Mersin ilinde bir kadın şifacı

Yıl 2017, Cilt: 7 Sayı: 2, 82 - 90, 01.08.2017

Meryem Türkan Erer Döndü Can

Öz

Geleneksel kadın şifacı/halk ebesinin kullandığı yöntemler,
halk tıbbı uygulamaları tecrübeye dayanan ve kuşaktan
kuşağa aktarılarak oluşan tedavi yöntemleridir. Bu yöntemleri
uygulayan kaynak kişilere ulaşılarak özgün iyileştirme
pratiklerinin toplanması ve bu bilgilerin kayıt altına alınması
tıp tarihi açısından önemlidir.
Topluma sağlık hizmeti sunan sağlık profesyonellerinin,
yapılmakta olan geleneksel uygulamaların farkında olmaları,
onlara toplumun sağlık gereksinimlerini belirlemelerinde
yardımcı olacaktır. Bu bağlamda yaptığımız bu araştırmada,
günümüzde yaşayan kadın şifacının yaptığı uygulamaların
değerlendirilmesi amaçlandı.
Kaynak kişiye araştırmacılar tarafından 20.02.2016 tarihinde
Mersin İli Silifke ilçesi, Uzuncaburç köyünde ev ziyareti
yapıldı. Görüşmeyi kabul etmesi sonrasında amacımız
hakkında kaynak kişiye bilgi verildi, derinlemesine görüşme
tekniği kullanılarak yüz yüze görüşüldü.
Kadın şifacımız, ağırlıklı olarak kadın hastalıkları ve doğum
eylemi konusundaki uygulamalarla ilgilenmektedir.
Araştırmadaki kaynak kişi kadın şifacı/halk ebesi okuryazar,
86 yaşında, uygulamalarına 50 yıl aktif olarak devam
etmiştir. Şifacı Uzuncaburç Köyünde ve yakın köylerde 82
kadına doğum yaptırdığını belirtmiştir. Halk ebesi kadın
hastalılarında, doğumda ve diğer sistemik hastalıklarda
dinsel, bitkisel, hayvan kökenli tedaviler uygulamaktadır.
Halk ebesinin uygulamaları ile tarihte ve günümüzde
Anadolu’nun diğer yörelerinde ve tarihi tıp eserlerinde
yapılan uygulamalar karşılaştırıldı. Geleneksel kadın şifacı/
halk ebesinin özgün uygulamaları halk hekimliğine, tıp tarihi,
geleneksel tedavi ve bakım uygulamalarına katkı sağlayacağı
için bu bilgilerin kayıt altına alınması önemli olmakla birlikte,
yapılan bazı uygulamaların tıbbi sakıncaları olabileceğini,
modern tıp uygulanmasının gecikmesine neden olabileceğini
söylemek mümkündür.

Anahtar Kelimeler

halk ebesi, kadın şifacı, geleneksel tıp, doğum

A Woman Healer In Mersin

Öz

The methods used by the midwife or traditional woman
healer are the treatment methods formed through the
practices of folk medicine based on the experience
transferred from generation to generation. Reaching the
resource persons practicing these methods, it is important
in terms of the history of medicine to collect the unique
healing practices and register this information.Being aware
of the traditional practices carried out will help the health
professionals, servicing for the health care of community,
and determine the health needs of it.
In this context, our study aims to evaluate the practices of a
woman healer living today.
Traditional woman healer was visited to home by researchers
in the village of Uzuncaburç Silifke, Mersin Province on 20 of
February 2016. After the healer’s approval the researchers
informed her about the purpose of the study and using
the in-depth interview technique, they had face-to-face
talk with her. The woman healer is mainly interested in the
practices of the treatment of gynecological diseases and
other systemic diseases.
The resource person in this research is 86 years old, literate
and has continued her practices actively for 50 years.
The healers told that she gave birth to 82 women both
in the village of Uzuncaburç and in nearby villages. The
midwife is applying religious, vegetable and animal origin
treatments in giving birth and for other systemic diseases
The midwife’s practices were compared with the practices
mentioned in ancient medicine books, and the practices
done in other regions of Anatolia.Although it is important to
register this kind of information since the unique practices
of the traditional woman healer and midwife will contribute
to the folk medicine, medical history, traditional treatment
and care practices, it is possible to say that some of the
applications may cause medical drawbacks and delay the
implementation of modern medicine

Anahtar Kelimeler

Halk Ebesi, Kadın Şifacı, Geleneksel Tıp, Doğum/Midwife, Women Healer, Traditional Medicine, Birth

