Türkiye'de Tifüsle Mücadele (1945-1950)

Yıl 2024, Cilt: 14 Sayı: 2, 282 - 292, 31.05.2024

Resul Köse

https://doi.org/10.31020/mutftd.1434093

Öz

Amaç: Bu çalışmanın amacı yüz yıllar boyunca insanlığın felaketi olan bulaşıcı tifüs hastalığına karşı 1945-1950 yılları arasında Türkiye'de verilen mücadeleyi incelemektir.
Yöntem: Çalışmamızın verileri arşiv belgeleri, dönemin süreli yayınları ve literatürdeki diğer çalışmalardan elde edilmiştir. Ayrıca bu çalışma nitel bir çalışma olup doküman analizi yöntemi kullanılmıştır.
Bulgular: Türkiye'de II. Dünya Savaşı yıllarında salgın haline gelen tifüs hastalığıyla mücadele savaş sonrasının en önemli meselelerinden biri olmuştur. Tifüs mücadelesinde savaş yıllarında, 1943'te aşı uygulaması başlamıştı. Bu uygulamaya 1945 yılından itibaren hız verilecektir. Bu durum üzerinde Refik Saydam Hıfzıssıhha Enstitüsünde kısa sürede çok büyük miktarda üretilen aşının payı oldukça fazladır. Bununla birlikte yine 1945 yılından itibaren diklorodifeniltrikloroetain (D.D.T.) mücadelede etkin olarak kullanılması başarıya ulaşmada en önemli unsurlardan birini oluşturmuştur.
Sonuç: Türkiye, 1945-1950 yılları arasında aldığı koruyucu sağlık tedbirlerin yanında uyguladığı sıkı aşı programı ve D.D.T. uygulaması sayesinde o yılların korkulan en büyük felaketlerinden biri olan tifüs hastalığını ülke gündeminden düşürmesini bilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Türkiye, Bulaşıcı hastalıklar, Tifüs, Lekeli humma.

Etik Beyan

Bu çalışmada etik kurul onayını gerektiren bir husus bulunmamaktadır.

Teşekkür

Info I would like to thank Oğuz Ercan Eren for his help in checking the language of this study.

Fight against Typhus in Turkey (1945-1950)

Öz

Objective: The aim of this study is to examine the struggle against typhus, which has been a scourge of humanity for centuries, in Turkey between 1945 and 1950.
Method: The data of our study were obtained from archival documents, periodicals of the period and other studies in the literature. In addition, this study is a qualitative study and document analysis method was used.
Findings: The fight against typhus, which became epidemic in Turkey during World War II, became one of the most important issues of the post-war period. In the fight against typhus, vaccination had begun in 1943, during the war years. This practice would be accelerated as of 1945. The vaccine produced in large quantities in a short period of time at the Refik Saydam Institute of Public Health played a significant role in this situation. In addition, the effective use of dichlorodiphenyltrichloroethane (D.D.T.) from 1945 onwards constituted one of the most important factors in achieving success.
Conclusion: Thanks to the preventive health measures taken between 1945 and 1950, as well as the strict vaccination program and D.D.T. application, Turkey was able to reduce typhus disease, one of the most feared disasters of those years, from the country's agenda.

Anahtar Kelimeler

Turkey, Infectious diseases, Typhus, Spotted fever.

Kaynakça

• 1. Üner R. Tifüs Hastalığı ve Tedavi Çareleri. Cumhuriyet 1945; 27 Şubat:2.
• 2. Bakar B. İkinci Dünya Savaşı'nda İstanbul'da Lekeli Humma (Tifüs) İle Mücadele. Türk Dünyası Araştırmaları 2014;210:137-178.
• 3. 16-18 Mayıs 1945 Tarihlerinde Toplanan Yüksek Sıhhat Şûrası Raporu. İstanbul Seririyatı 1945; Mayıs:23-24.
• 4. Utkugün C. İkinci Dünya Savaşı Yıllarında Tifüsle Mücadelede Yaşanan Önemli Sorunlar ve Alınan Tedbirler. Turkish Studies 2018;13/24:251-286.
• 5. 16-18 Mayıs 1945 Tarihlerinde Toplanan Yüksek Sıhhat Şûrası Raporu. İstanbul Seririyatı 1945; Mayıs:23-24.
• 6. TC Resmî Gazete (1930) Umumi Hıfzıssıhha Kanunu. 6 Mayıs 1930. Sayı: 1489. Başbakanlık Basımevi. Ankara.
• 7. 16-18 Mayıs 1945 Tarihlerinde Toplanan Yüksek Sıhhat Şûrası Raporu. İstanbul Seririyatı 1945; Mayıs:23-24.
• 8. Ağustos Ayında Bütün Yurtta Tifüs Aşısı Yapılacak. Son Posta 1945; 5 Haziran:7.
• 9. Önümüzdeki Ağustostan İtibaren Geniş Ölçüde Tifüs Aşısı Tatbik Edilecek. Ulus 1945; 9 Haziran:2.
• 10. Cumhuriyetin 22'nci Yılında Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığının İç Durumu. İstanbul Seririyatı 1946; Ocak(Ek):3.
• 11. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA), 30-10-0-0/ 179-236-11.
• 12.Tifüse Karşı Bol Bol Aşı Elde Ediliyor. Ulus 1945; 23 Temmuz:4.
• 13. 7 Şubat 1946 Tarihinde Toplanan Yüksek Sıhhat Şûrasının Bulaşısı Hastalıklar Raporu. İstanbul Seririyatı 1946; Nisan:21-22.
• 14.The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1948. Available from:https://www.nobelprize.org/prizes/medicine/1948/summary/ (Access date: December 12, 2023).
• 15. Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Tutanak Dergisi 1945; 7/17:436.
• 16. Saf D.D.T. ile Bit Mücadelesi. İstanbul Seririyatı 1946; Temmuz:39- 40.
• 17. Şehrin Sıhhî Durumu. Akşam 1946; 30 Mart:3.
• 18. Bulaşıcı Hastalıklar Durumu ve Mücadele İşleri. İstanbul Seririyatı 1946; Temmuz:37.
• 19. Yurdun Bulaşıcı Hastalıklar Durumu ve Mücadele İşleri. İstanbul Seririyatı 1946; Aralık:67.
• 20. BCA, 30-10-0-0/14-80–18:19.
• 21. TBMM Tutanak Dergisi 1946; 8/3:572.
• 22. Yüksek Sıhhat Şurasının 24 Şubat 1947 Günü Toplantısına Sunulan Yurdun Bulaşıcı Hastalıklar Durumuna Ait Rapor. İstanbul Seririyatı 1947; Ağustos:85.
• 23. Tifüs Tehlikesine Karşı Tedbirler Arttırıldı. Son Posta 1947;5 Aralık:5.
• 24. Temizlik Mücadelesi. Akşam 1947; 5 Ocak:1.
• 25. Tifüs. İstanbul Seririyatı 1949; Şubat:12.
• 26. Tifüs. İstanbul Seririyatı 1949; Haziran:37.
• 27. Topuz H. Tifüs Hastalığının İlacı Bulundu. Akşam 1949; 15 Mayıs:1.
• 28. BCA, 30-10-0-0/177-224–19:1-10.
• 29. Hot İ. Türkiye'de Tifüs İle Mücadele. 38. Uluslararası Tıp Tarihi Kongresi Bildiri Kitabı; 2002;1-6 Eylül; C. III. Ankara: Türk Tarihi Kurumu Yayınları; 2005:1515.