Türk Halk Hekimliğinde Akupunktur ve Bağlantılı Teknikler

Yıl 2016, Cilt: 6 Sayı: 1, 10 - 18, 01.04.2016

H. Volkan Acar

Öz

Türk halk hekimliğinin iki temel kaynağı, binyıllardır Anadolu’da yaşayan halkların tıbbi uygulamaları ile göçlerle gelen Türk boylarının beraberlerinde getirdikleri Orta Asya tıbbıdır. Orta Asya’da yakın komşuluk ilişkileri içinde oldukları için Çin tıbbı, Uygur tıbbı, Tibet tıbbı ve Moğol tıbbı gibi geleneksel tıp uygulamaları, birçok ortak özelliğe sahiptir. Bugün “Çin tıbbı” olarak bildiğimiz uygulamaların çoğu, aslında Orta Asya’daki Türk toplumlarınca da bilinip uygulanan yöntemlerdir. Dolayısıyla günümüzde Türk halk hekimliğinde yaygın olarak kullanılan yöntemlerin, Çin tıbbıyla benzerlik göstermesi şaşırtıcı değildir. Bu yöntemler içinde iğneleme, kanatma, dağlama, moksibüsyon ve kupa çekme bulunmaktadır. Türk halk hekimliğine ait bilimsel yayınlar incelendiğinde, yukarıda sayılan tedavi yöntemlerinin Türkiye’nin hemen her yerinde kullanıldığı görülmektedir

Anahtar Kelimeler

Türkiye, Geleneksel Tıp, Geleneksel Çin Tıbbı.

Acupuncture and Related Techniques in Turkish Folk Medicine

Öz

Abstract Two main sources of Turkish folk medicine are people’s medical practices that has lived in Anatolia for thousands of years and Central Asian medicine that was brought by Turkish tribes came by migrations. Traditional medicine pratices such as Chinese medicine, Uyghur medicine, Tibetan medicine and Mongolian medicine have some common features since they have close neighboring connections. Most of practices which is known as “Chinese medicine” today are essentially the methods that were known and used by Central Asian Turkish communities. Therefore, it is not surprising that widely used methods in Turkish folk medicine for today have similarities with Chinese medicine. These methods include needling, bloodletting, cauterisation, moxibustion, and cupping. It is seen that abovementioned therapeutic methods are used in all around Turkey, in evaluation the scientific publications of Turkish folk medicine.

Anahtar Kelimeler

Turkey, Traditional Medicine, Traditional Chinese Medicine.

