Yenidoğan Ünitelerinin İşleyişinde Ortaya Çıkan Etik Durumlar

Yıl 2020, Cilt: 10 Sayı: 1, 37 - 46, 31.01.2020

Gülvin Kutbay Sultan Alan

https://doi.org/10.31020/mutftd.642376

Öz

Etik karar verme süreçlerinin layıkıyla
gerçekleştirilmemesine neden olan yoğun sirkülasyon ve diğer olumsuz etkenler,
etik farkındalık düzeyinde azalma veya körleşme gibi sıkıntılar ortaya
çıkarabilmektedir. Aşırı iş yükü ve zaman sıkıntısı sağlık profesyonellerinin
bireysel algoritmalar üreterek standart uygulamaları terk etmesi riskini
yaratmaktadır. Yenidoğan yoğun bakım ünitelerinde çalışan sağlık
profesyonelleri, etikle ilgili sorunlarla çok sık karşılaşmaktadır. En sık
karşılaşılan sorunlar hekim görevlerinin hemşirelere devredilmesi, kıdemsiz
çalışanlara “angarya” yüklenmesi ve uzun vardiyalar şeklinde çalışılması
şeklindedir. En fazla önemsenen sorunlar ise aydınlatılmış onam formlarına imza
alınmaması, ailelere açık ve ayrıntılı bilgi verilmemesi ve uzun vardiyalar
şeklinde çalışılması olarak bildirilmektedir. Hem karşılaşma sıklığı hem de
önemseme derecesi bakımından kural ihlalleri, değer çatışmalarının önüne
geçmektedir. Bu derleme çalışması, Yenidoğan Yoğun Bakım Ünitelerinde ortaya
çıkan etik durumları ve bu durumlarla karşılaşan sağlık profesyonellerinin
yaşadığı sıkıntıları, karar verme süreçlerini ve çözümünde neler
yapabileceklerini incelemek amacıyla yapılmıştır. Etik durumlar ve çözüm
süreçleri hakkında, Yenidoğan Yoğun Bakım Ünitesi çalışanlarına düzenli
aralıklarla hizmet içi eğitim verilmesi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Tıp Etiği, Neonatoloji, Yenidoğan Yoğun Bakım Ünitesi

Ethical Issues Which Arise During The Running of Neonatal Units

Öz

Intense circulation and other negative factors that
cause ethical decision-making processes not to be performed properly may cause
problems such as decrease in the level of ethical awareness or blindness.
Excessive workload and shortage of time creates the risk that health professionals
will abandon standard practices by generating individual algorithms. Health
professionals working in neonatal intensive care units often face ethical
problems. The most common problems are transferring physician duties to nurses,
loading “chore a to junior employees and working as long shifts. The most
important problems are reported as lack of signed consent forms, lack of clear
and detailed information for families and working as long shifts. In terms of
both the frequency of the encounter and the degree of importance, violations of
the rules prevent conflicts of value. This review was conducted to investigate the ethical
issues that emerged in Neonatal Intensive Care Units and the problems
experienced by health professionals who faced these situations, decision-making
processes and what they could do to solve them. It is recommended that
in-service training be given to the Neonatal Intensive Care Unit employees on a
regular basis on ethical issues and resolution processes.

