Dāvūd el-Anṭākī’nin en-Nuzhetu’l-mubhice fī teşḥīẕi’l-eẕhān ve taʿdīli’l-emzice adlı eserinde gebelerin ve çocukların tedbiri üzerine

Yıl 2021, Cilt: 11 Sayı: 3, 554 - 565, 22.09.2021

Özgür Kuş Ahmet Acıduman

https://doi.org/10.31020/mutftd.960417

Öz

Amaç: Bu çalışmanın amacı Dāvūd b. ʿUmar eḍ-Ḍarīr el-Anṭākī’nin XVI. Yüzyılda kaleme aldığı en-Nuzhetu’l-mubhice fī teşḥīẕi’l-eẕhān ve taʿdīli’l-emzice adlı eserinde gebelerin ve çocukların tedbiri üzerine yazılan bölümleri Arapçadan Türkçeye çevirmek ve elde edilen bilgileri Türk tıp tarihi literatüründe yer alan bilgilerle karşılaştırarak sunmaktır.
Gereç ve Yöntem: Bu çalışmada en-Nuzhetu’l-mubhice fī teşḥīẕi’l-eẕhān ve taʿdīli’l-emzice’nin Mısır ve Lübnan’da basılmış nüshaları incelenmiştir. Adı geçen nüshalarda gebelerin ve çocukların tedbirine yönelik ele alınan ikişer bölüm 13 Nisan – 30 Haziran 2021 tarihleri arasında karşılaştırılmış, Arapçadan Türkçeye çevrilmiş ve yazının bulgular kısmında verilmiştir. Elde edilen bulgular öncelikle Dāvūd el-Anṭaḳī’nin Nuzhetu’l-eẕhān fī iṣlāhi’l-ebdān adlı eserinin ilgili bölümleri ve daha sonra da Türk tıp tarihi literatüründe bu konu ile ilgili olarak yapılmış çalışmalardaki bilgilerle karşılaştırılmış ve tartışma bölümünde sunulmuştur.
Bulgular: Gebelerin ve çocukların tedbirine yönelik verilen bilgiler en-Nuzhetu’l-mubhice fī teşḥīẕi’l-eẕhān ve taʿdīli’l-emzice’nin her iki nüshasında “3. Kısım 1. Fasıl 4. Bahis: Gebelerin tedbiri hakkında” ve “3. Kısım 1. Fasıl 5. Bahis: Yenidoğanın doğumundan ölüm gününe kadar olan tedbiri hakkında” başlıklı bölümlerinde ele alınmıştır. Bu bölümlerde yer alan bilgilerin Dāvūd el-Anṭakī’nin Nuzhetu’l-eẕhān fī iṣlāhi’l-ebdān adlı eserinde bu konuyla ilgili bölümlerdeki bilgilerle kısmen benzeşmekle birlikte çoğunlukla farklı olduğu görülmüştür. Ayrıca İslam coğrafyasında yaşamış öncüllerinin eserlerinde yer alan bilgilerle de örtüştüğünü söylemek olanaklıdır.
Sonuç: Dāvūd el-Anṭakī en-Nuzhetu’l-mubhice fī teşḥīẕi’l-eẕhān ve taʿdīli’l-emzice’de öncüllerinden farklı olarak emzirilen süt miktarını bir ölçü birimi ile ifade etmekte, çocuğu sütten kesmeyi güneşin ya da ayın su burçlarına doğru geçişi sırasında yapılmasını önermekte, çocuklarda gül ve çiçek gibi bitkilerin keskin kokularından oluşan rahatsızlıklardan ve tedavilerinden söz etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Dāvūd b. ʿUmar eḍ-Ḍarīr el-Anṭākī, En-Nuzhetu’l-mubhice fī teşḥīẕi’l-eẕhān ve taʿdīli’l-emzice, Gebelerin ve çocukların tedbiri, Tıp tarihi.