Kaynakça

• Doğan Ş. XIV.-XV. Yüzyıl Türkçe Tıp Metinlerinde Halk Hekimliği İzleri. Millî Folklor 2011;5(89):120-132.
• Köker AH. Doğum ve Ebelik Tarihi. Erciyes Üniversitesi Matbaası, Kayseri 1997.
• Örnek SV. Türk Halk Bilimi. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 2000.
• Artun E. Doğum. Türk Halk Bilimi. Kitabevi, İstanbul 2005:98-100;125-129.
• Ögenler O. Kadıoğlu S. Uzel İ. Klasik Tıp Döneminde Ebeler, Kadın Hekimleri ve Kadın Hekimler. Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 2009:2(2);10-13.
• Uzel İ. Anadolu’da Bulunan Antik Tıp Aletleri. Türk Tarihi Kurumu Basımevi, Ankara, 2000.
• Alanya N. Ebelik Mesleği ve Tarihçesi. Ankara Çağ Matbaası, 1979.
• Sibley LM, Sipe TA, Brown CM, Diallo MM, McNatt K, Habarta N. Traditional Birth Attendant Training For İmproving Health Behaviours and Pregnancy Outcomes (Review), The Cochrane Collaboration. Published by John Wiley & Sons, Ltd. World Health Organization. General Guidelines for Methodologies on Research and Evaluation of Traditional Medicine. Geneva: WHO Books.2000:80.
• Şar S. Anadolu’da Halk Hekimliği Uygulamaları. Türkiye Klinikleri J MedEthics 2005: 13;131-136.
• Global Health History Seminar on Traditional Medicine and Ayurveda, WHO-HQ, Geneva, 19 March 2015. Erişim adresi: http://www.who.int/global_health_histories/seminars/Dr_Zhangs_Presentation_GHHSeminar_86.pdf
• Measure DHS. Demographic and Health Surveys, STAT Compiler. Calverton, MD: Macro International, 2002. 2013 Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması (TNSA), Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü, Ankara, Kasım ;151. Erişim adresi:http://www.hips.hacettepe.edu.tr/tnsa2013/rapor/TNSA_2013_ana_rapor.pdf
• Temkin O. Soranus’ Gynecology. Baltimore Johns Hopkins Press,1991.
• Jackson R. Roma İmparatorluğu’nda Doktorlar ve Hastalıklar. Çeviren: Mumcu Şenol. Homer Kitabevi ve Yayıncılık Ltd. Şti, İstanbul 1999.
• Yıldırım G, Işık T. Kayseri İlinde Bir Halk Şifacısı. Folklor/Edebiyat Dergisi 2014;20(78):239-252.
• Başçetinçelik A. Karaisalı ve Çevresinde Doğum, Evlenme, Ölüm. Kuvayı Milliye Şenlikleri Dünden Bugüne. Karaisalı- Adana 2001:2-7. Erişim adresi: turkoloji.cu.edu.tr/CUKUROVA/makaleler/bascetincelik_karaisali.pdf
• Yıldırım G. Kadıoğlu S. Sivas’ta Alternatif Üreme Yardımı Sunan Geleneksel Bir Ebe. Folklor/Edebiyat Dergisi ;12(48):359-378. Kahya E. İbn-i Sina. El- Kanun Fit-Tıbb. Ankara, 2014.
• Gülengül G, Treben M. Tanrının Eczanesinden Sağlık-Bitkiler ile Deneyimler ve Öneriler, İstanbul 2008;6: 1-168.
• Taşkın L. Doğum ve Kadın Sağlığı Hemşireliği. Sistem Ofset Matbaacılık, Ankara; 2011.
• Sancak Ş, Alver M. Cinsiyet Tahminine Dayalı İnanış ve Uygulamalara Yönelik Bir Değerlendirme, Alman Kültürü Ve Türk Kültüründe Karadeniz Örneği Karadeniz Araştırmaları. 2011;30:143-155.
• Işık MT, Akçınar M, Kadıoğlu S. Mersin İlinde Gebelik, Doğum ve Loğusalık Dönemlerinde Anneye ve Yenidoğana Yönelik Geleneksel Uygulamalar. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi 2010: 7(2);63-84. Erişim adresi: http://www.insanbilimleri.com
• Yıldırım G, Ağapınar Şahin S. Halk Ebelerinin Doğum Hazırlığı ve Eylemi Sırasındaki Uygulamalarının Modern Tıp ve Tarihi Tıp Kaynaklarındaki Uygulamalarla Karşılaştırılması. Millî Folklor 2014;26(103):20-31.
• Şenol V ve ark. Kayseri İlinde Halk Ebeliği ile İlgili Geleneksel Uygulamalar. Klinik Gelişim 2004;17(3/4):47-55.
• Bloom SL, McIntire DD, Kelly MA, Beimer HL, Burpo RH, Garcia MA, Leveno KJ. Lack of effect of walking on labor and delivery. The New England Journal Of Medicine 1998;9(339):76-79.
• Chang MY, Chen CH, Huang KF. A Comparison Of Massage Effects On Labor Pain Using The Mcgill Pain Questionnaire. J Nurs Res 2006;14:190-7.
• Uzel İ. Cerrâhiyyetü’l-Hâniyye. I,II. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1992.
• Kabalcıoğlu F, Kurçel MA. Niteliksel Bir Araştırma: Şanlıurfa’da Geleneksel Ebeler ve Doğuma Yönelik Geleneksel Yöntemleri. Türkiye Klinikleri J Gynecol Obst 2008;18(6): 377-382.
• Doğaner A. Osmaniye Yöresinde Yaşayan Ulaşlı Türkmenlerinin Geçiş Törenleri. HÜ SBE Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Türk Halk Bilimi (Folklor) Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2006.