Anahtar Kelimeler

Medical Ethics, Neonatology, Neonatal Intensive Care Unit

Kaynakça

• 1. Ersoy N, Özcan M. Yenidoğan Etiği. 1.Baskı. İstanbul: İstanbul Tıp Kitabevi, 2012.
• 2. Wyatt J. Neonatal Ethics. Erişim adresi: (http://www.cmf.org.uk/publications/content.asp?context=article&id=143) 2015. Erişim Tarihi: 13.01.2015.
• 3. Pinter AB. End-Of-Life Decision Before and After Birth: Changing Ethical Considerations. Journal of Pediatric Surger. 2008; 43 (3): 430-436.
• 4. Wyatt J. Matters of Life and Death. 2nd ed. Leicester: Inter-Varsity Press, 1998: 119-122.
• 5. Kültürsay N, Satar M, Arsan S. Gelişmekte Olan Bölgeler için En Uygun Ventilatör ve Diğer Cihazların Belirlenmesindeki İlkeler ve Öneriler. Türk Neonatoloji Derneği Bülteni, 2013; (25): 10-12.
• 6. Singer P. Practical Ethics: Second Edition. Australia: Cambridge University Press, 1993: 175-217.
• 7. Yiğit R. Fetus-Yenidoğan Hakları ve Hemşirelik. C.Ü. Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi 2002; 6 (2): 50-56.
• 8. Atasay B, Arslan S. Anne ve Yenidoğan Hakları Barselona Deklarasyonu. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi (Sted) 2001; 10 (12): 457-459.
• 9. Spence K. The Best İnterest Principle as a Standard for Decision Making in the Care of Neonates. Journal of Advanced Nursing 2000; 31(6): 1286-1292.
• 10. Çavuşoğlu H. Çocuk Sağlığı Hemşireliği Ders Kitabı. Ankara: Sistem Ofset Basımevi, 2002: 25-31.
• 11. Etik Bildirgeler Çalıştayı Raporu, Türk Tabipler Birliği. Erişim adresi: (http://www.ttb.org.tr/kutuphane/etik_bildirgeler). Erişim Tarihi: 15.11.2008.
• 12. Lowdermilk DL, Lerry SE. Nursing Care of the Newborn. Editors Lowdermilk DL, Lerry SE. Maternity&Women’s Health Care. Ninth Edition, St Louis-Missouri: Elsevier, 2007: 662-665.
• 13. Neonatal Mortalitenin Daha da Azaltılması için Geliştirilecek Stratejiler Konusunda Öneriler. Türk Neonatoloji Derneği Bülteni 2013; (25): 13-19.
• 14. Ülkemizde Yenidoğan Sağlığı Sorunları Çalıştayı. Türk Neonatoloji Derneği Bülteni, 2013; (25): 8-10.
• 15. The History of Neonatology. Erişim adresi:(http://neonatology.org/history/history.html) Erişim Tarihi: 10.11.2014.
• 16. Hacettepe Üniversitesi’nin Yarım Asırlık Neonatoloji Öyküsü. Türk Neonatoloji Derneği Bülteni 2013; (25): 43-44.
• 17. Origins of Neonatal Intensive Care in the UK. Erişim adresi: (http://neonatology.org/pdf/WellcomeVolume9NeoUK.pdf) Erişim Tarihi: 10.03.2015
• 18. Baker JP. Historical Perspective: The Incubator and the Medical Discovery of the Premature Infant. Journal of Perinatology 2000; 5: 321-328.
• 19. Neonatoloji Yan-Dal Akreditasyon Standartları. Türk Neonatoloji Derneği Bülteni 2006; (13): 7-10.
• 20. Arsan S. Ülkemizde Neonatolojinin Dünü, Bugünü. 13. Ulusal Neonatoloji Kongresi (UNEKO–13) ve Yenidoğan Hemşireliği Kongresi. Kayseri-Türkiye, 13-17 Nisan 2005.
• 21. Çobanoğlu N, Tanır G. Yenidoğan Alanı Özelinde, Pediatri'de Etik Sorunlar. Türkiye Klinikleri Tıbbi Etik Dergisi 1996; 4 (2): 71-73.
• 22. Sağlık Bakanlığı Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Yoğun Bakım Ünitelerinin Standartları Genelgesi (2008/53), Sayı: B.10.0.THG.0.10.00.15-251-18. Erişim adresi: (http://www.saglik.gov.tr/TR/belge/1-7063/yogun-bakim-unitelerininstandartlari- genelgesi-200853.html). Erişim Tarihi: 5.12.2014
• 23. Sağlık Bakanlığı Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Yenidoğan Yoğun Bakım Ünitelerinin Denetimi Genelgesi (2009/22), Sayı: B.10.0.THG.0.12.00.03-216/99/30-12286. Erişim adresi: (http://www.saglik.gov.tr/TR/belge/1-8345/yenidoganyogun- bakim-unitelerinin-denetimi-genelegesi2-.html). Erişim Tarihi: 10.05.2015