Destekleyen Kurum

Herhangi bir kurumdan destek alınmamıştır

Proje Numarası

Proje numarası bulunmamaktadır

On the Regimens of Pregnant women and Children in Dāwūd al-Anṭākī’s work al-Nuzha al-mubhija fi tashḥīdh al-adhhān wa-taʿdīl al-amzija

Öz

Objective: The aim of this study is to translate the chapters on the regimens of pregnant women and children in the book al-Nuzha al-mubhija fi tashḥīdh al-adhhān wa-taʿdīl al-amzija written by Dāwūd b. ʿUmar al-Anṭākī aḍ-Ḍarīr in the 16th century from Arabic to Turkish and to present the information obtained by comparing it with the information in the literature of Turkish medical history.
Material and Methods: In this study, two chapters about regimens of pregnant women and children in al-Nuzha al-mubhija fi tashḥīdh al-adhhān wa taʿdīl al-amzija were examined between April 13 and June 30, 2021. The two chapters were compared, translated from Arabic to Turkish and given in the results section of the article. The findings were compared with the relevant parts of Nuzha al-adhhān fi iṣlāhi al-abdān and other studies in the Turkish medical history literature and presented in the discussion section.
Results: Information on regimens of pregnant women and children in the book are discussed in the “3rd Chapter 1th Section 5th Bet: On the regimens of pregnant women” and “3rd Chapter 1th Section 6th Bet: About the measure of the newborn from birth to the day of death”.
Conclusion: In the aforementioned work al-Anṭakī differs from their predecessors. He is expressing the amount of breastfed milk with a unit of measurement, recommends weaning the child during the transit of the sun or moon towards the water signs of zodizac, talks about the diseases and treatments caused by tangy smells such as roses and flowers in children.

Anahtar Kelimeler

Dāwūd b. ʿUmar al-Anṭākī aḍ-Ḍarīr, al-Nuzha al-mubhija fi tashḥīdh al-adhhān wa taʿdīl al-amzija, Regimens of Pregnant women and Children, History of medicine

