İSLAM DÜNYASINDA HEKİM ANDI UYGULAMASI VE HİPOKRAT ANDI’NIN İZLERİ (İSLAM DÜNYASINDA HEKİM ANDI)

Yıl 2016, Cilt: 6 Sayı: 3, 137 - 149, 01.12.2016

Önder İlgili Serap Şahinoğlu Ahmet Acıduman Kemal Tuzcu Şehriyar Şems

Öz

Hipokrat’a atfedilen en eski and metninin ortaya çıkış tarihi MÖ IV. yy. olarak kabul edilmektedir. Hipokrat Andı’nın İslam Dünyası’nda dokuzuncu yüzyıldan itibaren uyarlamalarına rastlanmaktadır. Hipokrat Andı’nın Abu Süleyman tarafından Arapça’ya Kitâbü’l-‘Ahd adıyla çevrildiği İbnü’l-Kifti’nin eserinde belirtilmektedir. Bu çalışma tarihde İslam Dünyası’nda hekim andı metinleri ve Hipokrat Andı’nın İslam Dünyası’ndaki değişimi incelenmiştir.Antik Yunanca Hipokrat andı metni, İbn Ebî Usaybiya’nın (ö. 1269) ‘Uyûnü’l-Enbâ fî Tabakâti’l-Etibbâ adlı eserindeki Arapça tercüme, Türkiye Cumhuriyeti İstanbul Darülfünunu Tıp Fakültesi 1925 yılına ait and metni, 1950’ler İran’da kullanılmış olan and metni, Hipokrat Yemini yerine Arap Doktorun Yemini, Uluslararası İslam Tıbbı Konferansı Yemin Metni (Kuveyt 1981) [Islamic Code of Medical Ethics Kuwait Document], İran 2000’li Yıllara Ait And Metni, “Müslüman Hekimin Andı” (Kuzey Amerika İslam Tıp Derneği, Islamic Medical Association Of North America, 1977), Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi güncel and metni, Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi güncel and metni derlenmiştir. Yabancı dilde olanların Türkçe çevirileri hazırlanmış ve içerik incelemesi yapılmıştır.İslam Dünyası’nda hekim andı metinlerinde yaşanılan coğrafyaya, siyasi değişimlere, tıp alanındaki ilerlemelere, tıp eğitimindeki dönüşümlere, yeni yasal düzenlemelere bağlı olduğu düşünülen önemli değişiklikler saptanmıştır. Çalışmamız ışığında Hipokrat Andı İslam Dünyası’nda dokuzuncu yüzyıldan itibaren bilinmekte olup, İslam hekimliğini etkilemiş, ve İslam toplumlarında mevcut değerlerle yoğrularak farklı biçimler kazanmıştır

Anahtar Kelimeler

Hipokrat Andı, Tıp Tarihi, İslam

Physıcıans Oath Practıce And Traces Of Hıppocratıc Oath In Islamıc Realm (Physıcıans Oath In Islamıc Realm)

Öz

Abstract Objective: The physician’s oath attributed to Hippocrates (BC. 459-355) composed in the 4th century. Altered forms of Hippocratic oath appeared in Islamic world after the 9th century. In writings of Ibn al-Qifti it’s expressed that Hippocratic Oath has been translated by Abu Suleyman as Kitāb al-‘Ahd. This study examined the variations of the physician’s oaths in Islamic World from historical perspective. Methods: Anthic Greek Hippocratic oath, the Arabic translation in İbn Ebî Usaybiya’s (dod. 1269) ‘Uyûnü’l-Enbâ fî Tabakâti’l-Etibbâ, the oath used in Turkish Republic İstanbul Darülfünunu Faculty of Medicine in 1925, an oath used in 1950’s in Iran, Hipokrat yemini yerine Arap doktorun yemini, “The oath of the doctor” in Islamic code of medical ethics Kuwait document, an oath used in 2000’s in Iran, the oath of a Muslim physician by Islamic Medical Association of North America and contemporary oaths used in Ankara University and Hacettepe University compiled. Foreign texts translated to Turkish. The oaths examined comperatively from historical point of view. Results: We determined the variations between the oaths and interpreted their relations with geographical, political, legislative factors, developments in medicine and medical education. Conclusion: Hippocratic oath influenced Islamic medicine since the 9th century and the physician’s oath altered to different forms according to it’s interaction with values of Islamic communities.* Presented in The 6th International Congress of The International Society for The History of Islamic Medicine, Van-Türkiye, 23-26 September 2014 as oral communication.

