İKİ DÜNYA SAVAŞI ARASI DÖNEMDE TÜRKİYE’DE NÜFUS VE HALK SAĞLIĞI TARTIŞMALARININ DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2014, Cilt: 4 Sayı: 3, 16 - 21, 01.12.2014

Ceren Gülser İlikan Rasimoğlu

Öz

Milli Mücadele sonrasında, Osmanlı İmparatorluğu’ndan geriye kalan 13 milyonluk nüfusun bir buçuk milyonu verem, frengi, trahoma gibi hastalıklarla mücadele etmekteydi. Nüfusun yapısı hem nicelik hem de nitelik bakımından değişmişti. Sağlık sorunları, yeni kurulan ülkenin en önemli sorunlarından olarak addedilmiş ve inşa edilecek nüfusun birincil önceliği haline gelmişti. Bu bağlamda salgın hastalıklara karşı savaş, sosyal yardım, tıbbi bakım merkezleri, sağlık kadrosunun eğitimi, merkez hıfzıssıhha kurumunun oluşturulması, barınma meseleleri ve sağlık propagandası gibi konular gündeme alınmıştı. Bu makale tıbbın Erken Cumhuriyet Dönemi Türkiye’sinde hem siyasal tartışmalarda yer almasının hem de toplumsal sağlık hizmetleri bağlamında kitlelerin sağlık eğitimi yoluyla bir nüfus politikası oluşturmasının biçimlerini ortaya koymaktadır. Bunlara ek olarak makalede, sözü edilen dönemde ulus inşası, modernleşme ve sağlığın geliştirilmesi projelerinin birbirleriyle kaynaştırılması tartışılmaktadır

Anahtar Kelimeler

Halk sağlığı, Nüfus siyaseti, İki savaş arası Türkiye

The Evaluation of Population and Public Health Debates in Inter-War Turkey

Öz

After the National Struggle, the 13 million people
remaining from The Ottoman Empire was struggling
against tuberculosis, syphilis and trachoma. The structure
of the population had changed both qualitatively and
quantitatively. Health problems were now considered as
one of the leading ones in the newly-founding country and
became to be assessed as the primary priority of the future
population. In this context, topics such as fighting against
epidemics, social assistance, medical care centers, training
of health professionals, a central public hygiene institution,
troubles of sheltering and sanitary propaganda came into
agenda. This article explores the ways in which medicine
took part in political debates of the Early Republican Turkey
as well as determining population policies through public
health education of the masses with a social understanding
of health care. The article also discusses the merging of
nation-building, modernist and sanitary projects of interwar
Turkey into each other

Anahtar Kelimeler

public health, population policy, inter-war Turkey

Kaynakça

• Foucault M. The Care of the Self, History of Sexuality 3. Penguin Books; 1990.
• Özbek N. Osmanlı İmparatorluğu’nda Sosyal Devlet: Siyaset, İktidar, Meşruiyet. İstanbul: İletişim; 2002.
• Özbek N. Philanthropic Activity, Ottoman Patriotism, and the Hamidian Regime, 1876-1909. International Journal of Middle East Studies. 2005; 37: 59-81.
• Osman M. Cümhuriyetin Sıhhat Siyaseti. In: Osman M. Sıhhat Almanakı. İstanbul: Kader Matbaası; 1933: 35-45.
• Kahya E, Erdemir, AD. Bilimin Işığında Osmanlıdan Cumhuriyete Tıp ve Sağlık Kurumları. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları; 2000.
• Harbi Umumide İnsan Zayihatı 1914-1918. Sıhhiye Mecmuası. 1929; 5: 26-28
• Shorter FC. The Population of Turkey After the War of Independence. International Journal of Middle East Studies. 1985; 17: 417-41.
• Yalım ZG. Milli Varlık Bakımından Sağlık. CHP Konferanslar Serisi Kitap 13. Ankara; 1940.
• Horn D. Social Bodies: Science, Reproduction, and Italian Modernity. Princeton University Press; 1994.
• İnkılap Kürsüsünde İsmet Paşanın Dersi. Ülkü. 1934; 3 (14): 81-87.
• Türk C. Sıhhi Devletçilik. Yeni Türk. 1936; 38: 75.
• Osman M. Nüfus Bereketi Arefesindeyiz I. Sıhhî Sahifalar. 1930; 3 (1):3.
• Osman M. Nüfus Bereketi Arefesindeyiz II. Sıhhî Sahifalar. 1930; 3 (2): 33-37.
• Partinin Yeni Programı İçin Kurultayda R. Peker’in Söylevi. Ülkü. 1935; 5 (28): 249.
• Kerim F. Cümhuriyet Devrinde Sıhhi Tekamül ve İnkişafımız. Yeni Türk Dergisi. 11( 4): 1090-108.
• Kerim F. Milli Nüfus Siyasetinde (Eugenique) Meselesinin Mahiyeti. Ülkü. 1934; 3 (15): 206-12.
• Nüfus Sayımı. Ülkü. 1935; 6 (33): 209-13.
• Nöymark F. Nüfus Sayımlarının Önemi. Ülkü. 1935; 6 (32): 96-98.
• Peker M. Erken Cumhuriyet Döneminde Nüfus Sorunu Üzerine Bir Eser: Davamız. Toplumsal Tarih. 2000; 82: 22.
• C.H.P. : 25 Yıl. Ankara: Ulus Basımevi; 1948.
• Fişek N. Türkiye Cumhuriyeti Hükümetlerinde Sağlık Politikaları. Toplum ve Hekim. 1991; 48: 2.
• Unat EK. Türkiye’de Atatürk Döneminde Bulaşıcı Hastalıklarla Savaş İçin Kuruluşlar ve Çalışmalar. In: Unat, EK. Türkiye’de Atatürk Döneminde Bulaşıcı Hastalıklarla Savaş Toplantısı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Yayınları; 1982: 5-6.
• Türk C. Sıhhi Devletçilik 2. Yeni Türk. 1936; 40: 185-88.
• Nasır Z. Halk Sıhhati. Ülkü. 1993; 1 (1): 1: 70
• Hükümetin Programı ve Tatbikleri. Ankara; 1947.
• Akdur R. Cumhuriyet’ten Günümüze Türkiye’de Sağlık Politikaları. In: Rona Z. Bilanço 1923-1998: Türkiye
• Cumhuriyeti’nin 75 Yılına Toplu Bakış Uluslararası Kongresi, Ankara, 10-12 Aralık 1998. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları; 1998: 391-402.
• Sıhhiye Mecmuası Fevkalade Nüshası. Ankara: T. C. Sıhhat ve İctimai Muavenet Vekaleti; Temmuz 1942.
• On Beşinci Yıl Kitabı / Cumhuriyet Halk Partisi. İstanbul: Cumhuriyet Matbaası; 1938: 334.
• Fahri Z. Türklerde Aile İctimaiyatı. Yeni Türk. 1936; 42.
• Köksal D. Yeni Adam ve Yeni Kadın: 1930’lar ve 1940’larda Kadın, Cinsiyet ve Ulus. Toplumsal Tarih. 1998; 51: 35.
• Nasır Z. Nüfus İşinin Tetkiki. Ülkü. 1933; 1 (5): 414-16.
• Veldet H. Evlenme ve Boşanma. C.H.P. Konferanslar Serisi Kitap 13. Ankara; 1940: 15.
• Tokgöz Aİ, Köyden K. Dr. Besim Ömer Akalın ve Nüfus İşimiz. Ülkü. 1936; 7 (39): 205-09.