.search.htm; Erişim Tarihi: 12.03.2012.
• Resim 2. http://1.bp.blogspot.com/_PNwSKlt0HFo/Sshf_uNU2wI/AAAAAAAAAY0/Vo7a0vGMb-w/s1600-h/ kahve+ve+bayrak.jpg; Erişim Tarihi: 12.03.2012.
• Resim 3a. http://www.bijlmakers.com/fruits/coffee_arabica.htm; Erişim Tarihi: 12.03.2012.
• Resim 3b. http://www.omero.it/nucleus/plugins/print/print.php?itemid=1544; Erişim Tarihi: 12.03.2012.
• Resim 3c. http://www.photomazza.com/?Coffea-arabica; Erişim Tarihi: 12.03.2012.
• Resim 3d. http://scap-panama.com/the-coffee-culture/varieties-of-coffee; Erişim Tarihi: 12.03.2012.
• Resim 4a. http://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Dosya:Roasted_coffee_beans.jpg&filetimestamp=20050113103409; Erişim Tarihi: 12.03.2012.
• Resim 4b. http://lekafecoffeeworkshop.wordpress.com/; Erişim Tarihi: 12.03.2012.
• Resim 5. http://www.crimsonedgeevents.com/2010/08/13/coffees-mysterious-origins/; Erişim Tarihi: 12.03.2012.
• Resim 6. http://www.comexim.com.br/en/cafe/lenda; Erişim Tarihi: 12.03.2012.
• Resim 7. http://www.superluminal.com/cookbook/essay_coffee.html; Erişim Tarihi: 12.03.2012.
• Resim 8. http://wikidoc.org/index.php/Caffeine; Erişim Tarihi: 12.03.2012.
• Resim 9. http://www.focusdergisi.com.tr/kultur/00235/?printerfriendly=yes; Erişim Tarihi: 12.03.2012.
• Resim 10. http://www.galerialfa.com/v2/gravur-galeri.html?artist=12; Erişim Tarihi: 12.03.2012.
• Resim 11. http://www.rumelimuzayede.net/index.php?sayfa=urun-goster&resim_id=350&kategori=Kartpostal&fiyat=10 &aciklama=Kartpostal&id=187119&arama=kahve; Erişim Tarihi: 12.03.2012.
• Resim 12. http://img2.blogcu.com/images/t/u/r/turkkahvem/turk_kahvesi_tarihi.jpg; Erişim Tarihi: 12.03.2012.
• Resim 13. http://www.tarihnotlari.com; Erişim Tarihi: 12.03.2012.
• Resim 14. http://www.medyasofa.com/272-eski-istanbul-kahvehaneleri.html; Erişim Tarihi: 12.03.2012.
• Resim 15. http://www.haber34.com/foto-galeri/eski-istanbul-resimleri-705.html; Erişim Tarihi: 12.03.2012.
• Resim 16. http://www.eskiistanbul.net/ekler/skylife/skylife_2/kahvehane.htm; Erişim Tarihi: 12.03.2012.
• Resim 17. http://tarihtenbirsayfa.blogspot.com/2012/02/eski-istanbul-kahvehaneleri.html; Erişim Tarihi: 12.03.2012)
• Resim 18. http://www.defterk.com/yazar.asp?yaziID=1333; Erişim Tarihi: 12.03.2012.
• Resim 19. http://tahmis.wordpress.com/2011/11/17/turk-zeka-ve-strateji-oyunu-mangala/; Erişim Tarihi: 12.03.2012.
• Resim 20. http://www.tariharastirmalari.com/kahvehaneler.html; Erişim Tarihi: 12.03.2012.
• Resim 21. http://ozer-rayman.blogspot.com; Erişim Tarihi: 12.03.2012.
• Resim 22. http://damlasakizlikahve.org/damla-sakizli-turk-kahvesi.html; Erişim Tarihi: 12.03.2012.
• Resim 23. http://www.stargazete.com/kultursanat/-osmanli-dan-gunumuze-kahve-kulturu-sergisi-haber-403603.htm; Erişim Tarihi: 12.03.2012.
• Resim 24. http://www.kahvecini.com/2010/01/kul-kahvesi.html; Erişim Tarihi: 12.03.2012.
• Resim 25. http://www.stargazete.com/kultursanat/-osmanli-dan-gunumuze-kahve-kulturu-sergisi-haber-403603.htm; Erişim Tarihi: 12.03.2012.
• Resim 26. http://www.kahvecini.com/2010/01/kul-kahvesi.html; Erişim Tarihi: 12.03.2012.