Anahtar Kelimeler

Hippocratic Oath, History of Medicine, Islam

Kaynakça

• Sahinoğlu Pelin S. Hekim Andının Evrimi. T Klin Tibbi Etik 1994; 2(1): 3–7.
• Kao AC, Parsi KP. Content analyses of oaths administered at US medical schools in 2000. Acad Med 2004;79(9): 882–7. 3. Hulkower R. The History of the Hippocratic Oath: Outdated, Inauthentic, and Yet Still Relevant. Einstein J Biol Med 2010;25(1): 41-4.
• Uzluk FN. Hippocrate’ın Andı Türkçe, Elence, Fransızca, İngilizce, Almanca, Farsça, Arabca asılları ile birlikte. Ankara: Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Yayınları; 1958.
• Abî Al-Abbâs Ahmad b. Al-Kâsim b. Halîfe b. Yûnus Al-Sa’dî. Uyûn al-anbâ fî tabakât al-atibbâ, Matba’atü’l-Vahbiyye; H.1299 [1882]. s. 25-26
• ʿAbdu’l-ʿazīz bin ʿAbdi-llah. Keyfe taṭavvara eṭ-ṭıbbu ve‘ṣ-ṣaydala [Fas’ta tıp ve eczacılık nasıl gelişti]. http://www.attarikh- alarabi.ma/Html/adad27partie11.htm. Erişim Tarihi: 04/09/2014.
• Niḳābetu’l-Eṭibbāʾi’l-Urdunniyye / Jordan Medical Association. Ḳasemu’ṭ-ṭabīb [Hekim andı]. http://www.jma.org.jo/ Contents/Doctor_Sectionar.aspx. Erişim Tarihi: 22/09/2014.
• Ahmad WD, El-Kadi A, Zikria BA. Oath of a Muslim Physician. JIMA. 1988;20(1): 11-4.
• İbn Nedim Muhammed İbn İshak. el-Fihrist li-İbnün-Nedîm. Kahire : el-Matbaatu’r-Rahmâniyye; 1348. s. 401.
• Nesirov E. Selçuklular döneminde Anadolu’da yaşamış Azerbaycanlı tabipler ve eserleri. In: Demirci M., Temizel A., Hacıgökmen M.A., Solmaz S., ed. II. Uluslararası Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Sempozyumu: Selçuklularda Bilim ve Düşünce, Bildiriler/Proceedings 19-21 Ekim 2011 Konya, Cilt-3, Tabii Bilimler. Konya: Selçuklu Belediyesi Yayınları; 2013. s.333-348.
• Aksoy Ş. 10. Yüzyıl’da Yaşamış Urfalı Bir Deontolog İshak Bin Ali er-Ruhavi ve O’nun Temel Eserleri Edeb’üt-Tabib’e İlişkin Bir Ön Çalışma. T Klin J Hist Med. 2001;(1): 39–45.
• Terzioğlu A. Selçuklu Hastanelerinde Tıp Eğitimi ile Deontoloji ve Avrupa’ya Tesirleri. Tar ve Toplum. 1992;(107): 288–99. 14. Bayat AH. Tıp Tarihi. İzmir: Sade Matbaa; 2003.
• Hilâfetin İlgasına ve Hanedanı Osmaninin Türkiye Cumhuriyeti Memaliki Haricine Çıkarılmasına Dair Kanun. Kanun Numarası: 431, Kabul Tarihi: 03/03/1924, R.Gazete sayı: 63, R.Gazete tarih: 06/03/1924.
• 1924 Anayasası. Erişim Adresi: https://www.tbmm.gov.tr/anayasa/anayasa24.htm Erişim Tarihi: 11/05/2016.
• T.C. Anayasaları 1921, 1924, 1961 ve 1982 Anayasalarının karşılaştırılması. Erişim Adresi: http://kampus.beykent.edu. tr/Paylasim/Dosyalar/Anayasalar_129807210772392500.pdf Erişim Tarihi: 10/05/2016.
• Altuntaş H., Şahin M. Kur’an-ı Kerim Meâli. 12. baskı. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Dini Yayınlar Genel Müdürlüğü Basılı Yayınlar Daire Başkanlığı; 2011. s: 97
• Oğuz Y. Hekim Andı ve Benzeri Metinler (Eleştirel bir yaklaşımla).In: Arda B., Oğuz Y., Şahinoğlu Pelin S. ed. Deontoloji. Ankara: Antıp Aş Yayınları; 1999. s: 1-11.
• Füsun Sayek TTB Raporları / Kitapları – 2009 Sağlıkla İlgili Uluslararası Belgeler, İkinci Baskı. Ankara: Türk Tabipleri Birliği Yayınları; 2009. s: 15.