Kaynakça

• Boratav PN. 100 Soruda Türk Folkloru. İstanbul: Gerçek Yayınevi; 1994. 2. Yaylagül Ö. Anadolu’da yaşayan halk hekimliği uygulamalarının eski ve orta Türkçe tıp metinlerindeki temelleri.
• Milli Folklor 2014;26(103):48-58. 3. Santur M, Santur A. Anadolu inançlarının halk hekimliğine etkileri. Uluslararası Anadolu İnançları Kongresi
• Bildirileri; 2000; Ekim 23-28; Ürgüp, Türkiye. Ankara: Ervak Yayınları; 2001.
• Acar HV. Hunlardan Osmanlılara Türklerde akupunktur uygulamaları. IX. Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp
• Günleri; 2015; Haziran 10-13; Malatya, Türkiye. Adana; 2015. 5. http://www.merriam-webster.com/dictionary/acupuncture
• Cheng XN. Chinese Acupuncture and Moxibustion. Beijing: Foreign Languages Press; 1999. 7. Zhang RX, Lao LX, Ren K, Berman BM. Mechanisms of acupuncture–electroacupuncture on persistent pain.
• Anesthesiology 2014;120(2):482-503. 8. Deng HY, Shen XY. The mechanism of moxibustion: Ancient theory and modern research. Evid Based Complement
• Alternat Med 2013;2013:379291. 9. Dong HG, Zhang XR. An overview of traditional Chinese medicine. In: Chaudhury RR, Rafei UM, editors. Traditional
• medicine in Asia. New Delhi: SEARO Regional Publications; 2001. pp.17-30. 10. Winder M. Tibetan medicine. Bulletin of Tibetology 1989;25:5-16. Bold, S. Brief History and Development of Traditional Mongolian Medicine. Available from: http://www.wipo.int/
• edocs/mdocs/tk/en/wipo_iptk_bkk_09/wipo_iptk_bkk_09_topic6_1.pdf
• Acıpayamlı O. Türkiye folklorunda halk hekimliğinin morfolojik ve fonksiyonel yönden incelenmesi. Halk Hekimliği Sempozyumu Bildirileri; 1988; Kasım 23-25; Ankara, Türkiye. Ankara: Kültür Bakanlığı Milli Folklor AraştırmaDairesi Yayınları; 1989.
• Kaşgarlı Mahmud. Divanü Lûgati’t-Türk (Çev. Besim Atalay). 5. Basım. I-IV Ciltler. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları; 2006.
• Çavdar CA. Türk halk hekimliğinde dağlama. Türk Halk Hekimliği Sempozyumu Bildirileri; 1988; Kasım 23-25;
• Ankara, Türkiye. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi; 1989.
• (İnan) Abdülkadir. “Al” ruhu hakkında. Türk mitolojisinde kötü bir ruh (Al, albastı, albız, almıs, albıs, abası). TürkTarih ve Etnografya Dergisi 1933;1:160-167.
• Canpolat M. XIV. Yüzyılda Yazılmış Değerli Bir Tıp Eseri. Edviye-i Müfrede. A.Ü. DTCF Türkoloji Dergisi 1973;5:21
• December 1, 2008 [EBook #2707], Last Updated: January 25, 2013. Available from: https://www.gutenberg.org/
• files/2707/2707-h/2707-h.htm 24. Ünver AS. Tanksuknamei İlhan Der Fünunu Ulumu Hatai Mukaddimesi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Tıb Tarihi Enstitüsü; 1939:3–72. 25. Ayhan A. Balıkesir halk hekimliğinde sağaltma ocakları ve usulleri. IV. Türk Tıp Tarihi Kongresi, Kongreye Sunulan Bildiriler; 1996; Eylül 18-20; İstanbul, Türkiye. Ankara: Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Kültür
• Albayrak A, Çapcıoğlu İ. Ehl-i sünnet geleneğine bağlı bir Orta Anadolu köyünde halk inançları ve uygulamaları.
• Dinî Araştırmalar 2006;8(24):107-132. 37. Erol İrkil K. Balıkesir Merkez İlçe Manav Köyleri Halk Edebiyatı ve Folklor Derlemeleri. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi; Balıkesir: 2014. 38. Acıpayamlı O. Acıpayam’da Halk Hekimliği. A.Ü. DTCF Antropoloji Dergisi 1978;11:11-16. Uzel İ. Cerrahiyet’ül Haniyye, 1st ed. Ankara; Türk Tarih Kurumu Yayınları: 1992. 40. Acar HV. Acupuncture points in the book of Şerefeddin Sabuncuoğlu, a 15th century Turkish physician. Acupunct Med 2015;33(1):72-76.
• Küçükbasmacı GG. Kastamonu’da Halk Tababeti İnanış ve Uygulamaları. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,
• Yüksek Lisans Tezi; Ankara: 2000. 42. Yaşar H. Balıkesir ve Yöresinde Çocuk Folkloru Ürünleri Üzerine Derlemeler ve İncelemeler. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi; Balıkesir: 2008. 43. Yolcu F. Adana İli Ceyhan İlçesi Halk Kültürü Araştırması. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi; Adana: 2008. 44. Konak A, Aktar O. Medikal antropoloji çerçevesinde Tunceli/Ovacık’ta geleneksel sağaltma yöntemleri. C.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi 2009;35(2):156-187.
• Kurum U. Düziçi’nde Halk Hekimliği. Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilimdalı
• Türk Halk Edebiyatı Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi; Niğde: 2008.
• Acıpayamlı O. Türkiye Folklorunda Kuduz Hastalığı. A.Ü. DTCF Antropolji Dergisi 1967;4:89-97. 47. Öngel G. Denizli Halk Hekimliğinde Ocaklar. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Eğitimi Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi; Denizli: 1997.
• Savran G. Adana Bölgesi’nde derlenen bazı tıbbi uygulamaların antropoloji açısından değerlendirilmesi. In: III.
• Uluslararası Çukurova Halk Kültürü Bilgi Şöleni, Adana, Türkiye: Adana Valiliği Yayını; 1999, p. 582-583.
• Deadman P, Al-Khafaji M, Baker K. A Manual of Acupuncture. East Sussex: Journal of Chinese Medicine Publications;1998.
• Mehta P, Dhapte V. Cupping therapy: A prudent remedy for a plethora of medical ailments. J Tradit Complement Med 2015;5(3):127-134.
• AlBedah A, Khalil M, Elolemy A, Elsubai I, Khalil A. Hijama (cupping): A review of the evidence. FACT 2011;16(1):12
• Chirali IZ. Traditional Chinese Medicine Cupping Therapy. Edinburgh: Churchill Livingstone Elsevier;2014.