Proje Numarası

Proje numarası bulunmamaktadır

Kaynakça

• 1. Adıvar AA. Antâkî. İslâm Ansiklopedisi, Cilt 1. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1950: 454-456.
• 2. Demirhan Erdemir A. Dâvûd-i Antâkî. TDV İslâm Ansiklopedisi, Cilt 9. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1994: 26-27.
• 3. Acıduman A, Özay İ. Antakya’lı Ünlü Hekim Dâvud el-Antakî’nin Nöroanatomi Hakkında Yazdıkları ve Bu Bilgilerin İslâm Tıp Tarihindeki Yeri. Sinir Sistemi Cerrahisi Dergisi 2009; 2 (2): 106-118.
• 4. Nazik S. Hekim Dâvûd Bin Ömer El-Antâkî’nin “Nüzhetü’l-Ezhân fi İslâhi’l-Ebdân” Adlı Eserinin İlter Uzel Nüshası (Tercüme ve Tıp Tarihi Açısından Değerlendirme), Tıp Tarihi ve Etik Doktora Programı Doktora Tezi, Danışman: Yrd. Doç. Dr. Funda Gülay Kadıoğlu, 2015.
• 5. Goetz PW, Kağıtçıbaşı Ç, Mango A, Tekeli İ, Yalman N (eds). “Davud Antaki”, Ana Britannica Genel Kültür Ansiklopedisi, C.7, Ana Yayıncılık A.Ş, İstanbul 1986, 1987, s. 23.
• 6. Mevaldi M. Dünya Kütüphanelerinde Davud el-Antaki’nin El Yazması Eserleri. Editör Karasu M, Nazik S. Antakyalı Bilge Davut el-Antaki, İkinci Baskı. Ankara: Ürün Yayınları, 2009: 19-26.
• 7. Al-Naser FA. Davud Antaki’ye Göre, İnsanın Hastalıklardan Korunma ve Psikolojik Durumunun, Vücudunda Meydana Gelebilecek Hastalıklara Olan Etkisi. Editör Karasu M, Nazik S. Antakyalı Bilge Davut el-Antaki, İkinci Baskı. Ankara: Ürün Yayınları, 2009: 33-42.
• 8. Al-Buşri SAS. Dr Davut El-Antaki’ye Göre Çevre ve Çevrenin İnsanoğluna Etkisi. Editör Karasu M, Nazik S. Antakyalı Bilge Davut el-Antaki, İkinci Baskı. Ankara: Ürün Yayınları, 2009: 43-58.
• 9. El Nasan MH. Bitkiler ve Mühendislik Arasında Davud El-Antaki. Editör Karasu M, Nazik S. Antakyalı Bilge Davut el-Antaki, İkinci Baskı. Ankara: Ürün Yayınları, 2009: 27-32.
• 10. Kavsara F. Antakyalı Davut. Editör Karasu M, Nazik S. Antakyalı Bilge Davut el-Antaki, İkinci Baskı. Ankara: Ürün Yayınları, 2009: 59-64.
• 11. Zakkur MY. Bedenlerin İyileştirilmesinde Zihinlerin Yolculuğu Kitabı. Editör Karasu M, Nazik S. Antakyalı Bilge Davut el-Antaki. İkinci Baskı. Ankara: Ürün Yayınları, 2009: 77-89.
• 12. Kavsara F. Fua Vilayeti. Halep: Halep Üniversitesi, 2008: 79-86.
• 13. Davut Antaki. Türk Ansiklopedisi, Cilt 12. Milli Eğitim Basımevi, Ankara 1964: 355-356.
• 14. Adıvar AA. Osmanlı Türklerinde İlim. Beşinci Basım, İstanbul: Remzi Kitabevi, 1991: 117-119.
• 15. Shehata M. Dawood Ibn Omar, The Antakian Physician. Editör Demirhan Erdemir A ve ark. 1 st International Congress on The Turkish History of Medicine; 10th National Congress on The Turkish History of Medicine Proceedings Book, Vol 1. İstanbul: 2008: 94-100.
• 16. Davud Antaki. Ana Britanica, Cilt 7. İstanbul: Ana Yayıncılık, 1987: 23-24.
• 17. Brockelman C, [Vernet J], “Al-Antaki, Da’ud B. ‘Umar Al-Darir”, H.A.R. Gibb, J.H. Kramers, E. Lévi-Provençal, J. Schacht (eds), The Encyclopaedia of Islam, New Edition, vol 1. E.J. Brill, Leiden 1960, p. 516; “Davut Antaki”, Türk Ansiklopedisi, C.12, Mill.
• 18. Kahya E, Erdemir AD. Bilimin Işığında Osmanlıdan Cumhuriyete Tıp ve Sağlık Kurumları. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2000.
• 19. Zakkur MY. Nüzhetü’l-Ezhan fi İslahü’l Ebdan Kitabı Hakkında Araştırma, Açıklama ve Yorum. Şam: Suriye Genel Kitap Organizasyonu, 2007.
• 20. Shehata MA. Arap Tarihinin Kör Dehaları. İskenderiye: İskenderiye Üniversitesi, 2006: 28-30.