• 24. Sağlık Bakanlığı Hemşirelik Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik, Resmi Gazete Sayı: 27910. Erişim adresi: (http://www.saglik.gov.tr/TR/belge/1-12606/hemsirelik-yonetmeliginde-degisiklik-yapilmasina-dair-y-.html). Erişim Tarihi: 10.05.2015
• 25. İnsanın Savunmasızlığı ve Kişisel Bütünlüğüne Saygı İlkesi: UNESCO Uluslararası Biyoetik Komitesi (IBC) Raporu. Londra: UNESCO, 2013.
• 26. Ay FA. Mesleki Temel Kavramlar. Temel Hemşirelik: Kavramlar, İlkeler, Uygulamalar. Editör Ay FA. İstanbul: Medikal Yayıncılık, 2007: 47-55.
• 27. Özdoğan T. Yenidoğan Yoğun Bakım Ünitesinde Palyatif Bakım Kılavuzu. İş Ahlakı Dergisi 2014; 7(2): 161-167.
• 28. Beauchamp TL, Childress JF. Principles of Biomedical Ethics. Third Edition, Oxford (NY): Oxford University Press, 1989.
• 29. Kara A. Özerkliğe Saygı Prensibinin Uygulanabilirliği. Uluslararası Birleşik Biyoetik Kongresi Kültürler Arası Biyoetik: Asya ve Batı Kongre Kitabı. Şanlıurfa-Türkiye, 14-18 Kasım 2005: 134-135.
• 30. Çoltu A. Türkiye’de Geçerli Yasal Düzenlemeler Açısından Hekim Sorumluluğu. Editörler Erdemir A, Atıcı E, Civaner M, Erer S, Öncel Ö. Yüksek Riskli Hastaya Yaklaşım Etik ve Hukuksal Boyutlar: III. Tıp Etiği ve Tıp Hukuku Sempozyumu Bildiri Kitabı. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım, 2009: 140-141.
• 31. Aydın E, Ersoy N. Tıp Etiği İlkeleri. Türkiye Klinikleri Tıp Etiği-Hukuku-Tarihi Dergisi 1995; 3 (2): 48-52.
• 32. Akan H. Klinik Araştırmalarda Etik İhlaller. Tıp Etiğinden Biyoetiğe. Editörler Ülman YI, Başağaç Gül T, Kadıoğlu F, Yıldırım G, Edisan Z. Ankara: Türkiye Biyoetik Derneği Yayını, 2009: 416-421.
• 33. Alan S. Adana’da Eğitim Hastanelerinde Sağlık Hizmetini Alanlar ile Verenlerin Özerkliğe Saygı ve Paternalizme Yatkınlıkları. Danışman Uzel İ. Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Adana, 2005.
• 34. Harris J. Hayatın Değeri; Tıp Etiğine Giriş. Çeviren: Sertabipoğlu S. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 1999.
• 35. Namal A. Yaşatma Çabasının Sınırları Bağlamında Ölmeye Yardım Türleri ve Etik Açıdan Tartışılması. Editörler Erdemir A, Atıcı E, Civaner M, Erer S, Öncel Ö. Yüksek Riskli Hastaya Yaklaşım Etik ve Hukuksal Boyutlar: III. Tıp Etiği ve Tıp Hukuku Sempozyumu Bildiri Kitabı. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım, 2009: 14-69.
• 36. Veatch RM. Biyoetiğin Temelleri. Çeviren Güven T. İstanbul: HAYAD Yayınları, 2010: 71-75.
• 37. Çalışıcı E, ve ark. Adli Karar Yetkililerinin Yenidoğan Yoğun Bakım Ünitesinde Hasta İzlemindeki Rolü: Bir Vaka Takdimi. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi 2012; 55: 35-36.
• 38. Öztürk H. Çocukların Tıbbi Kararlara Katılımı. Ankara Tabip Odası Etik Komisyonu. Yaşama Dair Etik Bir Bakış. Ankara: Tabip Odası Yayınları, 2002: 164-176.
• 39. Aydın E. Tıp Etiğine Giriş. Ankara: Pegem A, 2001.
• 40. Frenkel DA. Focus: Current Issues in Medical Ethics. Journal of Medical Ethics 1979; 5: 53-56.
• 41. Lim LS. Medical Paternalism Serves the Patient Best. Singapore Medical Journal 2002; 43 (3): 143-147.
• 42. Burkhardt MA, Nathaniel AK. Çağdaş Hemşirelikte Etik. Çeviri Editörleri Alpar ŞE, Bahçecik N, Karabacak Ü. Üçüncü Baskı, İstanbul: İstanbul Tıp Kitabevi, 2013.
• 43. Tababet ve Şuabatı San'atlarının Tarzı İcrasına Dair Kanun. Kanun Kabul Tarihi: 11.04.1928, Kanun Numarası: 1219. Erişim adresi: (http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.3.1219.pdf). Erişim Tarihi: 13.07.2014
• 44. Jones SR. Ethics in Midwifery. Second Edition, Toronto: Elsevier Limited, 2000.
• 45. Demirhan Erdemir A, Karakaya H. Klinik Uygulamalarda Hemşire-Hasta İlişkileri. Klinik Etik. Editörler Demirhan Erdemir A, Oğuz Y, Elçioğlu Ö, Doğan H. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri, 2001: 85-98.