• 21. Dāvūd eḍ-Ḍārīr el-Anṭākī, en-Nuzhetu’l-mubhice fī teşḥīẕi’l-eẕhān ve taʿdīli’l-emzice, Maṭbaʿātu’l-Ezheriyye, Mıṣır 1324 H, 2. Bs. 1.Cilt. ss.220-229.
• 22. Dāvūd b. ʿUmar el-Anṭākī, en-Nuzhetu’l-mubhice fī teşḥīẕi’l-eẕhān ve taʿdīli’l-emzice, Muʾessesetu’l-belāġ, Beyrūt, 1999 M-1420 H.K, ss. 182-188.
• 23. Kazancıgil A, Karlığa B. Ali İbn Abbâs El Mecusi’nin “Kitâbu’l Melîki”si içinde doğum bilgisi konuları. Tıp Tarihi Araştırmaları 2002; 11: 190-208.
• 24. İbn Sînâ. El-Kânûn fî’t-Tıbb (Tahbîzü’l Mathûn adıyla Türkçeye çeviren: Tokatlı Mustafa Efendi). İstanbul: Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesi, Hamîdiye Koleksiyonu, No: 1015, v. 431b-433b.
• 25. İbn-i Sînâ. El-Kânûn Fi’t-Tıbb, Üçüncü Kitap İkinci Kısım (Türkçeye çeviran Esin Kâhya). Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Kültür Merkezi, Ankara 2017; pp 569-597.
• 26. Acıduman A, Aşkit Ç. Ebū Bekr Muḥammed b. Zekeriyyā er-Rāzī’nin Kitābu’l- Manṣūrī Adlı Ünlü Eserinde Gebelerin ve Çocuklarin Tedbiri Üzerine. Lokman Hekim Dergisi 2017;7(2):110-136.
• 27. Acıduman A, Aşkit Ç. ʿAlī b. el-ʿAbbās el-Mecūsī’nin Kāmilu’ṣ-Ṣınāʿati’ṭ-Ṭıbbiyye (Kitābu’l-Melikī) Adlı Ünlü Eserinde Gebelerin ve Çocukların Tedbiri Üzerine. Çocuk Sağlığı ve Hast Dergisi 2017:64-81.
• 28. Acıduman A, Aşkit Ç. Ebū’l-Ḳāsım ez-Zehrāvī’nin Et-Taṣrīf Eserinde Çocukların Tedbiri. Dört Öge 2020;9(18):111-128.
• 29. Yurdakök M. İbni Sînâ ve Bebek Bakımı. İçinde: Uluslararası İbni Sînâ Sempozyumu Bildirileri 17-20 Ağustos 1983, Milli Kütüphane-Ankara. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı, Milli Kütüphane Yayınları, 1984: 425-432.
• 30. Hasanoğlu A. Çocuk Hekimliğinde İbni Sina. İçinde: Gevher Nesibe Sultan Anısına Düzenlenen “İbni Sina” Kongresi Tebliğleri, 14 Mart 1984, Kayseri. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Matbaası, 1984: 75-78.
• 31. Acıduman A, Şems Ş. İsmâ‘ îl Cürcânî ’nin Ünlü Eseri Zahîre-i H'arezmşâhî’nin XVI. Yüzyıl Türkçe Çevirisi Kânûn el-‘İlâc ve Şifâ’ el-Emrâz li-Külli Mizâc’da Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Üzerine. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi 2014:141-160.
• 32. Acıduman A, Acıduman G. ʿAlī b. Rabben eṭ-Ṭaberī’nin Firdevsu’l-Ḥikme fī’ṭ-Ṭıbb Adlı Eserinde Çocukların Tedbiri ve Sağlığın Korunması Üzerine. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folk Tıp Dergisi 2020;11(2):269-283.
• 33. Acıduman A. Sābit b. Ḳurra’nın Kitābu’ẕ-Ẕaḫīre fī ʿİlmi’ṭ-Ṭıbb Adlı Eserinde Çocukların Korunması Üzerine. Çocuk Sağlığı ve Hast Dergisi 2018;61:86-91.
• 34. Acıduman A. El-Kânûn fî’t-Tıbb’ın Türkçe Çevirisi Tahbîzü’l-Mathûn’da Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Üzerine Tokatlı Mustafa Efendi’nin Katkıları. Çocuk Sağlığı ve Hast Dergisi 2014;57:225-239.
• 35. Sahillioğlu H. Dirhem: Bir Ağırlık Ölçüsü ve Gümüş Para Birimi, TDV İslâm Ansiklopedisi, Cilt 9. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları 1994: 368-371.
• 36. Ağırakça A. İslâm Tıp Tarihi [Başlangıçtan VII./XIII. Yüzyıla Kadar]. İstanbul: Çağdaş Basın Yayın Ltd. Şti. 2004: 179.
• 37. Kaya M. Râzî, Ebû Bekir. TDK İslam Ansiklopedisi, İstanbul 1971:479-485.
• 38. Pormann PE, Savage-Smith E. Medieval Islamic Medicine. Edinburgh: Edinburgh University Press; 2007.
• 39. Redhouse JW. A Turkish and English Lexicon, (5th ed) İstanbul: Çağrı Yayınları, 2015.
• 40. Uslu Divanoğlu S, Uslu T. Kişilik Özelliklerinin Oluşumunda Astrolojinin Önemi. Journal of Social And Humanities Sciences Research (JSHSR). 2018; 5 (30):4340-4356.