• 46. Halidi G. Tıpta Otorite Unsuru: Otorite Figürleri ve Otoriter İlişkiler. Danışman Kadıoğlu S. Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Adana, 2015.
• 47. İncedere A, Öztürk S, Er R. İnsan Onuruna Saygılı Hemşirelik Bakımı: Hemşirelerin Bakış Açısıyla Bir Değerlendirme. Değişen Dünyada Biyoetik. İstanbul, 2012: 200-205.
• 48. Yıldırım G, Alan S, Kadıoğlu S. Tıbbi Bilgi Verme Bağlamında Uzun ve Kısa Metinlerin Karşılaştırılması. TAF Prev Med Bull 2011; 10 (6): 707-714.
• 49. Türkiye Cumhuriyeti Anayasası Bölüm 2, Madde 17. Erişim adresi: (https://www.tbmm.gov.tr/anayasa/anayasa_2011.pdf). Erişim Tarihi: 16.09.2014.
• 50. Hasta Hakları Yönetmeliği. Resmi Gazete Tarihi: 01.08.1998, Resmi Gazete Sayısı: 23420. Erişim adresi:(http://www.mevzuat.gov.tr/Metin.Aspx?MevzuatKod=7.5.4847&MevzuatIliski=0&sourceXmlSearch=hasta%20hak lar%C4%B1)Erişim Tarihi: 10. 04. 2015.
• 51. Yıldırım G, Kadıoğlu S. Etik ve Tıp Etiği Temel Kavramları. Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 2007; 29 (2): 7-12.
• 52. Demirhan Erdemir A. Tıpta Etik ve Deontoloji. İstanbul: Nobel Tıp, 2011.
• 53. Tepe H. Etik ve Meslek Etikleri. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları, 2000: 40.
• 54. Çavuşoğlu H. Neonatology and Ethics: A Word fromTurkey. Journal of Clinical Ethics 2001; 12 (3): 315.
• 55. Akşit MA, Tekin N. Çocuk Hekimliği ve Etik. Klinik Etik. Editörler Demirhan Erdemir A, Oğuz Y, Elçioğlu Ö, Doğan H. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri, 2001:165-223.
• 56. Öztürk H, ve ark. Yoğun Bakım Ünitelerinde Hekim ve Hemşirelerin Etik Duyarlılığı. Yoğun Bakım Hemşireliği Dergisi 2009; 13(2): 77-84.
• 57. Demirhan Erdemir A. Klinik Uygulamalarda Hekim-Hasta İlişkileri. Klinik Etik. Editörler Demirhan Erdemir A, Oğuz Y, Elçioğlu Ö, Doğan H. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri, 2001: 65-83.
• 58. Fletcher JC, Spencer E, Lombardo P. Newborns, İnfants and Children. Fletcher’s Introduction to Clinical Ethics. Third Edition, Maryland: University Publication Group, 2005: 235-261.
• 59. Nuffield Council on Bioethics, Critical Care Decisions in Fetaland NeonatalMedicine: Ethical İssues. London: Latimer Trend &Company Ltd, 2006: 12-26.
• 60. Ersoy N. Yaşamın Sonuyla İlgili Etik Konular (I): Yaşamı Destekleyen Tedavilerin Esirgenmesi ve Çekilmesi. Çağdaş Tıp Etiği. Editörler Demirhan Erdemir A, Öncel Ö, Aksoy Ş. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri, 2003: 328-357.
• 61. Jacobs BB, Taylor C. Medical Futility in the Natural Attitude. Advances in Nursing Science 2005; 28 (4): 288-305.
• 62. Cerit B. Hemşirelik Etik İkilem Testi’nin Geçerlik-Güvenirlik Çalışması ve Hemşirelerin Etik Karar Verebilme Düzeyi. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Dergisi 2010; 47-67.
• 63. Nıebrój LT, Jadamus-Nıebrój D. Do Not Resuscıtate Order in Neonatology: Authorıty Rules. Journal of Physıology and Pharmacology 2007; 58 (5): 485-492.
• 64. Kutbay G, ve ark. Uluslararası Ebelik Etik Kodları. Tıp Etiğinden Biyoetiğe. Editörler Ülman YI, Başağaç Gül T, Kadıoğlu F, Yıldırım G, Edisan Z. Ankara: Türkiye Biyoetik Derneği Yayını, 2009: 223-231.
• 65. Babadağ K. Yoğun Bakım Birimlerinde Etik Sorunlar ve Yaklaşımlar. Yoğun Bakım Hemşireleri Derneği Dergisi 1997; 1 (1): 13-15.
• 66. Can Ş, Acaroğlu R. Hemşirelerin Mesleki Değerlerinin Bireyselleştirilmiş Bakım Algıları ile İlişkisi. Florance Nightingale Hemşirelik Dergisi 2015; 23 (1): 32-40.
• 67. Dünya Hekimler Birliği, Tıp Etiği Elkitabı. Çeviren Civaner M. Türk Tabipler Birliği Yayınları, 2005.